Sáng 22-10, tại phiên thảo luận tổ ở Quốc hội, Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho hay nguồn cung xăng dầu không thiếu nhưng bán ra thị trường lại khó khăn do “nhập cao” nhưng “bán thấp”, hàng loạt chi phí định mức lỗi thời, lạc hậu...

Nhập cao bán thấp đương nhiên lỗ

Theo Bộ trưởng Diên, cả thế giới điêu đứng trong vấn đề năng lượng, giá tăng cao mà không có hàng để mua.

“5 ngày trước tôi được cử sang công tác tại Nga về diễn đàn năng lượng với các đối tác Nga, Bộ Kinh tế Liên bang Nga. Liên bang Nga sở hữu khối lượng dầu mỏ lớn, chiếm 30-35% dầu lửa thế giới nhưng họ khó khăn trong việc bán ra sản phẩm dầu lửa và khí đốt, giá bán lẻ của Liên bang Nga là 58-60 rúp/lít, so với đồng USD là từ 1-1,2 USD (tương đương trên 30 nghìn/lít). Trong khi đó, ở Việt Nam duy trì ở ngưỡng từ 21 nghìn - 25 nghìn, cao nhất ở thời điểm này là 23 nghìn.

Giá xăng dầu của chúng ta thấp nhất trong khu vực và có thể nói thấp nhất trên thế giới, trừ Malaysia trợ cấp trong nước thì không nói, còn người nước ngoài sống ở Malaysia vẫn phải mua giá của khu vực, cao hơn bình quân giá của chúng ta”, ông Diên nói.

Theo ông, do ảnh hưởng của tình hình thế giới biên độ dao động của giá xăng dầu rất cao, trong 10 kỳ điều hành liên tiếp (300 ngày) liên tục giảm, nhưng đến thời điểm này bắt đầu lên, những doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nhập với giá cao ở kỳ trước nhưng bán giá thấp đương nhiên bị thua lỗ, khủng hoảng.

“Tại sao có chuyện bảo đảm cung ứng xăng dầu mà lại có chuyện đứt gãy, nhiều cửa hàng đóng cửa? Về nguồn cung, Việt Nam chưa bao giờ thiếu, cho đến thời điểm này, dư luận cho rằng thiếu nguồn cung trong nước là hoàn toàn không chính xác. Chúng tôi có những cơ sở, số liệu, kiểm tra, đánh giá một cách rất chi tiết”, ông Diên nói.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên giải thích về vấn đề xăng dầu ngày 22-10 tại tổ thảo luận ở Quốc hội. Ảnh: CL

Cung không thiếu mà bán ra lại khó

Chúng tôi có lực lượng quản lý thị trường, Sở Công Thương kiểm soát trên từng địa bàn để nắm được lượng hàng. Đến thời điểm ngày 30-9-2022, chúng ta còn hàng dự trữ thương mại (hàng dự trữ quốc gia) là 2,5 triệu khối, năng lực sản xuất của hai nhà máy Bình Sơn và Nghi Sơn trong tháng 10-2022 bảo đảm 80% nguồn cung trong nước với 1,3 triệu khối/tháng.

Theo kế hoạch, 34 doanh nghiệp đầu mối của chúng ta phải nhập trong kỳ tháng 10-2022 là 500 nghìn khối, như vậy chúng ta đã có hơn 3 triệu khối ở thời điểm cuối tháng 9 và giữa tháng 10-2022, hoàn toàn đáp ứng nguồn cung cho đến hết giữa tháng 11-2022. Trong khi sang tháng 11-2022 tiếp tục sản xuất gối đầu và nhập khẩu”, ông Diên cho biết.

Tuy nhiên, ông Diên nhận định, nguồn cung không thiếu nhưng bán ra thị trường lại có khó khăn. Doanh nghiệp phải nhập với giá cao kỳ trước nhưng bán trong kỳ với giá thấp, đương nhiên là lỗ, mà đã lỗ thì không dám làm.

Bên cạnh đó, hàng loạt chi phí định mức của chúng ta đã lỗi thời, lạc hậu, từ lợi nhuận định mức, chi phí kinh doanh, chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam, chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy về kho bãi của doanh nghiệp đầu mối, tư nhân phân phối đều bất cập lạc hậu. Như chi phí bảo quản xăng dầu theo định mức được xây dựng từ năm 2003 chỉ 30 đồng/lít nhưng đến bây giờ là 800 đồng/lít, không thể doanh nghiệp nào hoạt động được.

