Nhận định này được Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu khi góp ý kiến tại phiên thảo luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về báo cáo giám sát chuyên đề về phát triển năng lượng 2016-2021, ngày 12/10.

Theo báo cáo đoàn giám sát, đảm bảo an ninh năng lượng còn nhiều thách thức, nhập khẩu năng lượng tăng, nhất là xu hướng phụ thuộc nhập khẩu than ngày càng lớn, khả năng thiếu điện trong dài hạn là hiện hữu. Việc triển khai quy hoạch năng lượng, đặc biệt là năng lượng tái tạo, chưa đáp ứng yêu cầu.

Cơ sở hạ tầng năng lượng được đầu tư chưa kịp thời, hạ tầng điện thiếu đồng bộ giữa nguồn và lưới điện. Thị trường điện cạnh tranh chưa hoàn chỉnh, giá điện chưa tính toán đầy đủ kịp thời, còn duy trì bù chéo giữa giá sinh hoạt và sản xuất, công nghiệp.

Phó chủ tịch Quốc hội nhận xét báo cáo giám sát tương đối đầy đủ, nhưng cần đánh giá thêm những ách tắc, vướng mắc trong điều hành giá điện, than, khí hay xăng dầu; thực trạng các quy hoạch điện (Quy hoạch điện VII, VII điều chỉnh), cũng như vướng mắc giữa quy hoạch và truyền tải điện khi để xảy ra tình trạng thừa điện nhưng không thể hòa lưới.

Ông Phương nêu nghịch lý, quy hoạch vượt công suất truyền tải, đến khi có điện không hòa lưới, rồi vướng mắc trong hợp đồng, giá. "Việc này khiến một bộ phận doanh nghiệp, nhà đầu tư bất bình, mất niềm tin vào chính sách năng lượng của chúng ta. Ở đây có vấn đề gì không, có lợi ích nhóm không", Phó chủ tịch Trần Quang Phương nói, và thêm rằng đoàn giám sát phải phát hiện vấn đề, nếu có thì chuyển hồ sơ cho cơ quan chức năng.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cũng băn khoăn, điện sản xuất ra nhưng thiếu lưới truyền tải, các nhà đầu tư không bán điện được lên lưới. "Trách nhiệm thế nào? Việc hưởng giá FIT ưu đãi có công bằng, đúng nguyên tắc hay không? Có sự lãng phí, thất thoát nguồn lực không?", ông nêu.

Ngoài ra, theo Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, báo cáo giám sát cần chỉ rõ nguyên nhân, trách nhiệm của các cơ quan địa phương, quản lý để đề xuất giải pháp và đề nghị Chính phủ chỉ đạo giải quyết trọng tâm vấn đề gì để tháo gỡ. "Cái này phải làm nghiêm túc chứ nói chung chung sẽ không bao giờ khắc phục được", ông nói.

Bày tỏ chưa thỏa mãn về kết quả giám sát, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đặt câu hỏi việc ban hành Nghị quyết giám sát về năng lượng liệu khác gì khi không có nghị quyết. Bởi, nhiều nội dung vấn đề được nêu trong báo cáo giám sát, ông Huệ đánh giá chưa rõ và mang tính định tính nhiều.

Kết hợp với chuyên đề giám sát về thực hành tiết kiệm chống lãng phí, ông Huệ đặt vấn đề một loạt dự án năng lượng nguy cơ thất thoát, lãng phí lớn được nêu ra, nhưng chưa rõ trong báo cáo giám sát năng lượng.

Ông đơn cử Quy hoạch điện VIII được phê duyệt, nhưng kế hoạch triển khai chưa có, hoặc thực tế chuyện triển khai chuỗi dự án khí điện Lô B và Ô Môn đang tắc giữa các đơn vị thực hiện gồm EVN, PVN và các bộ, ngành. "Giám sát phải chỉ ra được trách nhiệm, nhưng tôi đếm chỉ 8 dòng trong dự thảo nghị quyết, và cũng chung chung", ông Huệ chỉ ra.

Chủ tịch Quốc hội lưu ý, sau giám sát cần phải có chuyển biến thiết thực, cần chỉ ra được trọng tâm là gì chứ cả ngành năng lượng thì "vô cùng, vô tận lắm".

"Không giám sát thì thôi, chứ giám mà không sát, thì phải chịu trách nhiệm khi không phát hiện, chấn chỉnh từ bây giờ. Ban hành nghị quyết phải chỉ ra việc lớn phải làm, cụ thể. Liệu sau nghị quyết này có tạo chuyển biến gì và hậu giám sát sẽ thế nào?", Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm.

Ở khía cạnh này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cũng nêu, Quy hoạch điện VIII được phê duyệt trước Quy hoạch tổng thể quốc gia về năng lượng, tức quy hoạch phân ngành "chạy trước" tổng thể. Ông đề nghị đoàn giám sát đánh giá chất lượng các quy hoạch này và qua quá trình giám sát cần khắc phục được tình trạng quy hoạch tổng thể trước rồi mới tính quy hoạch phân ngành.

Để đảm bảo đủ nguồn cung ứng điện cho phát triển kinh tế xã hội, an ninh năng lượng, ngoài đẩy nhanh dự án nguồn và lưới điện, một số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng cần cân nhắc phát triển thêm các nguồn điện mới, như điện hạt nhân. Dự án điện hạt nhân đã được Quốc hội thông qua chủ trương dừng.

Ông Vũ Hồng Thanh cho rằng, cần có định hướng chiến lược phát triển điện hạt nhân thời gian tới, và cơ cấu lại từng phân ngành điện để đảm bảo an ninh năng lượng.

Trong khi đó, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội cho rằng khi nguồn cung điện khó khăn, thì chính sách tiết kiệm năng lượng cần mạnh hơn. Ông Vinh gợi ý, tiết kiệm năng lượng qua chính sách khuyến khích, hỗ trợ và cưỡng bức, tức yêu cầu bắt buộc phải tiết kiệm điện. Việc này nhằm hướng tới sử dụng công nghệ, giải pháp mới để tiết kiệm năng lượng.

Anh Minh