Trung tâm hồi sức Bệnh viện Bạch Mai đặt tại Bệnh viện dã chiến số 16 đang điều trị cho bệnh nhân COVID-19 - Ảnh: TỰ TRUNG
"Cơn bão cytokine" là hiện tượng hệ miễn dịch cơ thể phản ứng quá mức, giải phóng ồ ạt cytokine gây viêm, khiến các cơ quan nội tạng suy kiệt. Người khỏe mạnh khi bị virus tấn công, hệ miễn dịch sẽ phản ứng, cơ thể tiết ra chất cytokine để ức chế virus. Nhưng ở một số người, đặc biệt là người trẻ tiết ra quá nhiều cytokine, gây ảnh hưởng đến phủ tạng.
Trong đợt dịch lần này chúng ta đã có đầy đủ các xét nghiệm để phát hiện sớm cơn bão cytokine. Tuy nhiên, hiện nay tại các bệnh viện dã chiến số lượng bệnh nhân đông, những xét nghiệm để chẩn đoán cơn bão cytokine thì không phải bệnh viện nào cũng làm được. Các bệnh viện dã chiến nên được trang bị đầy đủ trang thiết bị, chẩn đoán sớm cơn bão cytokine, giảm được tỉ lệ tử vong cho bệnh nhân.
Bác sĩ ĐỖ NGỌC SƠN
Với bệnh nhân COVID-19, quan trọng là phải nhận biết các dấu hiệu diễn tiến nặng, đặc biệt là giảm oxy máu thầm lặng để có thể liên hệ cơ sở y tế kịp thời.
Bác sĩ TÔ LÊ HƯNG
Người trẻ nhất là 17 tuổi
Cách đây không lâu, TP.HCM đã tiếp nhận và điều trị cho phi công người Anh - "bệnh nhân 91", trải qua 90 ngày điều trị, bệnh nhân có xảy ra hiện tượng cơ thể phản ứng quá mức với COVID-19, tạo ra "cơn bão cytokine", tấn công cả tế bào lành. Đây là ca nặng nhất tại Việt Nam trong đợt dịch đầu tiên.
Ông Đỗ Ngọc Sơn, phó giám đốc Trung tâm cấp cứu, phụ trách điều trị tại Trung tâm hồi sức Bệnh viện Bạch Mai, cho biết trong đợt dịch lần này, rất nhiều bệnh nhân trẻ tuổi mắc phải hội chứng "cơn bão cytokine". Nhóm tuổi dễ xảy ra hiện tượng cơn bão dao động từ 17 - 40.
"Cơn bão cytokine ở bệnh nhân COVID-19 có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất ở người trẻ, những người có đáp ứng miễn dịch rất mạnh. Ở những người lớn tuổi, có thể xảy ra nhưng mức độ nhẹ hơn", ông Sơn cho hay.
Ông Tô Lê Hưng, phó giám đốc Bệnh viện điều trị COVID-19 Củ Chi, cho biết giai đoạn cao điểm cuối tháng 7, đầu tháng 8 hầu như ngày nào bệnh viện cũng có bệnh nhân vào "cơn bão cytokine", có thời điểm lên đến gần 30 ca. Trung bình khi bệnh nhân rơi vào cơn bão, chỉ cần khoảng 1 ngày là sẽ diễn tiến đến nguy kịch, có nguy cơ tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
"Cơn bão cytokine" xảy ra ở những người trẻ là chủ yếu do hệ miễn dịch mạnh, đối với bệnh nhân mắc cơn bão sẽ suy hô hấp rất nhanh. Trung bình chỉ cần nửa ngày đến 1 ngày bệnh nhân sẽ có nguy cơ tử vong.
Hiện nay có 2 phương pháp để điều trị cho bệnh nhân COVID-19 có xảy ra "cơn bão cytokine" đó là dùng thuốc kháng viêm, ức chế miễn dịch và lọc máu liên tục cần đến nhân sự, máy móc, chi phí rất cao...
"Trong đợt dịch lần thứ 4 này, với biến thể Delta, nhiều bệnh nhân trẻ tuổi, thậm chí là những trẻ em từ 15 - 16 tuổi mắc hội chứng cơn bão cytokine phải lọc máu liên tục, hỗ trợ hô hấp để giành lại sự sống", bác sĩ Hưng cho hay.
