Theo thống kê của Bộ Tài chính, kinh phí bảo trì bình quân đối với các tuyến đường cao tốc do Tổng cục Đường bộ Việt Nam quản lý là 830 triệu đồng một km mỗi năm. Con số này gần gấp đôi phí bảo trì dành cho đường quốc lộ thông thường là 450 triệu đồng.

Tuy nhiên, vốn ngân sách nhà nước bố trí cho quản lý và bảo trì hàng năm chỉ đáp ứng khoảng 35-40% nhu cầu tối thiểu. Điều này khiến chất lượng đường xuống cấp nhanh do không được bảo dưỡng, sửa chữa đầy đủ.

Việt Nam hiện có 16 tuyến cao tốc với chiều dài 968,7 km, mới đạt khoảng 15% so với quy hoạch phát triển mạng đường bộ cao tốc 21 tuyến dài 6.411 km. Xây dựng đường cao tốc đòi hỏi lượng vốn rất lớn, cụ thể suất đầu tư mỗi km cao tốc 4 làn khoảng 130 tỷ đồng và 6 làn khoảng 190 tỷ đồng.

Bộ Tài chính cho rằng, thực trạng này là một trong những nguyên nhân cần thiết cho sự ra đời của Nghị quyết về phí sử dụng đường cao tốc do nhà nước đầu tư.

Bộ đang nghiêng về phương án bổ sung dịch vụ sử dụng đường cao tốc vào danh mục giá dịch vụ do Nhà nước định giá, thay vì phương án bổ sung khoản thu này vào phí sử dụng đường bộ. Quy định mới có thể giúp huy động kịp thời nguồn lực từ người sử dụng để đầu tư xây mới và bảo trì các tuyến đường.

"Trường hợp không tổ chức thu phí dịch vụ sử dụng đường cao tốc, người điều khiển phương tiện giao thông đường bộ sẽ có xu hướng tập trung di chuyển trên đường cao tốc", tờ trình của Bộ Tài chính gửi Chính phủ viết. Điều này dẫn đến lưu lượng phương tiện trên đường cao tốc tăng cao, gây ảnh hưởng đến trật tự an toàn giao thông, giảm vận tốc lưu thông, hiệu quả khai thác đường cao tốc...

Theo tính toán của Bộ Giao thông Vận tải, phương tiện lưu thông trên các tuyến cao tốc được lợi bình quân 2.518 đồng mỗi km so với lưu thông trên quốc lộ song hành. Nếu mỗi xe phải nộp phí khoảng 1.000 đồng mỗi km thì chủ phương tiện vẫn hưởng lợi khoảng 1.500 đồng. Hệ thống đường cao tốc do nhà nước đầu tư có tổng chiều dài 196 km, tính theo mức này thì ngân sách mỗi năm thu khoảng 2.142 tỷ đồng.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính cũng lo ngại việc thu phí theo Nghị quyết sắp tới dẫn đến phản ứng tiêu cực từ người dân cho rằng phí chồng phí. Bởi nhà nước đang thu phí sử dụng đường bộ theo đầu phương tiện để bảo trì hệ thống đường bộ, còn doanh nghiệp đầu tư xây dựng đường bộ cũng thu phí theo cơ chế giá để hoàn vốn đầu tư.

Phương Đông

• Nghiên cứu thu phí các tuyến cao tốc do nhà nước đầu tư