Đại dịch Covid-19 đã mở ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực giáo dục: đưa hoạt động dạy và học của các trường học thuộc mọi cấp lên mạng Internet, đồng thời tạo ra một nhu cầu khổng lồ cho các ứng dụng học tập.

Một trong số những ứng dụng như vậy là ELSA - nền tảng ngôn ngữ sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm giúp cải thiện kỹ năng nói và phát âm tiếng Anh thông qua các bài học ngắn cho người học tại các quốc gia mà thứ tiếng này không phải là ngôn ngữ chính. Bản chất của ELSA là dùng máy học (machine learning) để dạy nói tiếng Anh một cách cụ thể.

Trong thời gian đại dịch, khi các biện pháp giãn cách xã hội thúc đẩy nhu cầu tìm kiếm các giải pháp học tập dựa trên công nghệ, ứng dụng được Google hậu thuẫn này đã đạt khoảng 11 triệu người dùng và tiến vào những thị trường mới.

Tuy nhiên, khi Văn Đinh Hồng Vũ lập nên ELSA vào năm 2015, mục đích của doanh nhân trẻ người Việt này lại hoàn toàn khác.

VẤN ĐỀ TỶ "ĐÔ"

Vũ vẫn nhớ như in những ngày tháng cô gặp khó khăn khi giao tiếp bằng tiếng Anh. Vài năm trước, khi mới chuyển từ Việt Nam qua Mỹ học tập rồi làm việc, Vũ thường cảm thấy thiếu tự tin mỗi khi nói tiếng Anh, dù đây là thứ tiếng mà cô đã đọc thông viết thạo.

Đây cũng là vấn đề chung của nhiều người bạn học của Vũ trong lớp MBA ở Đại học Stanford rồi đến một số đồng nghiệp của cô trong công việc tư vấn quản lý. Những người như vậy đều đến từ các quốc gia không dùng tiếng Anh như ngôn ngữ chính. Nỗi lo phát âm sai khiến họ ngại nói, dẫn tới việc họ bị coi thường, hoặc tệ hơn là không được tin tưởng - Vũ kể.

Chuyện này đã là vấn đề của họ, thì ắt hẳn cũng là vấn đề của rất nhiều người khác nữa. Trong số khoảng 1,5 tỷ người nói tiếng Anh trên toàn cầu, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) ước tính có hơn 1 tỷ người không phải người bản ngữ mà chỉ học tiếng Anh như một ngôn ngữ thứ hai.

Vì thế, Vũ quyết định bắt tay vào giải quyết vấn đề. Cô mơ ước tạo ra một công cụ dựa trên công nghệ có thể phát hiện chính xác lỗi sai trong tiếng Anh nói của người dùng và cung cấp một giải pháp khắc phục dễ dàng, với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ so với việc thuê gia sư.

"Để có giọng Mỹ chuẩn hoặc giọng Anh chuẩn là việc rất khó. Nhưng để nói tiếng Anh một cách tự tin và trôi chảy, để người khác có thể hiểu bạn, thì vấn đề đó có thể được khắc phục. Nếu như có nhiều lợi ích trong một việc như thế, thì tại sao không thử?" Vũ phát biểu trong một cuộc trả lời phỏng vấn chương trình CNBC Make It.

TÌM CỘNG SỰ

Vũ ở thời điểm đó không có kinh nghiệm gì về AI hay máy học, nên cô hiểu rằng việc biến tầm nhìn của mình thành hiện thực là điều rất khó. Sau khi nghỉ công việc tư vấn, Vũ dành 6 tháng để tìm kiếm một chuyên gia công nghệ cùng cô khởi nghiệp. Trong khoảng thời gian đó, cô trò chuyện với "gần như tất cả mọi chuyên gia về nhận diện giọng nói bằng AI ở khu vực Bay Area" ở San Francisco, để xem mức độ quan tâm đối với ý tưởng của cô và tìm hiểu về quan điểm của họ.

