Ngân hàng Thế giới (World Bank) vừa cảnh báo các nền kinh tế đang phát triển ở Đông Á - Thái Bình Dương sẽ tăng trưởng ở mức thấp nhất trong 5 thập kỷ, do chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ và nợ nần gia tăng. Cùng với đó là mối lo ngại ngày càng tăng về kinh tế Trung Quốc suy yếu sẽ lan sang các nước trong khu vực.

Cụ thể, World Bank đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng các nền kinh tế đang phát triển ở Đông Á và Thái Bình Dương năm 2024 còn 4,5%, giảm so với mức 4,8% đưa ra vào tháng 4. Con số này cũng thấp hơn GDP dự kiến năm nay, ở mức 5%.

Riêng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới cũng bị hạ dự báo GDP 2024 từ mức 4,8% đưa ra hồi tháng 4, xuống còn 4,4%. Năm nay, Bắc Kinh đặt mục tiêu tăng trưởng khoảng 5%, mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.

Aaditya Mattoo, Kinh tế trưởng của World Bank tại Đông Á và Thái Bình Dương, cho biết giới chuyên gia từng kỳ vọng Trung Quốc phục hồi sau dịch sẽ mạnh mẽ và kéo dài hơn những gì đang diễn ra. Giờ đây, doanh số bán lẻ ở nước này giảm xuống dưới mức trước đại dịch, giá nhà trì trệ, nợ hộ gia đình gia tăng và đầu tư của khu vực tư nhân yếu.

Kết hợp các yếu tố bất lợi, khu vực Đông Á và Thái Bình Dương - một trong những động lực tăng trưởng chính của thế giới - sẽ có tốc độ tăng trưởng chậm nhất kể từ cuối những năm 1960, ngoại trừ các sự kiện bất thường như Covid-19, cuộc khủng hoảng tài chính châu Á và cú sốc dầu mỏ toàn cầu những năm 1970.

Ông Mattoo cảnh báo tốc độ tăng trưởng chậm sẽ tồn tại trừ khi các chính phủ, bao gồm cả Trung Quốc, bắt tay vào cải cách khu vực dịch vụ "sâu sắc hơn". Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi từ tăng trưởng dựa vào bất động sản và đầu tư đang là thách thức với nhiều nền kinh tế đang phát triển ở châu Á.

"Trong một khu vực đã giàu lên nhờ thương mại và đầu tư sản xuất, chìa khóa quan trọng cho sự phát triển tiếp theo sẽ đến từ việc cải cách các lĩnh vực dịch vụ để tận dụng cuộc cách mạng số hóa" ông nói.

Nhu cầu toàn cầu yếu hơn cũng đang gây thiệt hại cho nơi này. Xuất khẩu hàng hóa giảm hơn 20% ở Indonesia và Malaysia, giảm hơn 10% ở Trung Quốc và Việt Nam so với quý II/2022. Nợ hộ gia đình, doanh nghiệp và chính phủ gia tăng đã làm giảm thêm triển vọng tăng trưởng.

Không chỉ Trung Quốc, phần lớn Đông Á - Thái Bình Dương cũng đang bắt đầu bị ảnh hưởng bởi các chính sách công nghiệp và thương mại mới của Mỹ theo Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) và Đạo luật CHIPS và Khoa học.

Trong nhiều năm, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung và thuế quan mà Washington áp đặt lên Bắc Kinh đã mang lại lợi ích cho Đông Nam Á, thúc đẩy nhu cầu nhập khẩu từ các nước này. Nhưng việc đưa ra luật IRA và CHIPS vào năm 2022 - những chính sách nhằm thúc đẩy sản xuất của Mỹ và cắt giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc - đã ảnh hưởng đến các nước Đông Nam Á. Xuất khẩu các sản phẩm có liên quan của họ đã giảm.

"Toàn bộ khu vực này vốn đã được hưởng lợi từ thương chiến Mỹ -Trung về mặt dịch chuyển thương mại. Giờ đây, họ đang phải chịu tác động bất lợi từ đó", Mattoo cho biết.

Theo World Bank, xuất khẩu điện tử và máy móc từ Trung Quốc và Đông Nam Á sụt giảm sau khi chính sách bảo hộ của Mỹ hiệu lực. Để so sánh, thương mại giữa Mỹ với Canada và Mexico không suy giảm. Đây là hai nước được miễn các yêu cầu về hàm lượng nội địa hóa trong sản phẩm nếu muốn nhận trợ cấp. "Việc áp dụng các điều khoản này là phân biệt đối xử với các quốc gia không được miễn", Mattoo bình luận.

Doanh nghiệp Indonesia chỉ trích việc loại trừ "không công bằng" các khoáng sản quan trọng của nước này khỏi gói trợ cấp cho công nghệ xanh của Mỹ. Nước này có trữ lượng niken lớn nhất thế giới, vốn rất quan trọng để sản xuất pin xe điện. Jakarta đang cố gắng đàm phán một điều khoản giúp xuất khẩu khoáng sản của nước này đủ điều kiện được đối xử tương tự Canada hoặc Mexico.

Các nhóm vận động hành lang doanh nghiệp ở Việt Nam cũng lập luận tương tự rằng Mỹ nên gia hạn ưu đãi thuế xe điện nước này, đặc biệt là sau khi hai nước chính thức nâng cấp quan hệ. Mỹ là thị trường lớn nhất của Việt Nam, nhưng xuất khẩu đã giảm 19,1% trong 8 tháng đầu năm nay, so với mức tăng 13,6% vào 2022.

Phiên An (theo FT)