Những nền kinh tế đang phát triển nhanh bậc nhất châu Á trong nhiều thập kỷ đã giúp hàng triệu người trẻ tuổi tiếp cận được với nhiều cơ hội tốt hơn thế hệ bố mẹ của họ. Tuy nhiên hiện giờ tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ tăng cao chưa từng có, ở một khu vực dân số chủ yếu trong độ tuổi 15 – 24.

Cả một thế hệ người trẻ ở đây chỉ vừa mới bắt đầu bước vào giai đoạn làm việc lại phải đối mặt với nguy cơ việc mất việc làm ở tỷ lệ nhanh hơn cả thế hệ trước đó. Dịch Covid-19 đã khiến quá nửa trong số 4 lĩnh vực kinh tế chủ chốt gồm bán lẻ và bán buôn, sản xuất, dịch vụ doanh nghiệp và dịch vụ ăn ở chịu tổn hại nặng nề. 

Những người phụ nữ trẻ và vốn đã gặp khó khăn trong quá trình thăng tiến càng gặp phải rủi ro lớn hơn. Ngân hàng phát triển châu Á đã gọi đây là "thế hệ bị phong tỏa" và cảnh báo rằng họ có thể sẽ bị tụt lại phía sau.

Pavisa Ketupanya, 26 tuổi đến từ Bangkok là một trong số đó. Cô đã có giấy phép lái máy bay và đang lên kế hoạch theo nghiệp cha để trở thành phi công máy bay thương mại nhưng đại dịch ập đến đã khiến giấc mơ của cô hoàn toàn sụp đổ.

"Khi tôi nhận được giấy phép bay để trở thành một phi công lái máy bay thương mại, tôi nghĩ đây sẽ là công việc suốt cuộc đời của tôi với một mức thu nhập tốt". Vậy mà giờ đây, cô đang phải kiếm tiền sống qua đại dịch, chờ nền kinh tế cải thiện bằng nghề vẽ mi. "Nghề này chỉ giúp tôi kiếm được một khoản tiền rất nhỏ so với làm phi công, nhưng có còn hơn không".

Những câu chuyện như của Pavisa không phải hiếm trên khắp khu vực châu Á Thái Bình Dương – nơi mà thống kê cho thấy 15 triệu việc làm cho lớp trẻ có thể đã bị mất ở 13 quốc gia trong năm nay.

Dù tỷ lệ thất nghiệp trong giới trẻ hiện đang là một cuộc khủng hoảng toàn cầu, tuy nhiên nó trở nên tồi tệ hơn tại châu Á bởi trong những năm gần đây khu vực này vốn phụ thuộc nặng nề vào lượng đân số trẻ và tỷ lệ tầng lớp trung lưu bùng nổ. Khu vực châu Á Thái Bình Dương chiếm hơn 2/3 tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong năm 2019 trong khi đó những nền kinh tế đang phát triển trong khu vực trong năm nay đều dự đoán tăng trưởng giảm lần đầu tiên kể từ năm 1960.

Tương lai có phần u ám hơn với Navishia Ali, 17 tuổi tại New Dehli. Cô này đã dành 6 tháng qua để tìm việc nhưng bất thành. Khi đại dịch ập đến, cô mất việc làm công nhân ở một nhà máy quần áo nhỏ. Cách đây 3 năm, Ali đã phải phải nghỉ học để hỗ trợ gia đình sau khi cha gặp tai nạn. 

Khi còn làm việc, cô kiếm được 5.500 rupees (75 USD) một tháng và gửi về cho cha mẹ và 4 người anh chị em ở nhà. Hiện 2 em gái của Ali, một 16 và một 14 tuổi đều đã bỏ học để tìm việc làm.

"Chúng đang học khâu vá và tôi đang cố gắng dạy chúng về những công việc trong nhà máy thường làm".

"Nghèo mới"

Cú sốc Covid-19 đã tạo ra một tầng lớp "nghèo mới" trên khắp Đông Á và Thái Bình Dương với hơn 38 triệu người được dự đoán rơi vào cảnh nghèo đói.

Wei-jun Jean Yeung – nhà sáng lập của Viện nghiên cứu gia đình và dân số ở Đại học Quốc gia Singapore cảnh báo rằng cuộc khủng hoảng lần này sẽ gây ra mối quan hệ căng thẳng với thế hệ trước đó, tạo ra rủi ro về sức khỏe tinh thần cho người trẻ và hình thành nên một cuộc khủng hoảng việc làm tồi tệ hơn trước.

