"Gã này là của tôi"
Frank Pellegrino đang ngồi trong phòng khách sạn ở Malaysia thì nhìn thấy cảnh máy bay lao vào Tháp đôi Trung tâm Thương mại Thế giới trên truyền hình. Điều đầu tiên hiện lên trong đầu ông: "Chúa ơi, chắc chắn đó là Khalid Sheikh Mohammed".
Cựu đặc vụ Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) này đã theo dấu Khalid trong suốt 3 thập kỷ qua. Tuy nhiên, kẻ bị cáo buộc là chủ mưu vụ 11/9 này vẫn chưa phải đối mặt với công lý. Một luật sư của Khalid nói rằng có thể phải mất 20 năm nữa mới kết luận được vụ khủng bố chấn động thế giới, xảy ra từ 20 năm trước.
Nhắc tới vụ khủng bố 11/9, người ta thường nghĩ ngay tới thủ lĩnh Tổ chức Khủng bố al-Qaeda Osama bin Laden. Tuy nhiên, theo Ủy ban Điều tra vụ 11/9, Khalid Sheikh Mohammed, hay còn được gọi là KSM, mới là kiến trúc sư chính. Y là người nêu ý tưởng này cho al-Qaeda.
Sinh ra ở Kuwait, Khalid từng học ở Mỹ trước khi chiến đấu tại Afghanistan vào những năm 1980. Trước vụ khủng bố ngày 11/9, đặc vụ FBI Frank Pellegrino vẫn luôn lần theo dấu vết của các chiến binh tử thành chiến này.
Pellegrino nhận nhiệm vụ này lần đầu tiên vào năm 1993, khi Trung tâm Thương mại thế giới bị đánh bom. Đó cũng là thời điểm Khalid bắt đầu thu hút sự chú ý của giới chức Mỹ vì đã chuyển tiền cho một người có liên quan. Vào năm 1995, FBI nhìn ra tham vọng của Khalid khi hắn có liên quan tới âm mưu làm nổ nhiều chuyến bay trên Thái Bình Dương. Cùng thời gian đó, Pellegrino có cơ hội đến gần hơn với Khalid khi y tới Qatar.
Nhóm của Pellegrino tới Oman, nơi họ sẽ tới Qatar với ý định bắt giữ Khalid. Một chiếc máy bay được bố trí để đưa nghi phạm trở lại Mỹ. Tuy nhiên, các nhà ngoại giao không đồng tình. Sau đó, Khalid đã "tẩu thoát" - từ chính xác mà các quan chức Qatar gửi tới Đại sứ quán Mỹ.
"Thực sự có tức giận và cả thất vọng. Lúc đó, chúng tôi đã ý thức rằng mình bỏ lỡ một cơ hội tốt", Pellegrino nói.
Tổng thống George Bush đứng trên đống đổ nát của Tháp đôi Trung tâm Thương mại Thế giới sau vụ khủng bố kinh hoàng.
Tuy nhiên, chính cựu đặc vụ FBI này cũng thừa nhận vào giữa những năm 1990, Khalid không phải mục tiêu được ưu tiên cao. Tên của y còn không được đưa vào nhóm 10 kẻ bị truy nã gắt gao nhất nước Mỹ. Đây có lẽ là điều khiến nhiều quan chức chống khủng bố Mỹ cảm thấy hối tiếc.
Vài năm sau cú bị tóm hụt ở Qatar, tên của Khalid liên tiếp xuất hiện trong danh bạ điện thoại của các nghi phạm khủng bố bị bắt giữ trên toàn cầu, điều cho thấy y có ảnh hưởng và quan hệ. Chính trong những năm này, y đã tìm tới bin Laden và đưa ra ý tượng đào tạo phi công để cướp máy bay và lao nó vào các tòa nhà bên trong nước Mỹ.
Và sau đó, vụ 11/9 đã xảy ra. Những nghi ngờ của Pellegrino với Khalid là đúng khi một nhân vật chủ chốt của al-Qaeda bị bắt giữ đã xác minh điều đó. "Khi biết đó là Khalid, không ai đau khổ hơn tôi", Pellegrino nhớ lại.
