Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM) vừa công bố doanh số bán hàng Quý 3 năm 2021 với kết quả giảm mạnh.

Theo đó, 5 thành viên là Honda, Piaggio, Suzuki, SYM và Yamaha chỉ bán được 367.037 xe, giảm 45% so với quý trước và giảm 46% so với cùng kỳ năm 2020.

Các đơn vị này đang sản xuất và phân phối sản phẩm nhập khẩu ra thị trường với khoảng 100 mẫu xe máy các loại, từ xe bình dân đến xe hạng sang, bao gồm xe số, xe tay ga, xe tay côn và xe thể thao... với giá bán những chiếc thấp nhất trong khoảng 10-20 triệu đồng và những chiếc đắt tiền nhất lên tới cả tỷ đồng.

Như vậy, sau 9 tháng, doanh số của 5 hãng xe máy hàng đầu là 1,74 triệu chiếc, giảm khoảng 10% so với cùng kỳ năm trước. Nhiều khả năng, đây sẽ là năm thứ 3 liên tiếp doanh số xe VAMM sụt giảm, dấu hiệu cho thấy thị trường xe máy đã bão hòa từ vài năm trước và đang bước vào giai đoạn tăng trưởng âm.

Theo một nhận định của giới chuyên môn hồi đầu năm, số lượng xe bán ra trong 3 năm; 2021, 2022 và 2023 sẽ dao động trong mức 2,4 - 2,5 triệu xe. Trong đó, doanh số xe máy nhiều khả năng sẽ tiếp tục giảm trong năm 2022 và sang năm 2023 mới có thể hồi phục.

Không chỉ giảm về doanh số, mà theo ghi nhận trên thị trường hiện nay, giá các loại xe máy cũng liên tục giảm. Nhiều mẫu xe ăn khách thay vì đội giá so với mức giá niêm yết như thường thấy thì đã giảm cực mạnh, thậm chí nhiều mẫu còn đang được bán thấp hơn so với giá niêm yết lên đến cả chục triệu đồng.

Việc doanh số 5 hãng xe lớn giảm sâu phản ánh thị trường xe máy đóng băng trong thời gian qua, khi dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, khiến nhiều tỉnh thành phải thực hiện giãn cách xã hội. Bên cạnh đó, nó cũng cho thấy thị trường xe máy đã thực sự bão hòa và không thể quay lại thời đỉnh cao 2018.

Vậy, tại sao thị trường xe máy đi xuống?

Có thể nói, người Việt vẫn có thói quen di chuyển bằng phương tiện cá nhân, thay vì phương tiện công cộng. Do đó, việc xe máy dần “hết thời” chủ yếu là do các phương tiện khác lên ngôi, gồm ô tô và xe máy điện.

Với ô tô, thu nhập bình quân của người Việt đang ngày càng cao lên, điều này giúp việc sở hữu ô tô trở nên dễ dàng hơn. Năm 2010, thu nhập bình quân đầu người chỉ là 1.318 USD thì đến năm 2020 vừa qua đã lên 2.786 USD.

Cùng với đó, giá những chiếc ô tô cũng ngày càng giảm về mức hợp lý.

Giờ đây, người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận mức giá từ vài trăm triệu đồng là có thể sở hữu một chiếc bốn bánh tránh mưa tránh nắng. Việc tậu xe hơi ngày nay không còn là câu chuyện của những “đại gia” như thời trước. Ngày càng nhiều các gia đình trẻ sở hữu xe ô tô, thậm chí chuyện những gia đình trung lưu sở hữu vài chiếc xe hơi là chuyện không còn hiếm.

Tương lai, dự kiến giá ô tô sẽ còn giảm tiếp. Bản thân các hãng xe cũng tung ra những mẫu cỡ nhỏ, phù hợp với người trẻ để kích thích mua sắm. Cùng với các chính sách ưu đãi thuế sắp đang được Chính phủ xem xét thông qua đối với ngành ô tô.

Mới đây, Bộ Tài chính cho biết sẽ nghiên cứu, đánh giá và đề xuất chính sách thuế với những dòng ô tô chiến lược, trong quá trình nghiên cứu sửa đổi Luật thuế tiêu thụ đặc biệt thời gian tới. Nếu thuế tiêu thụ đặc biệt dành cho ô tô được điều chỉnh giảm, giá ô tô sản xuất và lắp ráp trong nước sắp tới sẽ giảm, đặc biệt là dòng xe chiến lược, dung tích nhỏ, tiết kiệm nhiên liệu sẽ được ưu tiên.

