Sức khỏe của ông Trump ảnh hưởng đến ổn định kinh tế Mỹ như thế nào?

Ricky Hồ

(TBKTSG Online) - Các chuyên gia phân tích nói tình trạng sức khỏe của Tổng thống Donald Trump có thể gây ra các thiệt hại địa chính trị và kinh tế Mỹ, trong trường hợp xấu nhất là khủng hoảng hiến pháp… Từng dòng Tweet của ông, đặc biệt trong giai đoạn nhiễm bệnh, sẽ được thị trường chứng khoán và tiền tệ thế giới theo dõi đầy lo lắng.

Cố vấn cấp Hope Hicks cùng các đồng nghiệp tại Nhà Trắng ngày 30-9, một ngày trước khi cô được xác định là nhiễm Covid - Ảnh: AFP

Rạng sáng 2-10 – theo giờ Washington, Tổng thống Trump đã đăng trên Twitter rằng ông và Đệ nhất Phu nhân Melanie Trump đã nhiễm Covid-19 và “sẽ cùng nhau vượt qua khó khăn này”. Tuyên bố được đưa ra chỉ vài giờ sau khi trợ lý thân cận của ông Trump – cô Hope Hicks – được xác nhận dương tính với Covid-19.

Ngay sau đó, Bloomberg ghi nhận chỉ số Dow Jones của thị trường chứng khoán Mỹ giảm 300 điểm ngay sau hồi chuông khai mạc, chỉ số Nasdaq-100 giảm 1,8%, trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm của Bộ Ngân khố Mỹ giảm 0,671%... Thị trường châu Á cũng ghi nhận tương tự. Đồng đô xanh giảm giá so với các đồng tiền của Anh, Úc và New Zealand. Riêng đồng yen của Nhật Bản được chuộng làm "nơi trú ẩn an toàn" trong lúc này.

Các tình huống “bất ổn” tháng 5-2020

Đầu tháng 5 vừa rồi, Tổng thống Donald Trump và Phó tổng thống Mike Pence đã bị đồn là nhiễm Covid-19. Ngay thời điểm đó, theo Bloomberg, các nhà phân tích đã vạch ra nhiều tình huống mà họ gọi là “đáng lo lắng” khi tổng thống, hoặc cả tổng thống và vị phó của ông cùng nhiễm bệnh và trong trường hợp xấu nhất cả hai không qua khỏi căn bệnh.

Họ dự đoán rằng điều gì cũng có thể xảy ra: từ một sự gián đoạn quyền lực tạm thời cho đến cuộc khủng hoảng hiến pháp toàn diện. Các chuyên gia nói rằng điều quan trọng là nhận diện ra người chịu trách nhiệm tổng chỉ huy trong bất cứ tình huống nào.

Mức tổn hại địa chính trị và kinh tế tùy thuộc vào tình trạng bệnh của ông Trump, và đặc biệt là khi ông mất năng lực nhận thức hay hành vi – các cố vấn trước đây và hiện thời của Nhà Trắng cùng các chuyên viên bên ngoài nhận định. “Có nguyên tắc cho từng tình huống có thể xảy ra. Chúng tôi đã luôn diễn tập sẽ làm gì trong các tình huống khủng bố hay tấn công hạt nhân, nhưng thành thật mà nói tôi không mong chờ một tình huống đại dịch như những gì hiện giờ Nhà Trắng đang trải qua”, David Axelrod, cựu cố vấn cấp cao của ông Barack Obama, phát biểu.

Thị trường chắc chắn sẽ tụt giảm khi có tin về tình trạng xét nghiệm của Tổng thống Trump – Ian Bremmer, chủ tịch hãng tư vấn rủi ro địa chính trị Eurasia Group, nhận xét. “Nếu ông Trump nhiễm bệnh và được cách ly, nhưng vẫn chịu trách nhiệm lãnh đạo và hàng ngày vẫn đăng Twitter liên tục, tôi cho rằng ảnh hưởng thị trường là không đáng kể”, Bremmer nói.

Thậm chí trong trường hợp ông Trump quá yếu, không đủ sức để “chơi” mạng xã hội sôi động mỗi ngày như ông đã từng trước đó, có một quá trình mà các vị cựu tổng thống chủ động chuyển giao quyền lực.

Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp Mỹ cho phép ông Trump chuyển giao quyền lực cho Phó Tổng thống Pence và sẽ tự điều hành một khi ông khỏe mạnh trở lại.Cựu tổng thống George W. Bush đã từng làm như vậy hai lần trong nhiệm kỳ của ông khi phải trải qua các đợt điều trị y tế; và ông Ronald Reagan thì một lần khi giải phẫu ruột thừa. Nếu ông Trump trong tình huống khẩn như vậy hoặc phải thở bằng máy khi điều trị Covid, Tu chính án 25 cho phép phó tổng thống và nội các thực hiện chuyển giao quyền lực tổng thống.

Trong tình huống vô cùng xấu - về mặt xác suất thống kê là khó có thể - khi cả tổng thống và phó tổng thống đều qua đời, một lộ trình rõ ràng cũng đã được vạch sẵn. “Trong tình huống đó, sự tiếp nối quyền lực rất rõ ràng. Chủ tịch Quốc hội Nancy Pelosi sẽ đảm nhiệm vị trí quyền lực tối cao”, giáo sư luật Ilya Somin tại Đại học George Mason giải thích.

