Điểm chung của các vụ án này là tình trạng sử dụng các vật dụng sinh hoạt, phương tiện nguy hiểm như dao, gậy, côn nhị khúc... thậm chí công cụ hỗ trợ, vũ khí để gây án.

Có cần thủ hung khí?

Phân tích về thực trạng trên, TS tâm lý Đinh Phương Duy cho rằng nhu cầu tự vệ, phòng thân là nhu cầu tự nhiên của mỗi người. Tuy nhiên tự vệ, phòng thân bằng phương tiện gì, cách thức có phù hợp với chuẩn mực xã hội hay không thì phụ thuộc vào các yếu tố.

Trước hết là sự giáo dục từ gia đình, nhà trường, xã hội còn khiếm khuyết trong việc giáo dục cho học sinh, người trẻ về các giá trị đạo đức, sống nhân ái, hành xử nhân văn.

Bên cạnh đó, việc rèn luyện cho các bạn trẻ về bản lĩnh sống, bản lĩnh xử lý các vấn đề khi gặp mâu thuẫn, kỹ năng phòng vệ chính đáng theo chuẩn mực... cũng chưa tốt.

Tiếp đến, cơ chế bảo vệ sự an toàn, lành mạnh cho đời sống của mọi người trong xã hội chưa đảm bảo cũng là nguyên nhân dẫn đến việc duy trì tâm lý phải tự vệ bằng các phương tiện, hung khí.

Chẳng hạn tình trạng bắt nạt trong học đường mà nhà trường không kịp can thiệp, bắt nạt, tệ nạn ngoài xã hội nhưng cơ quan bảo vệ pháp luật chậm giải quyết, giải quyết không hiệu quả, không nghiêm. Thêm vào đó là tác động từ sự bất ổn của xã hội, game và phim ảnh bạo lực.

"Loại trừ trường hợp các đối tượng hình sự sử dụng hung khí để sẵn sàng gây án thì với các tình huống kể trên có thể dẫn đến tâm lý cất giữ vật dụng nguy hiểm để phòng thân. Khi bột phát sử dụng để giải quyết mâu thuẫn thì dẫn đến hậu quả đáng tiếc về tính mạng, sức khỏe các bên và đối diện sự trừng phạt của pháp luật...", ông Duy phân tích.

Đồng tình, luật sư Hà Hải - phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM - cũng cho rằng một bộ phận người trẻ thiếu nhận thức về pháp luật, về hậu quả có thể gây ra mà chỉ nghĩ đơn giản là sử dụng phương tiện nguy hiểm để phòng thân.

Bên cạnh đó, một phần nguyên nhân là lực lượng thực thi công vụ, bảo vệ pháp luật đã chưa thực hiện đầy đủ chức năng nhiệm vụ của họ khiến nhiều người trẻ giảm sút niềm tin vào cơ chế bảo vệ của pháp luật.

Cần hành xử theo chuẩn mực pháp luật

Từ thực trạng trên, theo TS Đinh Phương Duy, trong xã hội có nhiều chuẩn mực, trong đó chuẩn mực pháp luật là rất quan trọng. Vì vậy nếu ý thức thượng tôn pháp luật, hành xử theo chuẩn mực thì không còn cần phải dùng đến các phương tiện nguy hiểm, hung khí để phòng thân.

"Muốn như vậy thì lực lượng thực thi pháp luật phải nghiêm, đủ sức bảo vệ người dân. Nếu xã hội còn bất ổn, bạo lực, cướp giật, bắt nạt tràn lan... thì rất khó để người dân an tâm và nạn thủ sẵn hung khí khó dừng lại", TS Duy góp ý.

Luật sư Hà Hải cũng cho rằng đây là trách nhiệm của cơ quan nhà nước. Bên cạnh đó, mỗi người cũng cần nâng cao nhận thức về hành xử theo quy định pháp luật.

"Thay vì rút hung khí phòng thân ra giải quyết một cách bản năng thì mỗi người cần kiềm chế và nghĩ ngay đến việc lựa chọn cơ chế bảo vệ phù hợp theo quy định như trình báo đến cơ quan công an. Hãy để con dao chỉ là vật dụng sinh hoạt chứ không trở thành hung khí", luật sư Hà Hải góp ý.

Theo luật sư Hà Hải, một khi bốc đồng rồi giải quyết mâu thuẫn bằng hung khí, tùy theo hậu quả có thể bị xử lý hình sự về các tội danh như giết người, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự công cộng... Trong đó khung hình phạt cao nhất có thể gặp phải là tử hình đối với tội giết người.

Còn về hành vi tàng trữ, sử dụng các phương tiện, hung khí để phòng thân, tùy vào chủng loại người tàng trữ, sử dụng có thể bị xử phạt hành chính về hành vi "sử dụng các loại vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ trái quy định nhưng chưa gây hậu quả" theo nghị định 144/2021.

Người sử dụng còn có thể bị xử lý về tội danh như: tội vi phạm quy định về quản lý vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ; tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao hoặc công cụ hỗ trợ; tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ; tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự.