Mới đây trong một tuyên bố, ông Alexander Gintsburg, giám đốc Viện Nghiên cứu Dịch tễ và Vi sinh vật học Gamaleya của LB Nga cho biết cơ quan này đã cập nhật nguồn dữ liệu về tính hiệu quả của vắc-xin Sputnik V. Theo đó, khả năng chống biến thể Delta của Sputnik V dao động trong khoảng cao từ 83% tới rất cao là 94%.

Cũng theo ông Gintsburg, các loại vắc-xin COVID-19 dựa trên công nghệ mRNA như của Moderna và Pfizer có hiệu quả thấp hơn đáng kể so với Sputnik V khi đối mặt với biến thể Delta. "Điều này được rút ra từ số liệu tiêm chủng của bộ y tế các nước đã tiêm những loại vắc-xin này", ông nói.

Trước đó vào tháng 8, Bộ trưởng Bộ Y tế Liên bang Nga Mikhail Murashko từng khẳng định "Sputnik V là vắc-xin phòng ngừa hiệu quả nhất trong cuộc chiến chống lại biến chủng Delta" không chỉ tại Nga mà còn trên toàn thế giới.

Hiệu quả của các loại vắc-xin COVID-19 trước biến thể Delta

Delta (hay B.1.617) là một biến thể của virus SARS-CoV-2 gây ra đại dịch COVID-19. Nó được phát hiện lần đầu tiên vào tháng 10 năm 2020 tại Ấn Độ. Với các đột biến trên nhiều vùng gen thuộc protein gai S, thứ virus SARS-CoV-2 dùng để lây nhiễm vào tế bào người, biến thể Delta đã phát triển khả năng lây nhiễm cao gấp 225% so với virus SARS-CoV-2 ban đầu.

Điều này đặt ra thách thức đối với các loại vắc-xin từng được phát triển để nhắm vào protein gai S của virus SARS-CoV-2. Các nghiên cứu được thực hiện trong thời gian gần đây đã cho thấy hiệu quả của các loại vắc-xin COVID-19 đã bị suy giảm trước biến thể Delta như thế nào.

Cụ thể, một nghiên cứu đăng trên nền tảng công bố bài báo trước xuất bản Medrxiv vào tháng 8 cho thấy biến thể Delta đã làm suy giảm hiệu quả của vắc-xin COVID-19 Moderna từ 86% xuống còn 76%. Mức giảm của vắc-xin COVID-19 Pfizer thậm chí còn mạnh hơn, từ 76% xuống còn 42%.

Các con số được ghi nhận trên nhóm thuần tập 25.000 người Mỹ tại Minnesota đã được tiêm hoặc chưa được tiêm hai loại vắc-xin này. Vào tháng 2 năm 2021, khi tỷ lệ mắc biến thể Delta tại Minnesota mới chỉ là 0,7%, hiệu quả thực thế của vắc-xin Moderna và Pfizer được ghi nhận lần lượt là 86% và 76%.

Nhưng tới tháng 7, khi biến thể Delta tấn công Minnesota làm tỷ lệ nhiễm bệnh tăng lên tới 70%, hiệu quả của vắc-xin Moderna và Pfizer chống lại Delta đã giảm xuống chỉ còn 76% và 42%.

Mỹ không phải là quốc gia duy nhất chứng kiến làn sóng gia tăng số ca mắc biến thể Delta. Trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 8 năm nay, cơ quan y tế nhà nước LB Nga cho biết 95% các ca nhiễm COVID-19 tại nước này là từ biến thể Delta.

Tuy nhiên, dữ liệu báo cáo cho thấy vắc-xin Sputnik V đang được triển khai tại Nga trong thời gian này lại đạt được hiệu quả cao hơn so với các loại vắc-xin mRNA. Cụ thể, các nhà khoa học Đại học European, thành phố St.Petersburg đã theo dõi 14.000 người được tiêm vắc-xin Sputnik V tại thành phố này. Họ ghi nhận 2 mũi Sputnik V có hiệu quả lên tới 81%.

