"Bạn không phải ngựa. Bạn không phải bò. Thực sự. Tất cả. Hãy ngừng lại đi"

Đây là dòng tweet mà Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đăng tải mới đây - một nội dung phù hợp với ngày Cá tháng Tư hơn là khuyến cáo về sức khỏe. Tuy nhiên, đây kỳ thực lại là một cảnh báo trước xu hướng chết người đang diễn ra ở Mỹ trong bối cảnh dịch bệnh.

Thay vì tiêm vaccine miễn phí với nguy cơ tác dụng phụ tối thiểu được ghi nhận, người ta lại sẵn sàng bỏ tiền ra để tự đầu độc chính mình - tác gia Kyle Chayka nhận định trên The Newyorker.

Người Mỹ đang "tự đầu độc" chính mình

Bác sĩ Matthew Payne ở Oklahoma thường xuyên gặp phải các bệnh nhân Covid-19 nói sợ vaccine và nghĩ rằng bản thân tìm được một phương thức an toàn hơn - dùng ivermectin - một loại thuốc chủ yếu dùng để chữa và ngăn ngừa ký sinh trùng ở động vật. Ivermectin dùng trên người phải được kê đơn và chuyên trị những bệnh như bệnh "mù sông" do nhiễm giun chỉ.

Được một số chính trị gia, MC truyền hình bảo thủ, và thậm chí một số bác sĩ quảng cáo là "thần được" chữa Covid-19, loại thuốc này nhanh chóng được ưa chuộng.

Đơn thuốc kê ivermectin tăng chóng mặt trong đại dịch, đặc biệt là vào mùa hè năm nay - gấp gần 25 lần so với trước giai đoạn Covid-19. Theo CDC Mỹ, đơn kê ivermectin lên tới hơn 88.000 đơn chỉ trong vòng tháng 8.

Những người tin vào ivermectin tìm đến những địa chỉ kinh doanh sản phẩm dành cho động vật, gia súc để mua loại thuốc này mà không cần có đơn, cũng không bị giám sát. Thậm chí, họ còn lập nhóm trên mạng xã hội để chia sẻ cho nhau các mánh tìm mua ivermectin  rồi so sánh các tác dụng phụ sau khi uống loại thuốc này.

Kết quả là các trung tâm kiểm soát độc trên khắp nước Mỹ tràn ngập các cuộc gọi liên quan đến việc sử dụng ivermectin không dán nhãn. Nhiều cơ sở y tế xuất hiện các bệnh nhân bị ngộ độc do dùng ivermectin quá liều.

Ivermectin, một loại thuốc thường dùng để điều trị kí sinh trùng ở gia súc, đang bị lạm dụng tại Mỹ. Ảnh: KATV

Cơ quan Y tế bang Mississippi đã phải gấp rút phát cảnh báo sau khi 70% cuộc gọi tới trung tâm chống độc của bang đều liên quan tới việc sử dụng ivermectin loại dành cho gia súc. Số cuộc gọi cầu cứu liên quan tới ivermectin cũng tăng ở hàng loạt bang khác như Minnesota, Florida, Kentucky, Texas, Utah...

"Cơn sốt" ivermectin là "hậu duệ" của trào lưu dùng thuốc sốt rét hydroxychloroquine trị Covid-19 mà ông Trump từng ca ngợi. Tuy nhiên, loại thuốc trị kí sinh trùng cho gia súc thậm chí còn nguy hiểm hơn khi tự sử dụng không qua kê đơn.

Tuần trước CDC phải gửi thông báo tới các phòng khám về trường hợp một người uống ivermectin dành cho gia súc nhập viện liền 9 ngày với nhiều triệu chứng, trong đó có ảo giác và run rẩy. Ngoài ra còn có trường hợp dùng sai ivermectin bị tử vong.

CDC đã ra cảnh báo y tế về "các dấu hiệu bệnh nghiêm trọng" do dùng ivermectin quá liều bao gồm nôn mửa, tiêu chảy và xuất hiện ảo giác.

Giờ thì người dân không chỉ tự đầu độc chính mình mà còn khiến ivermectin trở nên khan hiếm, thiếu thuốc cho những trường hợp điều trị hợp pháp, còn giá cả thì tăng chóng mặt.

