Ryokan đã tồn tại từ thế kỷ thứ VIII. Ryokan đầu tiên được ghi nhận tên là Nishiyama Onsen Keiunkan, xuất hiện năm 705 sau Công nguyên. Sách kỷ lục Guinness đã liệt kê Ryokan là hình thức lữ quán lâu đời nhất trên thế giới.

Thuở trước, Nhật Bản là một quốc gia nông nghiệp với rất ít nhu cầu di chuyển xung quanh. Khi mọi người bắt đầu đi du lịch hoặc giao thương, Ryokan hình thành như hình thức kinh doanh tự phát để đáp ứng nhu cầu về chỗ ở cho du khách.

Một Ryokan điển hình có sảnh vào tương đối lớn, có ghế dài để khách có thể ngồi nói chuyện. Các phòng nghỉ được xây dựng theo phương pháp truyền thống của Nhật Bản: sàn trải chiếu tatami và cửa trượt lối ra vào.

Ryokan cung cấp cho du khách bữa ăn truyền thống với tên gọi là kaiseki, bao gồm các nguyên liệu địa phương theo mùa được phục vụ ngay trong phòng. Đây cũng là nơi du khách có thể để các giác quan trải nghiệm sự hòa hợp với thiên nhiên hoặc ngâm mình trong bồn tắm tuyết tùng hinoki.

Ban đầu, các ryokan đều do nam giới thành lập, nhưng họ không biết cách chăm sóc du khách nên đành đảm nhận những công việc nặng nhọc như bảo trì hệ thống phòng ốc. Vợ của họ được giao nhiệm vụ làm thay và được gọi là okami-san.

Thuật ngữ okami-san được sử dụng từ thời Edo (1603-1867). Công việc này được coi là dành riêng cho phụ nữ trong 1.300 năm, những người phụ nữ đoan trang này là lịch sử sống động và là hình ảnh thu nhỏ của nữ quyền.

Okami-san quán xuyến và điều hành các nhân viên cung cấp dịch vụ cho khách trọ. Công việc thường được truyền qua các thế hệ phụ nữ trong gia đình. Họ thường được dạy bởi những người mẹ và bà của mình.

Ngày nay, theo thống kê có hơn 43.000 Ryokan đang hoạt động tại Nhật Bản. Các Ryokan theo phong cách truyền thống thường tập trung nhiều hơn ở các vùng nông thôn xinh đẹp hoặc lí tưởng hơn là quanh các khu vực có suối nước nóng. Bởi sử dụng suối nước nóng làm khu vực tắm chung (phân chia theo giới tính) cũng là một trong những giá trị nguyên bản của Ryokan.

Mặc dù loại hình dịch vụ này có vẻ đơn giản, nhưng những okami-san tương lai phải học nghề và nghiên cứu tỉ mỉ trong nhiều năm. Từ cắm hoa, trà đạo và cách bày tỏ hiếu khách. Thậm chí những thứ rất tinh tế như cách đóng mở cửa trượt kiểu Nhật, cúi chào như okami-san, đi đứng đúng cách trong bộ kimono, chào đón khách và hướng dẫn khách ngồi quanh bàn.

Để giữ trải nghiệm hài hòa, bên cạnh thiết kế nội thất, okami-san cũng phải cẩn thận chọn lựa các tiện nghi nhỏ như bộ khăn trải giường, đồ ngủ, yukata (kimono mùa hè bằng vải bông), cung cấp dịch vụ spa hoặc yoga, trong khi chồng họ tổ chức trà đạo cho du khách.

Đối với một okami-san, Ryokan là một phần quan trọng trong truyền thống gia đình và hơn thế là của văn hóa Nhật Bản.

Đã có lúc, các okami-san dần gặp nhiều khó khăn trong việc cố gắng duy trì phong cách truyền thống cho Ryokan, khi nhiều ngành nghề thủ công như thợ mộc, thợ làm chiếu tatami và đầu bếp đang dần mai một.

Cùng với đó, họ phải thay đổi theo hơi hướng hiện đại để phục vụ nhu cầu đa dạng hơn của du khách. Như việc thay thế các sảnh lớn theo phong cách cũ thành các hội trường có trang bị TV. Các ryokan cao cấp cũng có thể cung cấp các khu vực tắm riêng thay vì tắm chung như cách thức nguyên thủy.

Tuy nhiên, những năm gần đây, nhiều Ryokan hiện đại cũng dần được xây dựng lại theo phong cách ban đầu, đặc biệt là bởi chuỗi khu nghỉ mát Hoshino Resorts, nơi có ryokan đầu tiên được mở ở Karuizawa vào năm 1914.

Một điều khá thú vị là gần đây, đàn ông Nhật Bản cũng dần quan tâm đến việc trở thành okami-san. Theo các tạp chí du lịch, chẳng bao lâu nữa, du khách sẽ bắt đầu thấy nhiều nam giới làm công việc này hơn.

Ngọc Đức