Trước đó, tiến sĩ Denis Logunov, người đứng đầu chương trình nghiên cứu vắc-xin Sputnik V tại Viện Nghiên cứu Dịch tễ và Vi sinh vật học Gamaleya cho biết: "Hiệu quả của vắc-xin Sputnik V đối với biến thể Delta là trên 90%. Sputnik V cho thấy sự suy giảm hiệu quả đối với biến thể Delta thấp hơn bất kỳ loại vắc-xin nào khác đã công bố kết quả nghiên cứu tính hiệu quả của chúng với biến thể Delta".

"Theo nhiều nguồn dữ liệu khác nhau, hiệu quả của vắc-xin Sputnik V trước biến chủng Delta ngày nay dao động trong khoảng 83% tới 94%, trong khi các vắc xin khác thì tỉ lệ này chỉ đạt trong khoảng 40% đến 50%. Có nhiều loại vắc xin hoàn toàn không có khả năng chống lại chủng Delta", ông Alexander Gintsburg, giám đốc Viện Nghiên cứu Dịch tễ và Vi sinh vật học Gamaleya tổng kết lại trong tuyên bố mới hồi cuối tháng 9.

Tại sao vắc-xin Sputnik V có hiệu quả cao hơn vắc-xin khác trong việc chống lại biến thể Delta?

Giải thích tại sao Sputnik V có hiệu quả hơn vắc-xin mRNA trong cuộc chiến với biến thể Delta, ông Gintsburg cho biết: "Vắc-xin Sputnik V tốt vì nó tạo ra phản ứng với protein gai S của virus corona ở nhiều trạng thái cấu trúc, trái ngược với vắc-xin mRNA chỉ phản ứng với một trạng thái cấu trúc.

Tất nhiên, vắc-xin mRNA cung cấp một phản ứng miễn dịch mạnh mẽ, nhưng nó chỉ chống lại một số lượng rất hạn chế các biến thể kháng nguyên. Còn Sputnik V tạo ra phản ứng đồng đều đối với một số lượng rất lớn các biến thể kháng nguyên, đây là một trong những ưu điểm chính của loại vắc-xin giúp Sputnik chống lại chủng Delta, Beta… và khả năng các biến thể khác trong thời gian tới".

Các nhà khoa học LB Nga từng tiết lộ điểm ưu việt nổi trội nhất trong vắc-xin của họ, đó là Sputnik V thực chất là một vắc-xin kép, với thành phần 1 (component I) hay mũi tiêm thứ nhất sử dụng một vector virus khác với thành phần 2 (component II) hay mũi tiêm thứ hai.

Họ gọi đây là một sự kết hợp độc đáo, với các mũi tiêm có thể được coi là 2 loại vắc-xin khác nhau tăng cường hiệu quả cho nhau. Xu hướng tiêm trộn hay kết hợp các loại vắc-xin này sau đó từng được chứng minh giúp tăng hiệu quả phòng ngừa COVID-19 đối với vắc-xin của AstraZeneca khi tiêm cùng vắc-xin Pfizer.

Với sự suy giảm hiệu quả của vắc-xin Pfizer trước biến thể Delta, ông Gintsburg cho biết 2 hãng tham gia vào một thử nghiệm tiêm kết hợp vắc-xin Pfizer với Sputnik V nhằm tăng cường hiệu quả cho Pfizer.

Trước đó, một thử nghiệm tương tự đã được tiến hành tại Argentina với việc tiêm kết hợp vắc-xin AstraZeneca với Sputnik V. "Vắc-xin Sputnik V có thể được kết hợp với bất kỳ loại vắc-xin COVID-19 này đang được sử dụng rộng rãi ở thời điểm này, từ Moderna, Pfizer cho tới AstraZeneca", ông Gintsburg nói.

Các nhà khoa học Nga tự tin rằng với khả năng chống biến thể Delta ưu việt của Sputnik V, loại vắc-xin này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp thế giới thoát khỏi đại dịch. Năm 2021, 2022 sẽ là kỷ nguyên của hợp tác vắc-xin hơn là cạnh tranh vắc-xin, mục đích cuối cùng là giúp những người đã tiêm chủng có được hiệu quả cao nhất chống lại COVID-19 và các biến thể liên tục, ngày càng nguy hiểm hơn của nó.

PV