Nhưng các chuyên gia về hiến pháp cảnh báo về tình trạng hỗn loạn nếu cả ông Trump và ông Pence bị mất năng lực nhận thức hay hành vi bởi luật không quy định rõ ràng. “Sự khủng hoảng hiến pháp toàn diện sẽ xảy ra. Chuyện này sẽ được chuyển sang tòa và các thẩm phán phải ra phán quyết nhanh chóng. Bởi vì quốc gia sẽ lâm nguy khi không biết rõ ai là người đang nắm quyền lực tối cao của tổng thống, dù chỉ trong vài tiếng đồng hồ”, giáo sư luật Brian Kalt tại Đại học Michigan phân tích. Ông Kalt là tác giả của quyển sách giải thích về các giới hạn của điều 4 thuộc Tu chính án 25.

Hiến pháp có quy định người thừa kế quyền lực tổng thống – trong trường hợp cả ông Trump và ông Mike nguy cấp thì Chủ tịch Quốc hội Pelosi tiếp quản. Nhưng giáo sư Kalt giải thích: “Rắc rối ở chỗ là Hiến pháp Hợp chủng quốc Hoa Kỳ không đưa ra quy định như thế nào là ‘mất năng lực’ để điều hành đất nước. Vì thế, khả năng có thể xảy ra tranh cãi là bà Pelosi của Đảng Dân chủ sẽ tự mình tuyên bố là quyền tổng thống, còn hai vị kia thì vẫn có thể nói rằng họ vẫn khỏe mạnh để phụng sự quốc gia”.

Giáo sư Kalt nhắc lại tình huống rối loạn của vụ Watergate . “Tình huống như vậy khó có thể làm mọi người an tâm”, ông Kalt kết luận. Trước đây, ông Kalt đã nhiều lần thúc giục Quốc hội chỉnh sửa luật kế thừa quyền lực tổng thống: đưa Ngoại trưởng Mike Pompeo vào vị trí số ba – trong cấu trúc nội của ông Trump hiện nay – để tiếp nhận quyền lực.

Tổng thống Donald Trump và Đệ nhất Phu nhân Melania Trump cuối tuần rồi - Ảnh: AFP

Kịch bản mới của tháng đua tranh cuối trước bầu cử

Đó là câu chuyện của tháng 5 khi các nhân vật cấp cao trong nội các của ông Trump và chính ông đều từ chối đeo khẩu trang khi tiếp xúc với nhau và đám đông. Tình huống hôm nay tương tự như những gì mà các chuyên gia chính trị và hiến pháp Mỹ đã phân tích trong tháng 5.

Nhưng điều khác biệt hiện giờ là cuộc tranh cử tổng thống chỉ còn đúng một tháng nữa - ngày 3-11. Ông Trump còn phải trải qua hai cuộc tranh luận với ứng viên Joe Biden của Đảng Dân chủ trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng sắp tới. Nhưng gấp gáp nhất chính là cuộc tranh luận thứ hai vào ngày 15-10 sắp tới tại Miami.

Trong cuộc tranh luận đầu tiên, ông Trump được xem là có phần thắng thế so với ứng viên Joe Biden. Tuy vậy, có chuyên gia lại khẳng định ông Biden có phần nhỉnh hơn dù rằng bị ông Trump lấn lướt tốc độ nói nhanh. Nhưng sự hồi phục nhanh chóng của ông Trump trong vòng 14 ngày tới để ứng phó với cuộc tranh luận ngày 15-10 vẫn là bỏ ngõ. Liệu hai ông sẽ tổ chức tranh luận trực tuyến với nhau từ hai địa điểm tách biệt?

Cuộc tranh luận thứ 3 và kỳ bỏ phiếu ngày 3-11 sẽ như thế nào? Tất cả đều là các câu hỏi không thể trả lời bởi chưa từng có tiền lệ. Tiếp theo là những câu hỏi về sức khỏe của Phó Tổng thống Mike Pence. Và rồi liệu ông Biden có bị lây nhiễm hay không…

Theo Wall Street Journal (WSJ), Nhà Trắng hôm nay 2-10 loan báo các hoạt động của Tổng thống Trump đã bị hủy bỏ trong ngày 1-10 (giờ Washington) và ông Trump chỉ gọi điện thoại cho các cử tri cao niên là những người dễ bị tổn thương vì dịch Covid-19.

Sean Conley - bác sĩ riêng của ông Trump tại Nhà Trắng - trong bản tin công bố rạng sáng 2-10 nói rằng ông Trump và vợ “vẫn khỏe mạnh vào thời điểm này” và tiếp tục lưu lại ở Nhà Trắng trong thời gian cách ly. Bác sĩ Conley cũng nói rằng ông và đội ngũ y tế của Nhà Trắng sẽ “theo dõi sát sao tình hình”. Nhiều người lo ngại rằng ông Trump sẽ chậm hồi phục do đang ở độ tuổi 74.

Trong khi đó, một số quan chức cấp cao Nhà Trắng lo lắng về tình trạng sức khỏe của ông Pence bởi cả hai nhân vật quyền lực nhất xứ cờ hoa và nhân viên của họ tiếp xúc thường xuyên mà không đeo khẩu trang. Về lý thuyết, có nguy cơ ông Pence cũng bị lây nhiễm.

“Ông phó tổng thống không nên vào làm việc hay lưu lại ở Nhà Trắng như cựu phó tổng thống Dick Cheney đã từng như vậy trong biến cố ngày 11-9”, một cựu cố vấn của Tổng thống Trump nói. Tuy nhiên, WSJ nói rằng, ông Pence không họp với ông Trump cuối tuần rồi, nhưng từ Thứ hai 28-9 ông có mặt tại Nhà Trắng. WSJ nói hiện ông Pence vẫn bình thường.