Giờ chỉ còn xăng dầu… chính thống?

“Tại sao lại không xảy ra việc đóng cửa các cửa hàng bán lẻ xăng dầu trên phạm vi cả nước mà chỉ tập trung ở TP.HCM và các tỉnh phía Nam?”, ông Diên đặt vấn đề.

Ông lý giải: trước đó ở khu vực TP.HCM và các tỉnh phía Nam có lượng đáng kể xăng dầu trôi nổi, kể cả xăng dầu lậu, giả. Bằng chứng hồi tháng 8-2022, việc bắt giữ, triệt phá những vụ làm giả xăng dầu mấy trăm triệu lít vẫn được tiến hành. Đây là ”tảng băng nổi”, còn ”chìm” là bao nhiêu thì phải có thời gian mới giải quyết được. Nếu có lượng xăng trôi nổi như vậy, người kinh doanh trong lĩnh vực này sẽ không quan tâm lắm đến chi phí định mức, chiết khấu và không quan tâm lắm đến việc đăng ký mua của ai một cách ổn định.

Tổ thảo luận ở Quốc hội sáng 22-10 nghe Bộ trưởng Diên giải thích về xăng dầu. Ảnh: CL

“Đến bây giờ chúng ta đánh mạnh về xăng dầu giả, siết chặt xăng dầu lậu, cho nên chỉ còn xăng dầu chính thống. Mà xăng dầu chính thống, nhưng tôi vừa phân tích giá biến động liên tục như thế, chiết khấu thấp, doanh nghiệp, phân phối đang kiếm được rất nhiều tiền, giờ kiếm được ít tiền, thậm chí lỗ thì không ai muốn làm”, Bộ trưởng Bộ Công Thương nói.

Ông Diên cũng đề cập đến tác động của “cơn lốc” chứng khoán, bất động sản đến xăng dầu vì thông thường những doanh nghiệp làm xăng dầu đều có tham gia ít nhiều vào lĩnh vực bất động sản, chứng khoán. Cho nên khi tham gia vào lĩnh vực này, nguồn tiền cũng bị vơi đi, khi đến kỳ nhập (bối cảnh nhập cao, bán thấp) thì doanh nghiệp không còn tiền và không hấp dẫn.

Ký nhiều không mua, 'lắm mối tối nằm không'

Khi doanh nghiệp được cấp phép là đầu mối hoặc thương nhân phân phối sẽ được ngân hàng cấp cho ”room” tín dụng, khoản vay nhưng vì ”room” được quy định từ trước. Giá xăng dầu trước đây chỉ 50-60USD/thùng nhưng bây giờ giá cao, thậm chí có thời điểm gấp hơn 2 lần mà ”room” tín dụng vẫn vậy. Những doanh nghiệp kể cả làm ăn đứng đắn cũng không đủ tiền nhập, chứ chưa nói đến những doanh nghiệp tay trái kết hợp này kia cũng là nguyên nhân phải đề cập.

Ông Diên còn cho biết: “Thông thường trước đây các doanh nghiệp trong hệ thống kinh doanh ở từng khu vực có nhiều nguồn cung xăng dầu, cùng một lúc ký với rất nhiều doanh nghiệp đầu mối, nhưng ký xong rồi không nhập, dẫn đến câu chuyện “lắm mối tối nằm không”.

Ông Diên nói tiếp: “Anh ký với nhiều doanh nghiệp đầu mối nhưng bao nhiêu ngày, bao nhiêu tháng không mua của người ta, thì doanh nghiệp đầu mối có quyền từ chối. Petrolimex không bao giờ thiếu hàng và họ phải ưu tiên bảo đảm cho hệ thống của mình trước và các thương nhân phân phối mua bán ổn định”.

Để giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng Diên cho biết vẫn phải theo luật, doanh nghiệp nào sai thì phải xử lý. Nghị định về kinh doanh xăng dầu sẽ được đề xuất sửa đổi, còn trước mắt thì vẫn phải thực hiện sai đâu xử đó, kể cả thu hồi có thời hạn. Tuy nhiên, trong thời gian tới Bộ đề xuất hình thức lần 1 kiểm tra vi phạm phạt tiền, lần 2 vẫn vi phạm thì phạt tiền cao hơn, lần 3 thì thu hồi vĩnh viễn.