Mới đây, Ngân hàng Thế giới và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã công bố báo cáo về xu hướng già hóa dân số của Việt Nam với tiêu đề "Việt Nam: Thích ứng với Xã hội Già hóa".

Báo cáo chỉ ra rằng, Việt Nam là một quốc gia trẻ đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số diễn ra với tốc độ nhanh. Tuy nhiên, tình trạng này lại xảy ra trong lúc mức phát triển kinh tế Việt Nam thấp hơn hầu hết các quốc gia khác trên thế giới.

Nghĩa là, cả trình độ phát triển kinh tế lẫn thu nhập bình quân của Việt Nam đều thấp hơn so với các quốc gia đã từng trải qua tình trạng già hóa dân số. Hệ quả, Việt Nam sẽ phải đối mặt với một loạt thách thức quan trọng trước viễn cảnh "chưa giàu đã già".

Bà Carolyn Turk, Giám đốc Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam cho biết, Việt Nam đã thành công trong việc tận dụng lực lượng lao động dồi dào để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong 30 năm qua.

"Giờ đây, cùng với quá trình già hóa dân số, Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng kỹ năng cho lực lượng lao động để thúc đẩy đổi mới và nâng cao năng suất nền kinh tế cũng như bắt đầu tiến hành cải cách lương hưu ngay từ bây giờ để duy trì sinh kế cho người cao tuổi trong những thập kỷ tới", bà Carolyn Turk nhấn mạnh.

Quá trình già hóa dân số ở Việt Nam được dự kiến sẽ tăng tốc trong thời gian tới. Theo kịch bản mức sinh trung bình dự đoán đến năm 2049, số người cao tuổi sẽ tăng mạnh lên 19,6 triệu người, cao hơn gấp 3 lần so với năm 2014 và sẽ chiếm khoảng 18,1% dân số.

Với tỷ lệ sinh giảm và tuổi thọ tăng, người cao tuổi dự kiến sẽ chiếm từ 10%-20% dân số Việt Nam vào năm 2035. Tỷ lệ phụ thuộc tuổi già của Việt Nam, được tính bằng số người trên 65 tuổi chia cho số người trong độ tuổi lao động, ước tính sẽ tăng gấp đôi từ 0,11 năm 2019 lên 0,22 năm 2039.

Số liệu từ báo cáo cho thấy, khi Việt Nam dần chuyển sang cơ cấu dân số già, tốc độ tăng trưởng trong dài hạn giai đoạn 2020–2050 của Việt Nam sẽ chậm lại 0,9 điểm phần trăm so với 15 năm qua. Bên cạnh đó, việc đáp ứng nhu cầu của một xã hội già hóa sẽ tiêu tốn thêm từ 1,4% đến 4,6% GDP và tăng chi phí tài khóa.

Trước tình hình đó, báo cáo khuyến nghị Việt Nam cần cải thiện sự tham gia của lực lượng lao động và nâng cao năng suất, tăng cường hiệu quả chi tiêu công và củng cố hệ thống cung cấp dịch vụ. Đồng thời, Việt Nam cần thay đổi chính sách phù hợp đối với 4 lĩnh vực chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ xu hướng già hóa. Bao gồm thị trường lao động, lương hưu, y tế và chăm sóc người cao tuổi.

Ông Shimizu Akira, Trưởng đại diện Văn phòng JICA Việt Nam cho hay, kể từ khi Nhật Bản trở thành quốc gia siêu già vào năm 1960, quốc gia này đã trải qua nhiều hệ lụy khác nhau của quá trình già hóa. Đặc biệt là những tác động liên quan đến việc điều chỉnh các chương trình bảo trợ xã hội và thúc đẩy chăm sóc tại cộng đồng.

"Đã có nhiều thành công nhưng cũng không ít kinh nghiệm cay đắng. Chúng tôi hy vọng những bài học chia sẻ này sẽ hữu ích để giúp Việt Nam không chỉ ứng phó được với tình trạng thay đổi nhân khẩu học mà còn thu được lợi ích từ đó", ông Shimizu Akira chia sẻ.

Quỳnh Anh