Mặc dù là một trong những quốc gia sở hữu nguồn tài nguyên dầu mỏ lớn nhất thế giới, người Na Uy lại thích đi xe điện. Quốc gia ở khu vực Scandinavia là một trong những thị trường xe điện lớn nhất và có tầm ảnh hưởng nhất thế giới.

Năm ngoái, hơn 54% ô tô mới đăng ký tại đây là xe điện, thêm 27% là xe plug-in hybrid (PHEV). Trong số 17.992 xe được đăng ký ở Na Uy vào tháng 9 vừa qua, 13.946 xe (tương đương 78%) là xe không phát thải – một kỷ lục trên thế giới. Chính phủ Na Uy từng đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ dừng bán ô tô xăng nhưng nhiều khả năng, mục tiêu này sẽ đạt được vào năm 2022.

Mức độ phổ cập xe điện và plug-in hybrid tại Na Uy trong 10 năm qua.

Ưu đãi dành cho người mua xe điện ở Na Uy có thể khiến cho nhiều quốc gia cảm thấy "xấu hổ" vì không thể theo kịp. Ngoài việc được miễn thuế VAT (25% giá trị sản phẩm), ô tô điện ở Na Uy cũng không phải chịu thuế đường bộ, giảm phí cầu đường, phà cũng như giảm giá đỗ xe. Người đi xe EV thậm chí có thể sử dụng làn đường xe bus mà không bị phạt.

Những ưu đãi này sẽ được áp dụng ít nhất cho đến hết năm nay, trước khi chúng được "sửa đổi và điều chỉnh song song với sự phát triển của thị trường". Trong khi đó, chính sách miễn thuế VAT được áp dụng cho đến hết năm 2022.

Làm thế nào để một quốc gia có lượng dầu thặng dư hàng ngày lên đến gần 2 triệu thùng lại có tư duy tương lai và ý thức về môi trường đến vậy?

Tất cả diễn ra khá nhanh chóng, như Christina Bu, Tổng thư ký Hiệp hội Xe điện Na Uy nói. "Vào khoảng những năm 90, không ai thực sự quan tâm đến xe điện. Tuy nhiên, đột nhiên vào những năm 2010-2011, một điều gì đó bắt đầu xảy ra. Nhiều người thậm chí còn không kịp nhận ra vì quá trình chuyển đổi diễn ra quá nhanh chóng".

Mức độ phổ cập xe không phát thải tại Na Uy so với một số thị trường châu Âu khác.

Phần lớn nhu cầu điện của Na Uy có thể được đáp ứng bằng năng lượng tái tạo – hầu như tất cả điện của nước này đến từ thuỷ điện – vì vậy việc phụ thuộc vào dầu để cung cấp cho lưới điện quốc gia là điều không đáng lo ngại. Trái ngược với suy nghĩ của nhiều người, số tiền mà Na Uy kiếm được từ dầu mỏ hầu như không liên quan đến việc trợ cập cho các giải pháp giao thông không phát thải, hoặc cơ sở hạ tầng thu phí công cộng.

"Phần còn lại của thế giới nghĩ rằng Na Uy có thể trợ cấp lớn cho xe điện là nhờ dầu mỏ", Bu nói. "Nhưng thực tế là chúng tôi đã đánh thuế ô tô rất cao trong nhiều năm. Na Uy có một khoản thu nhập vào ngân sách nhà nước mà các quốc gia khác không có. Những gì mà Na Uy đang làm chỉ là tạm thời không đánh thuế một số loại ô tô – trong đó có xe điện. Vì vậy, đó không phải là trợ cấp, mà chỉ là miễn thuế", bà nói thêm.

Hiệp hội Xe điện Na Uy được thành lập vào năm 1995, khi Na Uy xây dựng hệ thống xe điện đô thị của riêng mình. Một số mẫu xe đã được tung ra và được thị trường đón nhận nhưng lượng tiêu thụ nhỏ và thị trường không thực sự phát triển. Chỉ đến khi những chiếc xe như Mitsubishi i-MiEV và Nissan Leaf được đưa về thị trường vào đầu những năm 2010, cơn sốt xe điện mới bùng nổ.

Hiệp hội xe điện Na Uy hiện có hơn 90.000 thành viên trả phí và có tiếng nói trong các cuộc thảo luận liên quan đến việc triển khai và đánh thuế xe điện trong hơn 2 thập kỷ.

"Ở Na Uy, bạn có thể mua một chiếc ô tô điện với giá tương đương ô tô chạy xăng/dầu", Bu nói. Trên website của Hội, họ đưa ra so sánh về giá bán của một chiếc Volkswagen Golf với một chiếc e-Golf (model hiện đã ngừng sản xuất).

Mặc dù giá gốc của sản phẩm cao hơn khoảng 10.000 euro, nhưng mẫu xe điện vẫn rẻ hơn khi tính các loại thuế khác nhau áp dụng cho ô tô động cơ đốt trong (ICE). Người lái xe ICE ở Na Uy phải trả thuế CO2 và NOx riêng, cộng với "thuế trọng lượng" và VAT. Tổng cộng, người mua sẽ phải trả thêm gần 12.000 euro cho một chiếc xe gia đình.

Chính việc tiết kiệm được các khoản thuế kể trên đã giúp xe điện chiếm ưu thế trong danh sách các xe bán chạy nhất tại Na Uy trong vài năm qua. 4/5 mẫu xe bán chạy nhất của năm 2020 là xe điện: Audi e-tron SUV về đích đầu tiên, sau đó là Tesla Model 3, Volkswagen ID.3 và Nissan Leaf. Mẫu VW Golf (gồm cả bản chạy xăng, diesel và plug-in hybrid) đứng thứ 5.

Chẳng hạn với một chiếc VW Golf chạy xăng với mức tiêu thụ nhiên liệu 4,7L/100 km, bạn phải trả khoảng 1.823 USD cho 16.000 km một năm. Nếu bạn sạc xe điện tại nhà với mức tiêu thụ 7,2 km/kWh, bạn chỉ phải trả 222 USD cho cùng quãng đường. Đó là chưa kể đến số tiền người dùng tại Na Uy tiết kiệm được từ việc đỗ xe, phí cầu đường.

Na Uy cũng đang nỗ lực tăng cường cơ sở hạ tầng sạc công cộng của mình. Trong 10 năm qua, số lượng xe điện trên mỗi trụ sạc đã giảm từ hơn 160 xuống còn 120 xe.

Bu cho rằng các thị trường khác sẽ sớm vượt lên so với Na Uy ở mức độ phổ cập xe điện "Tâm lý người dùng giờ đây hoàn toàn khác, người Na Uy cũng không thân thiện với môi trường hơn. Sự phổ biến xe điện sẽ còn diễn ra nhanh hơn ở các thị trường khác", Bu nói.

Tham khảo: Bloomberg, Autoexpress, Telegraph

Đức Nam