Tại Việt Nam đang có những dự án đầu tư lớn vào sản xuất ô tô và linh kiện. Với việc tạo ra khung xe từ thép tấm cùng một số linh kiện khác, các doanh nghiệp sẽ đạt tỷ lệ nội địa hóa trên 40%. Nếu được miễn thuế tiêu thụ đặc biệt cho linh kiện nội địa hóa, ước tính giá ô tô sẽ giảm khoảng 20%. Những mẫu xe càng đạt tỷ lệ nội địa hóa cao sẽ càng có lợi thế nhờ được hưởng ưu đãi. Khi giá bán giảm, hứa hẹn giúp các doanh nghiệp tăng doanh số bán, gia tăng sản lượng và qua đó giúp hạ giá thành.

Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng trong nước liên tục được cải thiện cũng góp phần hỗ trợ cho nhu cầu đi lại bằng xe ô tô của người dân.

Bộ Giao thông Vận tải cho biết, trong 10 năm (từ 2011 đến 2020), Việt Nam đã xây dựng được khoảng 1.074km đường cao tốc, nâng số km đường cao tốc từ 89 lên 1.163. Nhờ đó, việc di chuyển giữa các tỉnh thành bằng ô tô cá nhân trở nên thuận tiện hơn.

Ở các thành phố lớn, bất động sản chung cư, khu đô thị ngày càng được ưa chuộng. Loại hình nhà ở này cực kì thích hợp với việc sử dụng ô tô cá nhân, khi đường đi lối lại được thiết kế cho việc lưu thông, đậu đỗ và trông giữ xe hơi.

Một nguyên nhân nữa tác động đến những chiếc xe máy chạy xăng là sự xuất hiện của xe máy điện.

Xu hướng thân thiện với môi trường đã khiến xe máy điện ngày càng chiếm được chỗ đứng trong lòng người tiêu dùng.

Trang Motorcyclesdata cho biết, trong khi thị trường xe xăng Việt Nam giảm nhanh chóng thời gian qua, thì những chiếc xe máy điện lại bán rất chạy, đặc biệt là 2 hãng VinFast và Yadea. Số liệu của chuyên trang này cho biết, Yadea là hãng có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất, còn doanh số xe máy của VinFast tăng trưởng tới 54% trong nửa đầu năm nay. Yadea được cho là có tham vọng rất lớn với thị trường Việt Nam khi mở hẳn nhà máy sản xuất đặt tại Bắc Giang.

Không chỉ ở Việt Nam, mà xu hướng xe máy điện cũng đang diễn ra trên toàn thế giới. Theo Mordor Intelligence, các quốc gia châu Á đang nỗ lực khuyến khích và đưa ra chính sách hỗ trợ phát triển ngành công nghiệp xe máy điện. Ví dụ, năm 2019, chính phủ Ấn Độ đưa ra quy định, tất cả xe hai bánh công suất dưới 150cc sản xuất trong nước từ 31/3/2025 phải chạy hoàn toàn bằng điện.

Từ năm 2020, Đài Loan trợ cấp 250 USD cho mỗi chiếc xe máy điện mới được bán và 107 USD với pin sản xuất trong nước. Chính sách hỗ trợ từ phía Đài Loan giúp người tiêu dùng có thiện cảm với loại phương tiện mới.

Khi lượng khách hàng tăng lên, giá xe cũng dần trở nên dễ chịu hơn. Theo Wired, ở Trung Quốc, các nhà sản xuất đã đạt quy mô và hiệu quả đến mức khách hàng có thể mua một chiếc xe máy điện với giá dưới 100 USD. Người dùng thậm chí có thể mua động cơ và bộ pin riêng để biến một chiếc xe đạp thông thường thành xe đạp điện.

Mordor Intelligence dự báo, doanh số xe máy điện toàn cầu giai đoạn 2020-2025 sẽ tăng đều đặn 10% hàng năm, do nhu cầu ngày một lớn về các giải pháp giao thông bền vững và bảo vệ môi trường, và Việt Nam cũng sẽ nằm trong vòng xoáy tăng trưởng đó.

Trở về chuyện xe máy xăng. Người Việt vẫn đang đi xe máy và sẽ tiếp tục đi trong tương lai gần. Nhưng kỉ nguyên thịnh vượng nhất của những chiếc xe máy chạy xăng ở Việt Nam có lẽ đã thực sự qua đi.

Hà My