Chiều 27-10, Quốc hội thảo luận trực tuyến về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH), quản lý và sử dụng Quỹ BHXH năm 2020; việc quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm y tế (BHYT) năm 2020...

ĐBQH Nguyễn Ngọc Sơn (Đoàn Hải Dương)

Theo đại biểu Quốc hội Nguyễn Ngọc Sơn (Hải Dương), BHXH, BHYT có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là trụ cột an sinh xã hội của nước ta, là lưới an sinh cơ bản trong đảm bảo quyền công dân, đặc biệt khi đại dịch Covid-19 xảy ra càng thấy rõ vai trò giảm thiểu rủi ro thông qua BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).

Báo cáo đã cho thấy số người tham gia BHXH là gần 16,2 triệu người, chiếm khoảng 33,5% so với lực lượng lao động trong độ tuổi, hoàn thành chỉ tiêu được Chính phủ giao năm 2020 (tăng gần 400.000 người (2,54%) so với năm 2019. Đặc biệt là số người tham gia BHXH tự nguyện có sự tăng trưởng vượt bậc, đạt 1,12 triệu người, tăng hơn 2 lần so với năm 2019.

Tuy nhiên, ông Sơn đề nghị cũng phải nhìn nhận còn những vấn đề cần quan tâm để phát triển BHXH, BHTN một cách bền vững. Theo đại biểu, một vấn đề đáng quan tâm là số người hưởng BHXH một lần tăng cao, ảnh hưởng rất lớn đến tính bền vững phát triển BHXH. Qua báo cáo năm 2020, có 860.741 người hưởng BHXH một lần - tăng 53.652 người so với năm 2019.

Số liệu thống kê cho thấy những người hưởng chế độ BHXH một lần tập trung ở độ tuổi từ trên 20 tuổi đến đủ 40 tuổi, chiếm 80,9% tổng số người hưởng BHXH một lần giai đoạn 2016-2020; trong đó tập trung đông nhất ở nhóm tuổi từ trên 20 đến đủ 30 tuổi (chiếm 42,7%), nhóm tuổi từ trên 30 đến đủ 40 tuổi đứng thứ hai chiếm 38,2%; thấp nhất là nhóm từ đủ 20 tuổi trở xuống (chiếm 0,25%).

Qua phân tích số người hưởng BHXH một lần, đa số là người lao động trẻ, nhu cầu về chi tiêu tài chính lớn mà không tính đến việc cần tích lũy thời gian đóng BHXH để đủ 20 năm và đủ tuổi nghỉ hưu (thời gian đó quá dài khó tích lũy đủ thời gian đóng để hưởng lương hưu), nên khi nghỉ việc họ sẽ nghĩ ngay đến việc hưởng BHXH một lần để giải quyết nhu cầu về tài chính trước mắt.

Theo đại biểu Sơn, việc hưởng BHXH một lần là nhu cầu thực tế của người lao động, đời sống, thu nhập khó khăn như hiện nay, dự báo có thể số người hưởng chế độ BHXH một lần sẽ tăng cao vào các năm tiếp theo. Ông chia sẻ và đồng cảm với người lao động.

Tuy nhiên BHXH là chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, BHXH như "của để dành", được Nhà nước bảo hộ nhằm bảo đảm quyền lợi tốt hơn cho họ khi hết tuổi lao động.

"Việc nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc người lao động rời khỏi hệ thống an sinh xã hội và hầu hết những trường hợp sẽ không tích lũy đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu hoặc nếu đủ thì mức lương hưu cũng rất thấp vì thời gian đóng BHXH ngắn nên khi về già sẽ gặp rất nhiều khó khăn và tạo áp lực lên xã hội và gia đình"- ông Sơn phân tích.

Người lao động lựa chọn hưởng chế độ BHXH một lần không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước nhằm thực hiện quyền được đảm bảo an sinh xã hội của người dân như Hiến pháp đã quy định.

"Bên cạnh đó, việc nhận BHXH một lần được coi là "lợi trước mắt, hại lâu dài", bởi khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu"- ĐB Sơn nói.

Từ thực trạng quy định hiện hành của pháp luật về chính sách hưởng BHXH một lần; các hệ lụy, bất cập về mục tiêu an sinh xã hội, về tổ chức thực hiện, ĐB Nguyễn Ngọc Sơn đề xuất sớm nghiên cứu sửa đổi quy định về hưởng BHXH một lần theo tinh thần Nghị quyết 28 của Trung ương đã đề ra.

Cần sửa đổi điều kiện về thời gian tham gia BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt nhằm giảm số lượng người hưởng BHXH một lần. Điều chỉnh cách tính lương hưu bảo đảm kết hợp hài hòa các nguyên tắc đóng-hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững, tăng sức hấp dẫn và tính liên kết giữa các chế độ BHXH để đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ.

Sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng BHXH đảm bảo đúng quy định tại Nghị quyết số 28. Đề xuất sửa đổi Luật Việc làm theo hướng mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm tự nguyện bao gồm lao động làm việc theo hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc từ 1 tháng trở lên

Văn Duẩn-Minh Chiến