"Đây là thời điểm ảnh hưởng tồi tệ hơn bởi đang có quá nhiều áp lực tới cùng một lúc. Và khoảng thời gian khó khăn này còn được dự đoán sẽ tồn tại lâu hơn vì vậy nó gây ra ảnh hưởng tồi tệ hơn".

Điều chuyên gia Yeung nói hoàn toàn đúng với trường hợp của JM Dimaunahuan, 22 tuổi tại Manila. Người này đang sống nhờ thu nhập lương hưu của bố mẹ trong khi không thể kiếm được việc làm sau khi tốt nghiệp ngành xã hội học. Thay vì tìm một công việc marketing như dự tính, anh đã ngay lập tức phải nhắm tới công việc yêu cầu thấp hơn ở một tổng đài.

"Một vài công ty nói thằng rằng quy trình tuyển dụng của họ đang phải tạm ngưng vì đại dịch. Tôi đã chịu áp lực kể từ khi không kiếm được tiền cho gia đình và chúng tôi không thể phụ thuộc vào tiền lương hưu của bố mẹ cho chi phí hàng ngày".

Việc làm sao để thoát ra khỏi vòng luẩn quẩn đó với những người như Dimaiunahan dường như là không thể trừ khi chính phủ có những trợ giúp hoặc nền kinh tế nhanh hồi phục khi dịch bệnh được kiểm soát và việc làm quay trở lại.

Tương lai ra sao?

Ánh sáng hy vọng le lói cho thế hệ này là những lĩnh vực như công nghệ. Ngành này vẫn đang tìm kiếm những người trẻ. Tuy nhiên, yêu cầu trình độ rất cao.

Vinnie Tang – Chủ tịch Esri China – một chi nhánh của công ty phần mềm có trụ sở tại Californa nói rằng hơn 30% nhân viên của cô trẻ hơn 30 tuổi.

"Ngành công nghệ thông tin đang bùng nổ". Tuy nhiên, Esri cũng thừa nhận rằng thế hệ những người trẻ bây giờ có thể kiếm được ít hơn trong 1 thập kỷ tới hoặc hơn".

Thị trường lao động nổi lên từ khủng hoảng có thể sẽ đánh dấu một sự thúc đẩy nhanh hơn hướng tới nền kinh tế gig (nền kinh tế mà trong đó mọi người thường làm việc bán thời gian hoặc tạm thời). 

Tran Thi Ai Vi, 23 tuổi tới từ Việt Nam là một ví dụ điển hình. Với bằng đại học chuyên ngành marketing kỹ thuật số, hồi tháng 8 cô đã mất công việc nhân viên bán hợp đồng tiếp thị tại một hãng hàng không – nơi cô làm việc kể từ tháng 2.

Vi quyết định mở một lớp học viết trên Facebook – dậy mỗi tối với 5-10 học sinh trong lớp và đang làm nhân viên tự do viết bài cho các công ty. Những công việc đó giúp cô lấp khoảng trống thu nhập 8 triệu đồng mỗi tháng bị mất ở hãng hàng không trước đó.

Cô lên kế hoạch bổ sung thêm kỹ năng quản lý tài chính và giao tiếp để điều hành hoạt động kinh doanh riêng. "Cơ hội luôn tới trong khủng hoảng".

Tuy nhiên, nhiều người trong thế hệ này không may mắn như Vi. 

Ngày cả ở Trung Quốc – nơi nền kinh tế đã hồi phục phần nào, chính phủ cảnh báo rằng tỷ lệ thất nghiệp trong số những người trẻ vẫn cao. Ở Nhật Bản, nhiều công ty đang giảm thuê và những người mới tốt nghiệp mất đi chơi hội được làm việc dài hạn.

Zhu Yue, 24 tuổi gần đây đã hoàn thành một khóa thực tập tại ByteDance, Bắc Kinh và quay về đại học Waseda Nhật Bản. Khi còn học đại học ở Bắc Kinh năm 2018, Yue không hề chứng kiến tình trạng thiếu việc làm. Bây giờ thì khác lắm rồi.

"Tôi rất lo lắng. Năm nay thực sự khó tìm việc".

Vân Đàm