Kẻ chủ mưu sa lưới nhưng 18 năm vẫn chưa phải đền tội
Năm 2003, Khalid bị theo dõi và bắt giữ tại Pakistan. Pellegrino hy vọng rằng Khalid sẽ sớm phải đền tội với những hồ sơ mà họ thu thập được. Tuy nhiên, y biến mất. CIA đã đưa y đến một địa điểm bí mật, nơi họ sử dụng các "cuộc thẩm vấn kỹ thuật cao".
"Chúng tôi muốn biết những gì hắn biết và muốn biết điều đó thật nhanh", một quan chức cấp cao của Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) khi đó cho biết.
Mô phỏng Khalid Sheikh Mohammed tại tòa.
BBC cho biết Khalid bị tra tấn bằng các biện pháp như trấn nước (183 lần) hay các phương pháp dã man khác. Y được cho đã thú nhận nhiều âm mưu trong thời gian đó. Tuy nhiên, một báo cáo sau đó của Thượng viện cho thấy phần lớn thông tin tình báo cho thấy chúng không có thực.
Sau khi những thông tin chi tiết về chương trình giam giữ Khalid được tiết lộ, những tù nhân giá trị cao như y được chuyển đến nhà tù trên Vịnh Guantanamo vào năm 2006, nơi FBI bắt đầu được tiếp cận. Tháng 1/2007, Pellegrino được đối mặt với người đàn ông mình theo đuổi nhiều năm qua.
Tuy nhiên, những nỗ lực sau đó để đưa kẻ chủ mưu vụ khủng bố 11/9 ra trước công lý đã thất bại. Kế hoạch tổ chức một phiên tòa ở New York đã không trở thành sự thực sau sự phản đối của công chúng và các chính trị gia đối lập. Những người phản đối la hét rằng họ không muốn thấy gã này ở thành phố của mình và nên giữa hắn ở Guantanamo.
Hiện tại, người Mỹ đang lên kế hoạch cho một phiên tòa quân sự ở Vịnh Guantanamo để xét xử Khalid. Tuy nhiên, những chậm trễ về thủ tục cộng với đại dịch Covid-19 hoành hành đã khiến căn cứ này bị đóng cửa. Điều này tiếp tục khiến nỗ lực đưa kẻ chủ mưu vụ khủng bố 11/9 ra trước công lý bị kéo dài. 20 năm sau vụ khủng bố, những phiên điều trần đang được lên kế hoạch tổ chức. Tuy nhiên, có vẻ còn lâu mới có hồi kết.
Luật sư của Khalid tin rằng các phiên điều trần mới nhất được công bố với công chúng vốn chỉ để kỷ niệm 20 năm vụ khủng bố ngày 11/9. "Có lẽ cần tới 20 năm nữa mới có thể có kết thúc cho phiên tòa này", David Nevin, luật sư của Khalid, nói với BBC.
Thân nhân những người thiệt mạng trong vụ khủng bố ngày 11/9 vẫn miệt mài đợi chờ công lý.
Luật sư đã tham gia vụ án kể từ khi nó được bắt đầu năm 2008. Người ta có kế hoạch xét xử Khalid gần như ngay lập tức nhưng đến tận bây giờ, nó vẫn chưa bắt đầu. Đã có 8 hoặc 9 đời thẩm phán được bổ nhiệm theo dõi phiên tòa này. Mỗi người trong số họ sẽ phải đọc khoảng 35.000 trang tài liệu về vụ án cùng hàng nghìn bước khác trong điều mà luật sư Nevin mô tả là "phiên tòa hình sự lớn nhất lịch sử nước Mỹ".
Ngoài ra, Nevin cũng cho rằng phiên xử kéo dài bởi Mỹ đang muốn thi hành án tử hình với Khalid. "Phiên tòa có lẽ đã khép lại từ lâu nếu người Mỹ không quyết tâm tử hình người này", Nevin nói.
Đặc vụ Pellegrino của FBI đã xin hoãn nghỉ hưu 3 năm để được nhìn thấy Khalid đền tội với tư cách là một nhà điều tra. Tuy nhiên, ông không chờ được điều đó. Với những người Mỹ mất thân nhân trong vụ khủng bố kinh hoàng, họ có lẽ sẽ phải tiếp tục chờ đợi công lý cho người thân của mình giống như việc họ đã chờ đợi 20 năm qua.