Mùa Nobel năm nay đã đi qua hơn nửa chặng đường, các giải thưởng Nobel về Y học, Hóa học, Vật lý và Văn học đều đã có chủ nhân.
Thế nhưng có một điểm đáng chú ý là tám cá nhân được vinh danh cho bốn giải Nobel năm 2021 vừa qua đều là nam giới. Điều này đã khơi lại một cuộc tranh luận về tính đa dạng của giải thưởng danh giá này, nhất là các giải thưởng trong lĩnh vực khoa học, theo hãng tin Reuters.
Chủ nhân bốn giải Nobel vừa qua đều là nam giới. Ảnh: Adam Baker/FLICKR
Cụ thể, giải thưởng Nobel Y học thuộc về hai nhà sinh học người Mỹ là GS. David Julius và GS. Ardem Patapoutian, ba nhà khoa học là Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann và Giorgio Parisi nhận giải Nobel Vật lý. Giải Nobel Hóa học 2021 được trao cho hai nhà khoa học là Benjamin List (Đức) và David W.C. MacMillan (Mỹ) với công trình “phát triển phương pháp xúc tác hữu cơ bất đối xứng”
Trong khi đó, tiểu thuyết gia người Tanzanian Abdulrazak Gurnah được xướng tên cho giải Nobel Văn học năm nay. Ông Gurnah trở thành người da màu thứ hai nhận giải thưởng Nobel Văn học danh giá này. Trước đó, nhà văn Toni Morrison là người phụ nữ da màu đầu tiên được vinh danh vào năm 1993.
“Việc [trao giải Nobel Văn học cho] ông Gurnah đã đáp ứng một trong những tiêu chí là nhà văn đến từ một nền văn hóa phi truyền thống, tức là một người có gốc gác không thuộc châu Âu. Tuy nhiên, ông ấy không phải là phụ nữ” - bà Anne-Marie Morhed - lãnh đạo Hiệp hội Phụ nữ học thuật Thụy Điển cho hay
“Hai giải Nobel còn lại, gồm Nobel Hòa bình và Nobel Kinh tế, sẽ là cơ hội để Ủy ban Nobel vinh danh phụ nữ” - bà nói tiếp.
Lãnh đạo phe đối lập Belarus Sviatlana Tsikhanouskaya và nhà hoạt động môi trường người Thụy Điển Greta Thunberg là ít nhất hai ứng viên nữ tiềm năng cho giải Nobel Hòa bình được trao vào ngày 8-10.
Ủy ban Nobel Hòa bình Na Uy hiện đang lãnh đạo bởi một phụ nữ và đa số thành viên của ủy ban cũng là phụ nữ.
Nobel chỉ là câu chuyện về những người đàn ông?
Nghiên cứu về tình trạng bất bình đẳng trong khoa học của Giáo sư Winston Morgan thuộc trường Đại học East London chỉ ra rằng so với hàng chục người da màu đã nhận giải thưởng Nobel Hòa bình, chưa có một người da màu nào được xướng tên cho giải Nobel về Y học, Vật lý và Hóa học.
“Trong khoảng cách giữa dân số thế giới và những người chiến thắng giải Nobel, khoảng cách lớn nhất là giới tính. Rất ít phụ nữ được vinh danh” - ông Morgan cho biết.
Nhiều chuyên gia đã bày tỏ sự thất vọng vì không có một người phụ nữ nào được vinh danh cho bốn giải Nobel năm 2021 vừa qua.
Nhà hoạt động môi trường Greta Thunberg được xem là ứng viên cho giải Nobel Hòa bình. Ảnh: Michael Campanella/THE GUARDIAN
GenderAvenge - tổ chức phi lợi nhuận nhằm nâng cao tiếng nói của người phụ nữ - nhận định rằng các giải thưởng “giống như một bí ẩn khủng khiếp mà bạn biết được một nửa cái kết của quyển sách… Phải chăng giải Nobel chỉ là câu chuyện về những gì đàn ông làm được?”.
Trong khi đó, phó giáo sư Ellie Murray của Trường Y tế Công cộng Boston bày tỏ sự bất mãn vì giải thưởng Nobel Nobel năm nay đã không vinh danh sự đóng góp của nữ Tiến sĩ người Hungary Katalin Kariko và nhà khoa học người Mỹ Drew Weissman về công trình nghiên cứu về vaccine mRNA.
Tuy nhiên, nhiều người tin rằng Tiến sĩ Kariko và ông Weissman sẽ được xướng tên cho giải Nobel năm sau vì Ủy ban Nobel thường có xu hướng trao giải cho người có những đóng góp quan trọng sau một khoảng thời gian.
Ông Jesper Haeggstrom, Chủ tịch Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska (Thụy Điển) nói rằng lời giải thích về việc thiếu phụ nữ đoạt giải Nobel không hề đơn giản và điều này phản ánh sự hiện diện của phụ nữ trong khoa học.
“Trong lịch sử, có rất ít nữ khoa học, vì vậy càng nhìn về quá khứ thì càng thấy ít ứng viên là phụ nữ hơn” - ông Haeggstrom cho hay.
Ông Haeggstrom từ chối bình luận về câu hỏi liệu giới tính có đóng vai trò trong quá trình xét chọn của Hội đồng hay không.
“Tôi không có quyền cung cấp cho bạn bất kỳ chi tiết nào. Tuy nhiên, về tổng thể, năng lực khoa học là yếu tố quyết định” - ông nói tiếp.
Chỉ 25% trong 50 giáo sư thuộc Ủy ban Y học của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển là nữ giới. Ủy ban Nobel Vật lý gồm sáu thành viên, trong đó chỉ có một thành viên là nữ. Ủy ban Nobel Hóa học bao gồm sáu thành viên và tất cả đều là nam giới và hai thành viên đồng lựa chọn là nữ.
