Theo báo cáo của Văn phòng Thành ủy, công tác phát triển khoa học và công nghệ (KHCN) của TPHCM những năm qua có nhiều  bước tiến, tạo ra nhiều sản phẩm KHCN có tính đột phá trên nhiều lĩnh vực như y tế, cơ khí chế tạo, năng lượng, quản lý đô thị, vi chip điện tử, công nghệ nano, nông nghiệp công nghệ cao...

Ông Nguyễn Hồ Hải - Phó bí thư Thành ủy TPHCM - tại buổi làm việc với đoàn khảo sát của Ban Tuyên giáo Trung ương

Hiện TPHCM có 4 ngành công nghiệp trọng yếu có hàm lượng KHCN cao như cơ khí chế tạo, điện tử; công nghệ thông tin; hóa chất - nhựa, cao su và chế biến tinh lương thực, thực phẩm. Ngành nông nghiệp thành phố đang chuyển dần sang nông nghiệp công nghệ cao. Trong giai đoạn 2012-2021, năng suất lao động xã hội của thành phố cao hơn 2,7 lần so với cả nước và bình quân đạt 235,5 triệu đồng/mỗi lao động , tốc độ tăng năng suất lao động xã hội cao gấp 1,7 lần so với cả nước, năng suất lao động của doanh nghiệp có hàm lượng KHCN cao thuộc 4 ngành công nghiệp và 9 ngành dịch vụ trọng yếu gấp 1,57 lần năng suất lao động xã hội của thành phố.

TPHCM luôn chú trọng và tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân triển khai ứng dụng các kết quả KHCN vào sản xuất, kinh doanh với 762 doanh nghiệp KHCN. Tổng doanh thu của sản phẩm, hàng hóa hình thành từ kết quả ứng dụng KHCN đạt hơn 2.047 tỷ đồng/năm và thuế thu nhập doanh nghiệp được miễn, giảm là 11,7 tỷ đồng/năm.

TPHCM cũng đã ký kết với các đối tác quốc tế Phần Lan, Hàn Quốc, Canada, Singapore, Israel; Tập đoàn Lotte... giúp đội ngũ cán bộ KHCN của TPHCM tiếp cận tri thức, trang thiết bị, môi trường nghiên cứu tiên tiến, hiện đại. TPHCM luôn nằm trong top 10 thành phố năng động nhất thế giới kể từ năm 2017 đến nay.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các sở ngành thì sự phát triển của KHCN tại TPHCM chưa theo kịp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quản lý đô thị của thành phố và chưa thực sự trở thành động lực phát triển.

Theo đại diện Sở KHCN TPHCM, dù TP đã chú trọng huy động vốn từ xã hội, nhất là huy động nguồn đầu tư của doanh nghiệp cho hoạt động KHCN, tuy nhiên các hướng nghiên cứu từ các nhiệm vụ KHCN chưa giải quyết vấn đề cụ thể cho doanh nghiệp, sản phẩm hình thành từ kết quả nghiên cứu còn cần phải trải qua các bước nghiên cứu phát triển nữa mới có thể đưa vào thị trường.

Về phía doanh nghiệp, chi phí đổi mới công nghệ quá cao là vấn đề nan giải, đặc biệt trong thời kỳ khó khăn về kinh tế và doanh nghiệp có tỷ lệ nhỏ và siêu nhỏ chiếm tỷ lệ cao (trên 90%) nên việc tập trung nguồn lực để đầu tư cho nghiên cứu KHCN chưa được quan tâm.

Còn theo đại diện Sở Tài chính TPHCM, chính sách thu hút nguồn lực xã hội là quan trọng nhất cho phát triển KHCN, song chính sách của ta chưa kích thích được nhóm doanh nghiệp tham gia, luật có nhưng khi thực thi pháp luật còn nhiều hạn chế. Sở này dẫn chứng kể từ khi mở cửa kinh tế đến nay, đầu tư trực tiếp FDI vào Việt Nam đã tăng mạnh. Dù chính sách thu hút đầu tư nước ngoài đã đặt ra mục tiêu tiếp thu công nghệ từ các tập đoàn đa quốc gia, các nước công nghiệp hàng đầu nhưng sự chuyển giao của các doanh nghiệp FDI và các doanh nghiệp trong nước chưa như kỳ vọng.

Các doanh nghiệp Nhật Bản, Hàn Quốc khi đầu tư vào Việt Nam phải nhập khẩu nguyên liệu đầu vào đến 90% từ các nhà cung cấp truyền thống của họ thay vì sử dụng nhà cung cấp của Việt Nam. Các doanh nghiệp FDI cũng thực hiện mua công nghệ hơn là phát triển nâng cao, đổi mới KHCN dẫn đến hạn chế khả năng chuyển giao.

“Trung Quốc rất thành công trong thu hút FDI. Tất cả doanh nghiệp FDI vào Trung Quốc đều thực hiện chuyển giao công nghệ nghiêm túc, nhanh chóng vì hợp đồng ràng buộc ghi rõ trách nhiệm, thời hạn phải hoàn thành chuyển giao công nghệ, nếu không hoàn thành sẽ bị xử phạt như thế nào. Trong khi chúng ta chỉ khuyến khích, không có quy định ràng buộc nên dẫn tới các doanh nghiệp FDI không nghiêm túc thực hiện” - đại diện Sở Tài chính TPHCM nói.

TPHCM phát triển KHCN đạt được nhiều kết quả khả quan (Ảnh minh họa)

Đại diện Ban Tuyên giáo Trung ương đánh giá cao về công tác phát triển KHCN của TPHCM trong suốt 10 năm qua; đồng thời đề nghị TP tiếp tục phát huy kết quả đã đạt. Trong đó TP cần chú ý mô hình công nghiệp hóa hiện đại hóa vì tốc độ phát triển công nghệ hiện nay rất nhanh chóng. Nên tăng tỷ lệ đầu tư vào nguồn lực thật sự cho KHCN vì không có nguồn lực đầu tư rất khó phát triển. Cần có chương trình hành động cụ thể, tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến nghị quyết, có chính sách đầu tư thu hút đội ngũ trẻ có năng lực để KHCN phát triển thời gian sắp tới.

Phát biểu tại buổi làm việc, ông Nguyễn Hồ Hải - Phó bí thư Thành ủy TPHCM - cho hay, TPHCM xác định KHCN là nền tảng và động lực phát triển. Tuy nhiên, TP chưa huy động được nguồn ngân sách nhà nước cho KHCN để phát triển sản xuất hàng hóa và cung ứng dịch vụ. Cơ sở vật chất, đãi ngộ để thu hút chuyên gia, nhà khoa học chưa thật sự hấp dẫn…

“Ban Thường vụ Thành ủy xác định trong thời gian tới sẽ tiếp tục quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, khẩn trương thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp phát triển KHCN. Xác định việc phát huy và phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Tiếp tục đổi mới hệ thống KHCN, phát triển nguồn nhân lực, cải thiện hạ tầng, tăng cường thiết bị nghiên cứu, trong đó tiếp tục đầu tư và khai thác có hiệu quả các khu công nghệ cao, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung theo mô hình tiên tiến thế giới.

Qua buổi làm việc với đoàn công tác của Ban Tuyên giáo Trung ương, TPHCM tiếp thu chỉ đạo để phát huy các kết quả đạt được đồng thời sẽ khắc phục các tồn tại khó khăn để tăng cường phát triển KHCN TPHCM” - ông Nguyễn Hồ Hải khẳng định.

Thanh Hoa