Theo Quyết định 49/2011 của Thủ tướng Chính phủ, từ ngày 1-1-2022, các loại ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước và nhập khẩu mới đều phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 5 (Euro 5). Từ thời điểm đó đến nay, thị trường đã đón nhận hơn 100 mẫu xe với hàng ngàn xe đạt chuẩn nhưng hầu hết đều phải sử dụng nhiên liệu dưới chuẩn.

Chủ xe chịu thiệt thòi

Theo Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), nhiên liệu đạt tiêu chuẩn Euro 5 hiện chưa được bán rộng rãi, mới tập trung ở một số địa phương, gây khó khăn cho người tiêu dùng trong việc tìm kiếm nhiên liệu phù hợp. 

Nguyên nhân là do trong nước chưa sản xuất được nhiên liệu mức này, buộc phải nhập khẩu. Bên cạnh đó, các đơn vị cung ứng muốn kinh doanh nhiên liệu Euro 5 sẽ phải điều chỉnh cột bơm, chuẩn bị kho bãi, đòi hỏi chi phí lớn.

VAMA cảnh báo ô tô tiêu chuẩn Euro 5 nếu sử dụng nhiên liệu không tương ứng sẽ gây hư hỏng đối với một số chi tiết như kim phun nhiên liệu, hệ thống DPF, hệ thống SCR, cảm biến A/F, cảm biến ô xy... dẫn đến giảm tuổi thọ động cơ. Ngoài ra, sử dụng xăng dầu không đạt tiêu chuẩn cũng có thể khiến hệ thống xử lý khí thải báo lỗi, kéo theo công suất động cơ bị giới hạn, gây tình trạng yếu máy và tăng tiêu hao nhiên liệu.

Theo tìm hiểu của phóng viên, nếu xe bị báo lỗi hoặc hư hỏng các chi tiết do sử dụng nhiên liệu thấp hơn mức tiêu chuẩn, khách hàng hầu như không được hãng hỗ trợ xử lý nếu xe đã hết thời hạn bảo hành.

Ông Nguyễn Minh Hiếu, Trưởng Phòng Cố vấn Dịch vụ đại lý Ford Gia Định (TP HCM), thông tin số lượng xe bị hư hỏng bộ xử lý khí thải do sử dụng nhiên liệu không đạt tiêu chuẩn hiện khá nhiều. Nếu xe còn thời hạn bảo hành thì sẽ được sửa chữa miễn phí; đối với xe đã hết hạn bảo hành, chủ phương tiện phải chịu chi phí sửa chữa. Tương tự, nhiều hãng ô tô khác cũng từ chối hỗ trợ sửa chữa xe sử dụng nhiên liệu không đúng khuyến cáo của nhà sản xuất.

Cần sớm phủ rộng nhiên liệu Euro 5

Ngày 5-5-2023, Chính phủ đã ban hành Quyết định 482 chấp thuận điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án nâng cấp, mở rộng Nhà máy Lọc dầu Dung Quất của Công ty CP Lọc hóa dầu Bình Sơn. Theo đó, công suất của dự án được nâng từ 148.000 thùng/ngày lên 171.000 thùng/ngày, sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn Euro 5. 

Theo kế hoạch, nhà máy dự kiến đưa vào vận hành từ quý I/2028. Như vậy, mất hơn 4 năm nữa, Việt Nam mới có thể tự sản xuất được nhiên liệu đạt chuẩn Euro 5. Trong khi chờ đợi, người tiêu dùng nếu không muốn sử dụng xăng dầu không đạt tiêu chuẩn, gây hại cho phương tiện thì phải chấp nhận dùng xăng dầu nhập khẩu với giá cao hơn 2%-8%.

Ông Đào Công Quyết, đại diện VAMA, cho biết VAMA đang phối hợp với Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam kiến nghị Bộ Khoa học và Công nghệ nhanh chóng ban hành tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật đối với xăng dầu Euro 5 để có căn cứ nhập khẩu, cung ứng và kiểm soát chất lượng, bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng. Đồng thời, sớm cung cấp nhiên liệu Euro 5 rộng rãi trên thị trường, đáp ứng nhu cầu đang gia tăng.

"Tỉ lệ phương tiện đạt chuẩn Euro 5 hiện nay chưa nhiều bằng phương tiện đời cũ nên các đơn vị kinh doanh vẫn ưu tiên phương án tiêu thụ nhiên liệu tiêu chuẩn dưới mức Euro 5. Tuy nhiên, về lâu dài, nhà nước cần có giải pháp phủ rộng điểm bán nhiên liệu Euro 5 để vừa thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường vừa đáp ứng nhu cầu đang tăng, cũng để tránh gây thiệt hại cho người tiêu dùng" - đại diện VAMA nêu quan điểm.

Theo TS Nguyễn Thành Tâm, Phó trưởng Khoa Ô tô Trường ĐH Quy Nhơn, giá thành nhiên liệu Euro 5 ở mức cao là trở ngại khiến nhiên liệu này chưa phổ biến trên thị trường, do đó cần có chính sách hỗ trợ nhập khẩu ở mức hợp lý.

Ông Nguyễn Minh Đồng - chuyên gia ô tô - nêu dẫn chứng các nước châu Âu, Mỹ, Nhật có sự chuẩn bị trước 1 - 2 năm rồi mới áp dụng quy định về tiêu chuẩn khí thải. Nhờ vậy, khi chính thức áp dụng quy định, nguồn nhiên liệu phù hợp đã sẵn sàng để sử dụng ngay. "Các nhà máy lọc dầu trong nước nên đồng loạt đầu tư hệ thống sản xuất nhiên liệu Euro 5 để sớm đưa sản phẩm đại trà ra thị trường" - ông Đồng góp ý.