Bệnh nhân đã tiêm ngừa vắc xin thì tỉ lệ diễn tiến nặng giảm đi rõ rệt, số lượng gặp "cơn bão cytokine" cũng ít hơn.
Phát hiện sớm hạn chế tử vong
Bác sĩ Sơn cho biết "cơn bão cytokine" sẽ gây ảnh hưởng đến tất cả các phủ tạng như phổi, tim, thận, gan... - đây là những cơ quan sẽ trực tiếp bị chất độc do "cơn bão cytokine" gây tê liệt các phủ tạng. Do vậy, điều trị cho bệnh nhân gặp rất nhiều khó khăn. Các biện pháp điều trị đặc hiệu hiện nay ở Việt Nam như lọc máu hấp thụ, dùng các kháng thể đơn dòng, thuốc kháng viêm, ức chế hệ miễn dịch...
Hiện nay tại Trung tâm hồi sức Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân sẽ được làm các xét nghiệm để chẩn đoán lâm sàng, phát hiện sớm "cơn bão cytokine". Khi được chẩn đoán sớm, các biện pháp điều trị có thể ngăn chặn được cơn bão hình thành.
"Phát hiện sớm và điều trị sớm vô cùng quan trọng để hạn chế việc hình thành cơn bão cytokine. Trong giai đoạn điều trị cho bệnh nhân COVID-19, khi gặp phải cơn bão bệnh nhân sẽ được điều trị hỗ trợ bằng cách thở máy, hỗ trợ về tuần hoàn... Rất nhiều hỗ trợ bệnh nhân cần phải được triển khai để duy trì sự sống cho họ", bác sĩ Sơn nói.
Đối với các bệnh nhân F0, điều quan trọng nhất là theo dõi, đánh giá thường xuyên tình trạng bệnh để có biện pháp xử lý kịp thời. Nhiều người trẻ thường chủ quan cho rằng trẻ tuổi sẽ không ảnh hưởng, do vậy không nhận thức được hết vai trò của theo dõi sức khỏe.
Người bệnh cần phải thường xuyên theo dõi sự thay đổi bão hòa độ oxy trong máu từ khi mắc bệnh cho đến giai đoạn sau, nếu không khi cơn bão đến, thời gian vàng để điều trị sẽ qua mất, ảnh hưởng đến kết quả điều trị. Do vậy, người bệnh cần ý thức được mức độ quan trọng của việc theo dõi sức khỏe, sự tiến triển của bệnh, khi có dấu hiệu bất thường phải báo ngay cho các cơ quan y tế.
Bão cytokine làm bệnh tiến triển nhanh, tử vong cao
Sở Y tế TP.HCM cho biết hầu hết những bệnh nhân nguy kịch và tử vong do nhiễm COVID-19 đều không có biểu hiện lâm sàng nghiêm trọng trong giai đoạn đầu của bệnh, một số chỉ thấy có sốt nhẹ, ho hoặc đau nhức cơ.
Những bệnh nhân này đột ngột xấu đi ở giai đoạn sau của bệnh hoặc đang trong quá trình hồi phục với sự xuất hiện của hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS) và suy đa tạng xảy ra nhanh chóng, dẫn đến tử vong trong một thời gian ngắn. "Cơn bão cytokine" được xem là một trong những nguyên nhân chính gây ra ARDS và suy đa tạng ở những bệnh nhân này. Do đó, việc tìm ra các thuốc đặc trị "cơn bão cytokine" là một thách thức mới của y học.
Cơ chế bệnh sinh của "cơn bão cytokine" rất phức tạp. Chính "cơn bão cytokine" sẽ làm cho bệnh tiến triển nhanh, tỉ lệ tử vong cao.
Bí mật của COVID-19: Đã có 'bão cytokine' lại còn thêm 'bão bradykinin' TTO - Các nhà nghiên cứu Mỹ nghi ngờ 'bão bradykinin' là thủ phạm dẫn đến một số triệu chứng nghiêm trọng cho một số bệnh nhân mắc COVID-19. May mắn đã có thuốc ức chế bradykinin đang thử nghiệm.
Xem thêm: mth.90874432291901202-0f-ert-iougn-nag-naht-mit-iohp-gnoc-nat-enikotyc-oab/nv.ertiout