Đặc biệt là ở các quốc gia thường chứng kiến tình trạng bất ổn về tài chính hoặc có rào cản đối với việc tiếp cận các sản phẩm tài chính truyền thống như ngân hàng, thì việc sử dụng tiền ảo đang trở thành một phần nào đó trong cuộc sống.
Kim Grauer - giám đốc nghiên cứu của công ty dữ liệu Chainalysis, cho biết: "Khi mọi người chú ý đến những dòng tweet của Elon Musk hay các nhà đầu tư tổ chức về Bitcoin, thì các thị trường mới nổi lại là nơi giao dịch đồng tiền ảo này rất sôi nổi. Bitcoin mang lại cho họ nhiều cơ hội kinh doanh."
Năm 2021, Chainalysis xếp Việt Nam là quốc gia đứng thứ nhất về mức độ chấp nhận tiền ảo trong số 19 thị trường mới nổi và 20 thị trường cận biên. Theo Grauer, tại Việt Nam, một số bộ phận người trẻ ưa thích cá cược và thạo công nghệ, trong khi không có nhiều kênh đầu tư để rót tiền tiết kiệm, chẳng hạn như quỹ ETF. Trong khi đó, Mỹ chỉ đứng thứ 8.
Dữ liệu từ UsefulTulips.org - trang web theo dõi các giao dịch Bitcoin trên 2 nền tảng giao dịch ngang hàng tiền ảo lớn nhất thế giới, cho thấy, trong bài tuần qua, khu vực châu Phi cận Sahara đã vượt qua Bắc Mỹ và trở thành khu vực có khối lượng giao dịch tiền ảo sôi động nhất.
Mới đây, El Salvador đã trở thành quốc gia đầu tiên chính thức chấp nhận Bitcoin làm đồng tiền pháp định. Quyết định này vấp phải nhiều lời cảnh báo của IMF và nhiều chuyên gia tài chính, tiền tệ. Song, một số khác lại thấy đây là một bước đột phá.
Paul Domjan - đồng tác giả cuốn sách Chain Reaction: How Blockchain Will Transform the Developing World, cho hay: "Chúng ta nên xem xét điều này một cách nghiêm túc. Quyết định của El Salvador sẽ thay đổi vị thế của Bitcoin trong hệ thống tài chính toàn cầu và làm dấy lên các cuộc tranh luận về đồng tiền tệ kỹ thuật số."
Sự thay thế cho các đồng tiền tệ yếu
Với vai trò là một "kho" lưu trữ giá trị, phương tiện trao đổi và đơn vị tính toán, đồng tiền pháp định ở một số quốc gia đang phát triển lại chưa thể hiện được đúng vai trò. Do đó, các thị trường mới nổi là mảnh đất màu mỡ đối với tiền ảo.
Tỷ lệ lạm phát khó dự đoán và tỷ giá hối đoái biến động nhanh, hệ thống ngân hàng phức tạp và dịch vụ tốn kém, hạn chế sử dụng dịch vụ tài chính và quy định thiếu chắc chắn đều là suy giảm sức hấp dẫn của đồng tiền tệ chính thức.
Nigeria - quốc gia đông dân nhất châu Phi, là một trường hợp điển hình. Dân số trẻ - với tính cách khá nóng vội, của quốc gia này phải đối mặt với tỷ lệ thất nghiệp cao, sự biến động của các sàn giao dịch chợ đen và những biện pháp kiểm soát vốn.
Người dùng đến từ châu Á chiếm 1 nửa trên thế giới.
Khi giá dầu - mặt hàng xuất khẩu chính của nước này, sụt giảm trong thời kỳ đại dịch và nguồn cung USD bị siết chặt hơn, nhiều doanh nghiệp không thể trả nợ cho các nhà cung cấp và chủ nợ nước ngoài. Theo đó, một nhà mày điện được WB hậu thuẫn đã gần như vỡ nợ. Còn đối với những người gửi hoặc nhận kiều hối, thì thiếu USD là một vấn đề khá thường xuyên.
Ray Youssef - CEO của Paxful, cho biết: "Khi đến châu Phi, cụ thể là Nigeria và trò chuyện về khó khăn hàng ngày của người dân với tiền bạc, bạn sẽ thấy có một điều rất khó tưởng. Đó là, họ có một sàn giao dịch tiền ảo ngang hàng, cho phép người dùng giao dịch trực tiếp với nhau.
Ông nói thêm: "Đồng tiền được sử dụng là Bitcoin, được nắm giữ trong các tài khoản ký quỹ cho đến khi các khoản thanh toán được hoàn trả đầy đủ bằng chuyển khoản ngân hàng, thẻ điện thoại hay thẻ quà tặng."
