Ba nhà khoa học giành giải Nobel Vật lý 2021, từ trái qua: Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann và Giorgio Parisi - Ảnh: EPA

Vừa qua, các nhà tiên phong xây dựng mô hình khí hậu Syukuro Manabe và Klaus Hasselman đã chia sẻ giải Nobel Vật lý 2021 với nhà vật lý lý thuyết Giorgio Parisi. 

Ông Thors Hans Hansson - chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý - cho biết: "Kiến thức của chúng ta về khí hậu phụ thuộc vào nền tảng khoa học vững chắc, dựa trên sự phân tích chặt chẽ các quan sát".

Các nhà lập mô hình khí hậu là các chuyên gia về khoa học Trái đất hoặc hành tinh, thường có kinh nghiệm về vật lý ứng dụng, toán học hoặc khoa học tính toán. 

Họ sử dụng vật lý và hóa học để tạo ra các phương trình, đưa chúng vào siêu máy tính và áp dụng để mô phỏng khí hậu của Trái đất hoặc các hành tinh khác.

Năm 1990, ngay trên tạp chí National Geographic còn đăng bài báo với nhận định không tin tưởng lắm vào các mô hình khí hậu: "Các nhà phê bình nói rằng mô hình hóa đang ở giai đoạn sơ khai và thậm chí không thể tái tạo các chi tiết về khí hậu hiện tại của chúng ta. Các nhà lập mô hình khí hậu đồng ý và lưu ý rằng các dự đoán nhất thiết phải có sự dao động với mỗi lần cải tiến mô hình".

Tuy nhiên, các phân tích gần đây hơn, cách nay vài thập kỷ, đã phát hiện ra nhiều mô hình, thậm chí rất sớm, có độ chính xác đáng kể trong dự đoán về sự gia tăng nhiệt độ toàn cầu.

Giờ đây, cũng tạp chí National Geographic lại cho rằng khi sức mạnh tính toán tăng lên và ngày càng có nhiều cải tiến trong việc thiết lập mô hình, các nhà lập mô hình khí hậu đã tự tin hơn trong công việc của họ.

Ông Dana Nuccitelli - tác giả cuốn sách "Khí hậu học với ngụy khoa học" - cho biết: "Chắc chắn đã có sự thay đổi suy nghĩ khi nhận định về khoa học khí hậu. Bởi các dự đoán đã trở nên chính xác đến mức, ngày càng khó phủ nhận khoa học vào thời điểm này".

Một bài báo năm 2019 của các giáo sư: Zeke Hausfather (Đại học Berkeley - bang California), Henri Drake và Tristan Abbott (Viện Công nghệ Massachusetts) và Gavin Schmidt (Viện Nghiên cứu không gian Goddard của NASA), đã phân tích 17 mô hình có từ những năm 1970 và phát hiện 14 mô hình trong đó đã dự đoán chính xác mối quan hệ giữa nhiệt độ toàn cầu khi khí hiệu số nhà kính tăng lên.

TS Hayhoe - nhà khoa học trưởng của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên - nhận định: "Chúng tôi không thể rút ra mối liên hệ chặt chẽ giữa biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cụ thể - chẳng hạn như các đợt nắng nóng ở miền tây nước Mỹ hoặc lượng mưa do bão Harvey gây ra - nếu không có các mô hình. 

Chúng tôi cần các mô hình để mô phỏng một thế giới không có con người. Chúng ta phải so sánh một Trái đất không có người với Trái đất chúng ta đang sống có con người và lượng khí thải carbon. Và khi so sánh hai Trái đất đó, chúng ta có thể thấy biến đổi khí hậu do con người gây ra đã thay đổi thời gian, cường độ và thậm chí cả những thiệt hại liên quan đến một sự kiện cụ thể như thế nào".

Điều trớ trêu, theo TS Michael Mann - giáo sư hàng đầu về khoa học khí quyển tại Đại học Pennsylvania State và tác giả cuốn "Cuộc chiến khí hậu mới": "Các nhà khoa học khí hậu đã từng bị loại bỏ, không được xem như những người báo động về khí hậu vì những dự đoán mà chúng tôi đưa ra. Tuy nhiên, những dự đoán đang có những tác động thậm chí còn lớn hơn những gì chúng tôi mong đợi".

Ông nói sự sụp đổ rõ ràng của hệ thống điều khiển các dòng chảy Đại Tây Dương là một ví dụ như vậy. "Đó là điều mà chúng tôi dự đoán có thể xảy ra, nhưng nó không chỉ xảy ra, mà còn xảy ra sớm hơn chúng tôi mong đợi".

Cuối cùng, TS Hayhoe nhấn mạnh: "Đó là lý do tại sao các mô hình rất quan trọng, bởi vì chúng cho thấy những gì đang xảy ra ngay bây giờ mà chúng tôi chịu trách nhiệm và những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Tuy nhiên, ngay bây giờ những mô hình này đang nói với chúng ta: Bây giờ là lúc để hành động! Và nếu chúng ta không làm vậy, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng và nguy hiểm".

Lộ diện chủ nhân Giải Nobel Vật lý

TTO - Các nhà khoa học Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann và Giorgio Parisi được trao Giải Nobel Vật lý năm 2021 vì "những đóng góp đột phá của họ đối với sự hiểu biết của chúng ta về các hệ thống vật lý phức tạp".