"Trận chiến kỳ quặc nhất" với ivermectin

Mạng internet đáng ra phải cách mạng hóa phương thức mà con người chia sẻ thông tin. Thế nhưng, khi nhân loại bước vào mùa thu thứ hai của kỳ đại dịch với số ca nhiễm một lần nữa gia tăng chóng mặt ở Mỹ - bất chấp nỗ lực đáng kinh ngạc về vaccine, những thông tin lệch lạc về những cách chữa Covid đầy rủi ro và chưa được kiểm chứng lại lan truyền.

Giới chức ngành y và các bác sĩ cho biết, họ đã dành rất nhiều thời gian để xử lý tình trạng lan truyền thông tin sai lệch bên cạnh chống dịch nhưng cơn sốt ivermectin là một trong những trận chiến kỳ quặc nhất.

Bác sĩ Ryan Marino, chuyên gia độc chất học của Mỹ cho hay: Liều lượng và nồng độ cần đạt tới để mang lại hiệu quả chống virus của loại thuốc này cao hơn ngưỡng an toàn dành cho con người và nó độc với cơ thể người tương tự như virus.

Công thức thuốc để trị kí sinh trùng cho gia súc thường chứa liều lượng và nồng độ cao hơn thông thường, khiến con người dễ bị nhiễm độc. Thế nhưng ngay cả liều lượng ivermectin kê cho con người cũng có những tác dụng phụ đáng kể.

Dữ liệu về ivermectin đối với con người cho thấy thuốc này không có lợi trong cả chữa trị lẫn phòng ngừa Covid-19.

Đáng chú ý, những tài liệu duy nhất từng đề cập tới lợi ích của ivermectin đã bị rút lại bởi thông tin sai trái, thế nhưng trước đó, nó đã kịp lan truyền khắp nơi, được chia sẻ hàng trăm nghìn lần khắp thế giới.

Công ty phân tích y tế của Mỹ Surgisphere, đơn vị từng đăng tải thông tin sai trái về khả năng chữa Covid của thuốc chống sốt rét hydroxychloroquine cũng là bên chia sẻ nghiên cứu lỗi về ivermectin, ngọn nguồn gây ra xu hướng chết người hiện tại.

Cả nghiên cứu lẫn Surgisphere không còn tồn tại nhưng hậu quả thì chưa dừng lại.

Ivermectin tiếp tục được chuộng dù một số nhân vật truyền thông từng khen ngợi lợi ích của nó đã tử vong vì Covid-19.

Đáng sợ hơn, một số người ủng hộ dùng ivermectin để chữa Covid-19 tin là thông tin về thuốc đang bị "triệt tiêu". Ngoài ra còn có quan điểm cho rằng ngành dược phẩm không muốn để mất doanh thu vào tay một loại thuốc rẻ. Tất cả những ý kiến này đều không đúng.

Ngay cả Merck, nhà sản xuất ivermectin, cũng phải ra khuyến cáo phản đối sử dụng sản phẩm của họ để chữa virus vì lo ngại về mức độ an toàn và hiệu quả.

Gửi gắm niềm tin vào những cách chữa trị sai trái như vậy sẽ làm xao nhãng thành tựu to lớn của vaccine Covid-19, thứ mà ta biết là không chỉ ngừa lây nhiễm mà còn ngăn không để bệnh tiến triển nặng - bác sĩ Marino nhấn mạnh.

Trào lưu sử dụng ivermectin dường như phản ánh mong muốn tìm ra được một loại thần dược chữa Covid trong khi nước Mỹ đối mặt với số ca nhiễm tăng cao trở lại do chủng Delta.

"Tôi là một bác sĩ và cũng là một nhà khoa học. Và tôi tha thiết hy vọng rằng rồi chúng ta sẽ khám phá ra những phương pháp khả thi để trị đại dịch này. Nhưng tại đây, tại nước Mỹ, chúng ta đã có thể tiếp cận một thứ tốt hơn nhiều rồi: Đó là các loại vaccine hiệu quả, an toàn. Chúng tôi cần mọi người ngừng tìm tới các phương pháp chữa trị sai trái ở các cửa hàng bán đồ gia súc, mà thay vào đó, hãy tiêm vaccine", ông Marino nói.

Thi Anh