Mỗi giao dịch có quy mô khác nhau, từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ mua số tiền ảo dưới 100 USD, cho đến các nhà bán cung cấp dịch vụ xử lý/cân đối hóa đơn hay doanh nghiệp dịch vụ tài chính. Grauer nói: "Hoạt động giao dịch của Nigeria với Trung Quốc có khối lượng lớn. Họ nhập khẩu hàng hóa bằng tiền ảo, vì chính sách ngoại hối hạn chế những người kinh doanh nhỏ tham gia vào hoạt động thương mại quốc tế."
Trong khi đó, nguyên nhân tiền ảo phổ biến ở Venezuela và Brazil là chi phí đắt đỏ và thủ tục rườm rà của hệ thống tài chính. Cho đến nay, Binance và Coinbase vẫn là các sàn giao dịch phổ biến ở các quốc gia đang phát triển.
Giao dịch tiền ảo diễn ra sôi nổi
Ryan Taylor - CEO của Dash Core - mạng lưới tiền ảo đầu tiên gia nhập thị trường Venezuela, nhận định: "Chúng tôi cho rằng mọi người sẽ chấp nhận một đồng tiền ảo và đó sẽ là đồng tiền chính của họ. Nhưng cuối cùng, mục đích sử dụng lại khác."
Taylor kể lại, các đồng tiền nhỏ như Dash được sử dụng nhiều cho các giao dịch nhỏ, còn Bitcoin thì cho các giao dịch lớn hơn và chi phí cao hơn. Trong khi đó, Litecoin lại dùng để thanh toán hóa đơn truyền hình vệ tinh.
Nhân viên làm việc tại một trung tâm đào Bitcoin ở Venezuela.
Ngoài ra, người dân ở Venezuela còn coi tiền ảo là một giải pháp thay thế cho việc chuyển tiền truyền thống - vốn là yếu tố huyết mạch của nhiều nền kinh tế đang phát triển. Việc chuyển tiền qua các kênh truyền thống như Western Union có thể rất tốn kém.
Theo Taylor, việc chuyển tiền đến châu Phi là một "cơn ác mộng", còn gửi đến châu Mỹ, châu Âu và Trung Quốc là điều gần như không thể trừ khi bạn là người giàu có.
Theo WB, chi phí gửi 200 USD đến châu Phi cận Sahara sẽ bị tính phí khoảng 9% trong quý I/2020. Song, trên các mạng giao dịch tiền ảo ngang hàng, khoản phí này chỉ khoảng 2-5%. Số kiệu của BitInfoCharts cho thấy, chi phí giao dịch trung bình với Bitcoin là chưa đến 3 USD vào tháng 8/2021, còn Ethereum là 8-44 USD.
Nhận thấy đây là "cơ hội vàng", Hashdex Asset Management đã cho ra mắt 3 quỹ ETF tiền ảo tại Sao Paulo vào năm nay, thu hút được hơn 160.000 nhà đầu tư. Một trong số đó là HASH11 hiện quản lý tài sản trị giá 2,17 tỷ Real (421 triệu USD) và là quỹ ETF được dầu tư nhiều thứ 2 trên TTCK nước này.
Theo phân tích của TripleA, Brazil là quốc gia nhiều người dùng tiền ảo nhất ở Mỹ Latinh, với 10,4 triệu người. Sàn giao dịch Mercado Bitcoin đã ra đời với tổng khối lượng giao dịch vào cuối tháng 8 tăng gấp 7 lần so với năm 2020. Công ty này cũng nhận được khoản đầu tư 200 triệu USD từ SoftBank.
Tuy nhiên, Cơ quan Quản lý Tài chính (FCA) của Anh cảnh báo, nếu người tiêu dùng đầu tư vào những loại sản phẩm liên quan đến tiền ảo, họ hãy chuẩn bị tinh thần "mất sạch" số tiền bỏ ra. Trong khi đó, Uỷ ban Basel cho biết sự phát triển của các loại tài sản tiền ảo và các dịch vụ liên quan có thể gây lo ngại về ổn định tài chính và gia tăng rủi ro mà các ngân hàng phải đối mặt - bao gồm lừa đảo, tấn công mạng và tài trợ khủng bố.
Ở Zimbabwe và Nigeria, các cơ quan quản lý đã đưa ra quy định nghiêm ngặt đối với tiền ảo. Zimbabwe đã cấm các ngân hàng địa phương giao dịch tiền ảo vào năm 2018, còn Nigeria cấm các ngân hàng thương mại giao dịch với những công ty liên quan đến tiền ảo.
Tham khảo Financial Times