Việc xét công nhận giáo sư, phó giáo sư những năm gần đây đều có những điều tiếng liên quan đến các ứng viên - Ảnh: NGUYỄN KHÁNH
2017 là năm có số lượng giáo sư, phó giáo sư được công nhận kỷ lục. Đây cũng là năm có lượng ứng viên bị loại nhiều nhất.
Ứng viên bị loại ngày càng giảm
Thống kê của Tuổi Trẻ Online trong 7 năm qua, có khoảng 1.000 ứng viên bị loại khỏi danh sách công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư. Trong đó, 835 người bị loại từ hội đồng giáo sư ngành, liên ngành; số còn lại bị loại từ Hội đồng giáo sư nhà nước.
Số lượng ứng viên giáo sư, phó giáo sư bị hội đồng giáo sư ngành, liên ngành loại qua các năm như sau:
Ngoại trừ năm 2018 việc xét công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư bị tạm dừng, các năm còn lại đều có ứng viên bị hội đồng giáo sư ngành, liên ngành loại.
Theo quy trình, ứng viên nộp hồ sơ đăng ký xét chức danh tại hội đồng giáo sư cơ sở (các trường đại học). Hội đồng này xem hồ sơ và loại rất nhiều ứng viên trước khi thông qua danh sách đề nghị công nhận chức danh gửi hội đồng giáo sư ngành, liên ngành. Hội đồng này tiếp tục xem xét và loại những ứng viên chưa đủ điều kiện trước khi chốt danh sách ứng viên đề nghị Hội đồng giáo sư nhà nước công nhận.
Hội đồng giáo sư nhà nước khi xem danh sách ứng viên đề nghị công nhận sẽ tiếp tục loại những ứng viên chưa đạt yêu cầu. Tuy nhiên số lượng ứng viên bị loại tại hội đồng này không nhiều.
Năm 2017 là kỳ xét chức danh có lượng hồ sơ đăng ký cao kỷ lục và cũng là năm có số lượng ứng viên bị loại nhiều nhất. Những năm sau đó, xu hướng chung là số ứng viên bị loại càng ít đi.
Như vậy, nếu để các trường đại học xét công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư trong 7 năm qua, sẽ có thêm khoảng 1.000 giáo sư, phó giáo sư được công nhận. Hai hội đồng giáo sư xét sau đó đã loại những ứng viên này.
Số lượng giáo sư, phó giáo sư tăng vọt
Năm 2023, hội đồng giáo sư ngành, liên ngành vừa công bố danh sách 642 ứng viên đề nghị công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư. Dù sẽ có thêm ứng viên bị loại nhưng số lượng người được công nhận nhiều khả năng sẽ tăng vọt so với năm 2022 (383 người).
Trong 10 năm qua, số lượng giáo sư, phó giáo sư được công nhận hằng năm có sự tăng, giảm rất thất thường.
Kỷ lục số lượng giáo sư, phó giáo sư được công nhận diễn ra năm 2017. Tổng cộng có đến 1.226 người được Hội đồng giáo sư nhà nước công nhận. Số lượng giáo sư, phó giáo sư tăng đột biến khiến xã hội đặt nhiều nghi vấn. Chính phủ yêu cầu rà soát lại danh sách ứng viên được công bố.
Hội đồng rà soát và cuối cùng loại thêm 95 ứng viên đã được công nhận trước đó, còn 1.131 người chính thức.
Dù vướng nhiều lùm xùm, phải rà soát lại, tiếp tục loại ứng viên sau khi đã có quyết định công nhận nhưng số giáo sư, phó giáo sư được công nhận năm 2017 đã lập kỷ lục lịch sử 43 năm xét phong giáo sư, phó giáo sư.
Những lùm xùm này khiến cho kỳ xét phong chức danh năm 2018 bị tạm dừng. Năm 2019 việc xét phong được nối lại nhưng số lượng giáo sư, phó giáo sư các năm sau đó đều thấp hơn nhiều so với thời điểm trước 2017.
Thống kê đến hết năm 2022 cho thấy Hội đồng giáo sư nhà nước đã công nhận 15.004 giáo sư, phó giáo sư. Như vậy cùng với 29 giáo sư được Nhà nước phong chức danh trước năm 1980, Việt Nam có 15.033 giáo sư, phó giáo sư.
Tính đến năm 2023, việc xét phong giáo sư, phó giáo sư đã có lịch sử 43 năm. Năm 1980 xét phong giáo sư, phó giáo sư lần đầu tiên ở Việt Nam. Thay mặt Hội đồng Chính phủ, ngày 29-4-1980, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã ký quyết định công nhận chức vụ khoa học giáo sư cho 83 người và phó giáo sư cho 347 người.
Chủ tịch của Hội đồng giáo sư nhà nước qua các thời kỳ trong 43 năm qua là các giáo sư: Trần Hồng Quân, Nguyễn Minh Hiển, Phạm Minh Hạc, Nguyễn Thiện Nhân, Phạm Vũ Luận, Phùng Xuân Nhạ và Nguyễn Kim Sơn.
Xét công nhận giáo sư, phó giáo sư: Đừng để 'lộng giả thành chân'Những năm gần đây, các đợt xét công nhận giáo sư, phó giáo sư năm nào cũng có lùm xùm. Tiêu chuẩn cứng về bài báo quốc tế liên tục đem ra mổ xẻ.