Dự báo dựa trên tỷ lệ sinh chính thức là 1,3 trẻ nhỏ/1 phụ nữ vào năm ngoái - thấp hơn nhiều so với con số 2 trẻ nhỏ/1 phụ nữ để giữ dân số ổn định. Theo dự báo này, mức giảm sẽ mạnh hơn nhiều so với các ước tính trước đó.
Con số thống kê báo động
Dân số hiện tại của Trung Quốc là hơn 1,4 tỷ người. Vào năm 2019, Liên Hợp Quốc dự kiến rằng Trung Quốc sẽ vẫn có khoảng 1,3 tỷ người vào năm 2065.
Một ước tính khác được các nhà nghiên cứu của Đại học Washington công bố trên tạp chí The Lancet vào năm ngoái cho thấy dân số Trung Quốc sẽ giảm một nửa vào năm 2100.
Nhưng nghiên cứu mới của Giáo sư Jiang Quanbao và các đồng nghiệp thuộc Viện nghiên cứu dân số và phát triển tại Đại học Giao thông Tây An, cảnh báo rằng nguy cơ suy giảm dân số của đất nước này có thể đã bị đánh giá thấp một cách nghiêm trọng.
Hiện nay, Trung Quốc có nhiều người già hơn trẻ em. Ảnh: AP
Ví dụ, dự báo của Liên Hợp Quốc dựa trên giả định rằng tỷ lệ sinh của Trung Quốc sẽ duy trì ở mức trên 1,7 trẻ em/1 phụ nữ. Năm ngoái, Trung Quốc có 12 triệu trẻ sơ sinh, thấp hơn 25% so với ước tính của Liên Hợp Quốc. "Nhà chức trách Trung Quốc cần phải chú ý đến nguy cơ tiêu cực tiềm ẩn trong quá trình gia tăng dân số và lên kế hoạch cho các biện pháp đối phó", ông Jiang viết trong nghiên cứu đăng trên Tạp chí Đại học Tài chính và Kinh tế Tây An.
Tỷ lệ sinh mới của Trung Quốc - mặc dù thấp bất ngờ - nhưng được cho là chính xác nhất từ trước tới nay vì đây là lần đầu tiên nó được thống kê hoàn toàn nhờ vào sự hỗ trợ của các thiết bị kỹ thuật số và được kiểm tra chéo với các dữ liệu khác của chính phủ các bộ.
Theo các nhà nghiên cứu, mặc dù kết quả điều tra dân số mới chỉ được công bố một phần, nhưng thông tin này đã làm sáng tỏ những thay đổi và xu hướng phát triển trong tương lai của dân số Trung Quốc.
Đại dịch có thể đã ảnh hưởng đến tâm lý ngại sinh con của người dân vào năm ngoái - nhưng Jiang và các đồng nghiệp của ông cho biết khả năng tỷ lệ sinh sẽ phục hồi thấp. Họ cho biết nhiều khả năng tổng dân số sẽ sớm bắt đầu giảm nhanh do số lượng phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ giảm xuống.
Nguyên nhân cho sự sụt giảm
"Nếu tỷ lệ sinh giảm xuống 1, trong 29 năm nữa dân số Trung Quốc sẽ giảm một nửa".
Theo số liệu điều tra dân số mới, trẻ em chiếm khoảng 17% dân số, trong khi tỷ lệ người dân trên 60 tuổi đã tăng lên hơn 18%.
Các nhà nghiên cứu cho biết đây là lần đầu tiên Trung Quốc có nhiều người già hơn người trẻ.
Nhóm này viết: "Mọi người không dám sinh con do áp lực kinh tế ngày càng tăng. Ngoài ra còn có sự thiếu hụt nghiêm trọng trong các dịch vụ hỗ trợ chăm sóc và sinh đẻ."
Các gia đình hiện được phép sinh ba con, nhưng các nhà nghiên cứu cho biết họ cần được khuyến khích và hỗ trợ nhiều hơn. Ảnh: AP
Trong khi chính phủ đã nới lỏng chính sách dân số vào đầu năm nay, cho phép tất cả các gia đình có 3 con, nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng các yếu tố kinh tế như giá bất động sản cao là nguyên nhân chính khiến tỷ lệ sinh giảm.
Mặc dù chính phủ đã nới lỏng chính sách dân số vào đầu năm nay, cho phép tất cả các gia đình có ba con, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các yếu tố kinh tế như giá bất động sản cao là động lực chính khiến tỷ lệ sinh giảm.
Ở một số quốc gia như Mỹ, giá bất động sản tăng có thể giúp tăng tỷ lệ sinh vì chúng khiến người dân giàu có hơn, nhưng ở Trung Quốc thì ngược lại.
Một nghiên cứu do Viện Khoa học Trung Quốc công bố tháng này cho thấy ở đồng bằng sông Dương Tử, một trong những khu vực phát triển nhất cả nước, giá nhà đất tăng nhanh đã khiến khu vực này có tỷ lệ sinh thấp nhất cả nước.
Một nghiên cứu khác vào tháng 8 cho thấy ở Trung Quốc, mỗi giá bất động sản tăng 1.000 nhân dân tệ (155 USD) trên mỗi mét vuông sẽ làm giảm 2% khả năng có một con và 5% khả năng có hai con.
Chính phủ Trung Quốc gần đây đã thực hiện một loạt các chiến dịch nhằm kiểm soát giá bất động sản, giảm chi phí giáo dục và tăng số lượng trường mẫu giáo, nhưng nghiên cứu cho biết cần phải có thêm các biện pháp khác.
Giáo sư Chen Gong, Giám đốc Viện Nghiên cứu Dân số Đại học Bắc Kinh, dự báo trong một bài báo gần đây trên trang web của Cục Thống kê Quốc gia rằng dân số Trung Quốc sẽ bắt đầu giảm từ năm 2025.
Ông nói rằng mặc dù dân số già đi sẽ làm tăng gánh nặng cho hệ thống phúc lợi xã hội, nhưng vẫn có một số tin tốt.
Ví dụ, số lượng công dân có trình độ học vấn cao hơn đã tăng gần gấp đôi trong thập kỷ qua và hiện ở mức 15% dân số - điều này có thể thúc đẩy sự phát triển của đất nước.
"Chất lượng dân số Trung Quốc tăng nhanh sẽ trở thành động lực để phát triển kinh tế chất lượng cao. Nó cũng sẽ giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và môi trường."