Ông Phùng Đức Tiến, thứ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NN&PTNT), khẳng định như vậy khi trao đổi về nỗ lực gỡ "thẻ vàng" IUU (khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định) trong thời gian qua, trước thời điểm đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sẽ sang Việt Nam kiểm tra tình hình, kết quả thực hiện các yêu cầu về IUU từ ngày 10 đến 18-10.

Đây là lần thứ tư EC đánh giá kết quả triển khai các khuyến nghị về chống đánh bắt IUU, nhằm đưa ra kết luận có thể gỡ bỏ hoặc duy trì cảnh báo "thẻ vàng" đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam.

Nhiều nỗ lực trong chống IUU

Ông Dương Văn Cường, phó cục trưởng Cục Kiểm ngư, cho biết chiều 29-9, Bộ NN&PTNT đã họp trực tuyến với đoàn công tác của EC để trao đổi một số nội dung, báo cáo trước tình hình trước khi đoàn EC sang kiểm tra.

"Việc gỡ thẻ vàng hay không hay kết quả như thế nào phụ thuộc rất nhiều vào đợt thanh tra trực tiếp tại Việt Nam tới đây" - ông Cường nói.

Sau lần kiểm tra của EC vào tháng 10-2022, trong một năm qua, Ban chỉ đạo quốc gia cũng như lãnh đạo Chính phủ đã chủ trì 4 cuộc họp, trực tiếp đến các địa phương để chỉ đạo tháo gỡ vướng mắc. Bộ NN&PTNT cũng tổ chức nhiều chuyến kiểm tra, hướng dẫn các địa phương ven biển.

"28 địa phương ven biển và các bộ ngành liên quan đã nỗ lực rất nhiều trong chống khai thác IUU. Vấn đề không chỉ là gỡ thẻ vàng EC mà vì thực thi pháp luật về thủy sản ở Việt Nam để phù hợp thông lệ quốc tế và cũng như phát triển nghề cá bền vững", ông Cường khẳng định.

Ông Trần Đình Luân, cục trưởng Cục Thủy sản, cho biết vướng mắc lớn nhất trong chống IUU đến nay là vẫn còn tàu cá vi phạm ở vùng biển nước ngoài. 

Dù tình trạng này đã giảm rất nhiều so với những năm trước, nhưng các nước xung quanh như Malaysia, Indonesia, Thái Lan... đều không muốn có tàu khai thác bất hợp pháp.

"Trong khi đó, EC khẳng định nếu còn tàu vi phạm sẽ không gỡ thẻ vàng. EC có rút thẻ vàng lần này hay không còn phụ thuộc quá trình thanh tra. Khi EC kiểm tra, chúng tôi sẽ trao đổi cụ thể từng trường hợp vi phạm để EC trao đổi lại với các nước xung quanh" - ông Luân nói.

Cũng theo ông Luân, Việt Nam đã có Luật Thủy sản, nghị định 42 và nghị định 26 quy định cụ thể về xử phạt các trường hợp vi phạm trong khai thác thủy hải sản. Tuy nhiên, nhiều địa phương chủ yếu chỉ mới dừng ở mức nhắc nhở, bắt ký cam kết không tái phạm mà chưa cương quyết xử phạt, dẫn đến có những trường hợp vi phạm nhiều lần.

"Quyết tâm của trung ương là rất lớn, chủ trương chính sách cũng như quy phạm xử lý ở trung ương về IUU cơ bản đã hoàn thiện, vấn đề còn lại là ở quá trình thực thi tại các địa phương. Thế nhưng có nơi làm tốt, cương quyết xử phạt; có nơi không cương quyết, ngại va chạm" - ông Luân chia sẻ.

Kiểm soát từ đánh bắt, chế biến đến xuất khẩu...

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến cho biết Ban chỉ đạo IUU đã họp, lên kế hoạch chuẩn bị cho đợt thanh tra lần thứ 4 của đoàn thanh tra EC, trong đó tập trung vào những việc quan trọng mà EC khuyến nghị.

Đó là hoàn thiện, sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật (nghị định số 26-2019 và nghị định số 42-2019) về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản.

Bộ NN&PTNT cũng đã chỉ đạo từng địa phương quản lý các đội tàu, như gắn định vị, kiểm soát lượng hải sản đánh bắt và truy xuất nguồn gốc chi tiết từ cảng cá, kho, nhà máy chế biến cho đến khi xuất khẩu. Đặc biệt không để tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài.

Đây là những việc rất cụ thể để cho thấy rằng từ đợt kiểm tra thứ ba của EC sang đợt kiểm tra thứ tư, Việt Nam đã nghiêm túc thực hiện các khuyến nghị.

Ngoài ra, theo ông Tiến, từng địa phương phải cụ thể hóa các vụ xử lý vi phạm hành chính, đã xử lý bao nhiêu vụ, bao nhiêu tiền, bao nhiêu vụ chưa xử lý sẽ phải xử lý dứt điểm trước khi đoàn thanh tra EC sang.

Liên quan đến 7 tấn cá kiếm của một số doanh nghiệp vi phạm IUU, cơ quan chức năng đã xử lý 2 cảng cá, phạt hơn 16 triệu đồng và cấm xuất khẩu đi châu Âu trong vòng 2 tháng.

Cũng theo ông Tiến, cơ hội gỡ "thẻ vàng" vẫn còn nhưng cơ hội rất hẹp nên phải quyết tâm cao để giải quyết. Bởi nếu năm nay không gỡ được "thẻ vàng", tháng 4-2024 châu Âu bầu cử chính quyền mới, phải 1-2 năm sau mới có thể tháo gỡ được.

"Không để tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài để khẳng định với EC rằng chúng ta đã làm được việc rất khó này, không còn tàu vi phạm nữa", ông Tiến khẳng định.

Ngoài ra theo ông Tiến, Việt Nam đã thực hiện rất nghiêm việc xử lý vi phạm hành chính, trong đó vụ xử phạt các doanh nghiệp liên quan đến 7 tấn cá kiếm là một ví dụ.

"Đây là những điều chúng ta có thể chứng minh với EC về sự chuyển biến tích cực tiếp theo và với quyết tâm cao đã đạt được những kết quả rõ rệt, rất hy vọng chúng ta sẽ gỡ được thẻ vàng trong đợt thanh tra lần thứ tư này" - ông Tiến nói.