Đó là cuốn Truyện về Hồ Chí Minh do Nguyễn Hải Hoành và Dương Trung Dũng dịch từ một ấn phẩm tiếng Trung (dịch nghĩa: Hồ Chí Minh truyện) mà Nhà xuất bản Bát Nguyệt (Thượng Hải, Trung Quốc) đã xuất bản vào tháng 6-1949.

Tư liệu mới từ "bản sách gốc"

"Chúng tôi vui mừng vì có một bản sách gốc, bổ sung thêm được các tư liệu mới về Hồ Chí Minh", dịch giả Dương Trung Dũng vui mừng cho biết.

Tuy chữ "bản sách gốc" của dịch giả Dương Trung Dũng chưa thể khẳng định, nhưng bản tiếng Trung này được cho là một trong hai bản đầu tiên của cuốn sác được xuất bản (cùng với bản tiếng Pháp xuất bản ở Pháp năm 1948), có một số chương, đoạn mà bản tiếng Việt xuất bản sau đó (năm 1955) ở trong nước, với tên Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ Tịch không có.

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức biên dịch và xuất bản cuốn sách tiếng Trung này sang tiếng Việt với tinh thần tôn trọng và bám sát tối đa bản gốc từ nội dung đến hình thức thể hiện với tựa đề Truyện về Hồ Chí Minh. Vì vậy nó đã bổ sung được các tư liệu mới về Bác Hồ.

Tìm được bản sách tiếng Trung năm 1949

Thông tin thêm về bản tiếng Trung này, dịch giả Dương Trung Dũng cho biết cuốn sách được Trương Niệm Thức dịch từ một tác phẩm của Trần Dân Tiên. 

Bản dịch tiếng Trung này không chỉ rõ nguyên tác được viết bằng ngôn ngữ nào, cũng không giới thiệu tác giả Trần Dân Tiên là ai.

Cách đây khoảng 30 năm, từ khi còn là sinh viên, ông Dũng đã được nghe kể có một cuốn sách Truyện về Hồ Chí Minh được xuất bản ở Trung Quốc từ rất sớm, trước cả khi Nhà nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa được thành lập. 

Ông luôn nung nấu mong muốn tìm cho ra cuốn sách này nhưng không có manh mối nào.

Năm 2012, Thư viện Quốc gia Trung Hoa Dân quốc (Đài Loan, Trung Quốc) đăng trên mạng Internet bản scan toàn bộ cuốn sách này. Ông tìm cách mua được cuốn sách gốc, nhưng đều thất bại.

Năm 2019, nhờ một tiến sĩ chuyên ngành lịch sử kiến trúc cổ học người Việt Nam đã học tập và làm việc ở Trung Quốc 16 năm, ông đã tìm được cuốn sách. Nhưng do dịch bệnh COVID-19, đến tận tháng 4-2022 ông mới có được bản gốc của cuốn sách này.

Khi đọc bản thảo bằng tiếng Trung, Dương Trung Dũng nhận thấy đây thực sự là một tư liệu quý. Ông quyết định mời Nguyễn Hải Hoành - một dịch giả tiếng Trung có kiến thức lịch sử, văn hóa rất sâu sắc, nhiều kinh nghiệm dịch thuật làm trưởng nhóm dịch.

Dịch giả Nguyễn Hải Hoành ở tuổi 82 nhưng cũng đã nỗ lực cùng ông Dũng hoàn thành bản dịch một cách cẩn trọng.

PGS.TS Lê Văn Toan (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) tiếp tục hiệu đính.