Theo thông báo của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, hai nhà kinh tế Mỹ Paul. R.Milgrom và Robert B.Wilson đã giành giải Nobel Kinh tế năm 2020 nhờ công trình nghiên cứu về lý thuyết đấu giá và sáng tạo ra các hình thức đấu giá mới.

Hai nhà kinh tế R.Milgrom (72 tuổi) và B.Wilson (83 tuổi) đã nghiên cứu cách thức hoạt động của các cuộc đấu giá. Họ cũng đã vận dụng những hiểu biết của mình để thiết kế các hình thức đấu giá mới dành cho các loại hàng hóa và dịch vụ gặp khó khăn khi được bán theo cách truyền thống như tần số vô tuyến. Nghiên cứu của họ đã mang lại lợi ích cho người bán, người mua và những người nộp thuế trên khắp thế giới.

Thuyết đấu giá mang lại lợi ích xã hội to lớn

Thông thường, mọi người luôn muốn bán cho những người trả giá cao nhất hoặc mua từ người bán nào đưa ra mức giá rẻ nhất. Ngày nay, các vật dụng hay hàng hóa có giá trị lớn được giao dịch mỗi ngày qua các cuộc đấu giá, không chỉ đồ gia dụng, các tác phẩm nghệ thuật và cổ vật, mà còn cả chứng khoán, khoáng sản và năng lượng. Các chương trình mua sắm công cũng có thể được tiến hành như các cuộc đấu giá.

Vận dụng thuyết đấu giá, hai nhà nghiên cứu người Mỹ đạt giải Nobel Kinh tế 2020 đã nỗ lực tìm hiểu những tác động của các quy tắc khác nhau về đấu thầu và các mức giá cuối cùng, hình thức đấu giá. Đây là một vấn đề khó, bởi những người tham gia đấu giá thường hành xử theo một chiến lược bài bản, dựa trên những thông tin sẵn có. Họ cân nhắc cả những điều họ biết và cả những điều mà họ tin rằng những người đấu giá khác phải biết.

Nhà kinh tế học B.Wilson đã phát triển lý thuyết đấu giá các vật dụng mang giá trị chung (Common Value), một giá trị dù không mang tính chắc chắn trước đó nhưng cuối cùng lại được tất cả mọi người có chung nhận định. Ví dụ như giá trị tương lai của tần số vô tuyến hay sản lượng khoáng sản tại một địa điểm cụ thể.

Ông B.Winson đã chỉ ra lý do tại sao những nhà đặt giá thầu thường có xu hướng đưa ra giá thầu thấp hơn so với giá trị chung được ước lượng: đó là vì họ lo lắng về cái gọi là Lời nguyền của kẻ thắng cuộc (Winner's Curse) hay sai lầm của kẻ thắng cuộc là tình huống trong đó người thắng đấu giá bị thiệt hại do đánh giá cao giá trị của sản phẩm và trả giá quá cao để có được sản phẩm đó.

Nhà kinh tế Robert B. Wilson sinh năm 1937 tại Geneva, Mỹ (Nguồn: Đại học Stanford)

Trong khi đó, nhà kinh tế học R.Milgrom đã xây dựng một lý thuyết tổng quát hơn về đấu giá, theo đó không chỉ cho phép các giá trị chung mà còn cho phép các giá trị riêng khác nhau giữa những người đấu giá. Ông đã phân tích các chiến lược đấu giá trong một số hình thức đấu giá nổi tiếng, chứng minh rằng một hình thức sẽ mang lại cho người bán doanh thu dự kiến cao hơn khi những người đấu giá nghiên cứu và tham khảo thêm về các giá trị ước tính của nhau trong quá trình đấu giá.

Nhà kinh tế Paul R. Milgrom sinh năm 1948 tại Detroit, Mỹ (Nguồn: Đại học Stanford)

Theo thời gian, các xã hội đã phân bổ các hàng hóa hay vật dụng phức tạp hơn giữa những người dùng, chẳng hạn như các địa điểm máy bay hạ cánh hay cất cánh và tần số vô tuyến.

Để đáp ứng nhu cầu định giá cho chúng, hai nhà kinh tế R.Milgrom và B.Wilson đã sáng tạo ra hình thức đấu giá mới, trong đó bán đấu giá đồng thời nhiều hàng hóa có liên quan với nhau. Phương pháp này dựa trên lý thuyết rằng người bán được động viên bởi các lợi ích xã hội lớn hơn doanh thu tối đa.

Vào năm 1994, giới chức Mỹ đã lần đầu tiên sử dụng một trong những hình thức đấu giá của họ để bán tần số vô tuyến cho các nhà khai thác viễn thông. Kể từ đó, nhiều quốc gia cũng đã làm theo cách này của Mỹ.

Chủ tịch Ủy ban Nobel Kinh tế Peter Fredricksson đánh giá hai nhà kinh tế đoạt giải Nobel Kinh tế 2020 đã nghiên cứu từ những lý thuyết cơ bản, từ đó vận dụng kết quả thu được trong các ứng dụng thực tế để áp dụng trên quy mô toàn cầu. Ông nhấn mạnh khám phá này của họ mang lại lợi ích to lớn cho xã hội.

Khép lại mùa Nobel 2020

Nobel Kinh tế là giải thưởng thứ 6 và cũng là giải thưởng khép lại mùa Nobel 2020. Giải Nobel Kinh tế có tên gọi chính thức là Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho Khoa học kinh tế, được Ngân hàng Trung ương Thụy Điển lập ra năm 1968 để tưởng nhớ nhà sáng lập ra giải Nobel là Alfred Nobel.

Đến nay, giải Nobel Kinh tế đã được trao 51 lần cho 84 nhà khoa học. Người trẻ nhất được xướng tên năm 47 tuổi và cao tuổi nhất là 90. Đến nay, mới có hai phụ nữ giành được giải thưởng này.

Mỗi giải thưởng Nobel năm nay bao gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và một khoản tiền thưởng trị giá 10 triệu Kronor Thụy Điển (khoảng 1,1 triệu USD).

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online!