"Cách tiếp cận của tôi rất đơn giản: mỗi ngày tôi phải nói chuyện với 5 người. Tôi không quan tâm họ là ai, miễn sao tôi có thể kết nối với họ, và 5 người đó lại giới thiệu tôi với 5 người khác", Vũ kể.

Nỗ lực tìm kiếm đối tác của Vũ cuối cùng đã dẫn cô đến Đức, quốc gia khi đó là nước chủ nhà của hội thảo lớn nhất thế giới về công nghệ nhận diện giọng nói, sau khi một giáo sư công nghệ khuyên cô "nếu cô không tìm được ai ở đó, thì có lẽ cô nên đóng cửa công ty".

TƯ TƯỞNG LỚN GẶP NHAU

Tại hội thảo với sự góp mặt của 3.000 chuyên gia, Vũ gặp Xavier Anguera - một nhà khoa học hàng đầu được cô miêu tả là "một người đã làm nghiên cứu từ rất lâu và đang rất muốn tạo ra ảnh hưởng".

Chỉ vài tuần sau, Anguera đồng ý bắt tay với Vũ. Anh tạm rời xa gia đình ở Bồ Đào Nha và chuyển tới San Francisco, cùng Vũ bắt đầu mối quan hệ đối tác và phát triển ý tưởng.

Đó là một quá trình đòi hỏi sự trung thực tuyệt đối, với "tất cả những cuộc thảo luận khó khăn nhất", về những vấn đề như tiền lương và chia cổ phần - Vũ nhớ lại. Với sự giúp đỡ của những người bạn cùng khởi nghiệp, Vũ lên danh sách một loạt những câu hỏi để hỏi Anguera.

"Chúng tôi nói rằng nếu chúng tôi không tiêu diệt lẫn nhau sau 3 tháng, thì mọi chuyện sẽ ổn", cô kể.

LAN TỎA

Những nỗ lực đó đã mang lại kết quả. Trên cương vị nhà đồng sáng lập và Giám đốc công nghệ, Anguera cùng Vũ ngay lập tức bắt tay vào xây dựng một ứng dụng mẫu, lấy dữ liệu đầu vào từ những người nói tiếng Anh không phải dân bản ngữ, và lấy tiếng Anh Mỹ chuẩn mực để làm tiêu chuẩn so sánh.

Đối với Vũ, việc này đồng nghĩa với phải quay về Việt Nam để đào tạo AI vừa được tạo ra, thông qua thu thập dữ liệu từ nhiều đối tượng người nói tiếng Anh khác nhau, từ người lái xe bus cho tới lãnh đạo doanh nghiệp.

Tuy nhiên, vài tháng sau, một bước ngoặt thực sự đã xuất hiện, khi ELSA giành giải thưởng tại một cuộc thi dành cho các công ty khởi nghiệp (startup) do South by Southwest tổ chức năm 2016. Nhờ giải thưởng này, ứng dụng ELSA lan tỏa với tốc độ chóng mặt, có thêm 30.000 người đăng ký sử dụng chỉ trong vòng 24 giờ đồng hồ và cho phép công ty của Vũ tiếp cận với dữ liệu người dùng trên khắp thế giới.

"Mục tiêu lúc đầu là thu thập dữ liệu, nên càng thu thập dữ liệu nhanh, thì chúng tôi càng huấn luyện được AI của mình nhanh hơn", Vũ nói.

GOOGLE HẬU THUẪN

Với một lượng dữ liệu lớn được thu thập là phát âm tiếng Anh của người nói tại nhiều quốc gia khác nhau, từ Ấn Độ tới Tây Ban Nha, việc đào tạo AI của ELSA bắt đầu chuyển động.

Sau khoảng 6 tháng tự bỏ tiền túi, Vũ và Anguera nhận được khoản vốn đầu tư ban đầu để phát triển công ty. Đến đầu năm 2018, với một đội ngũ ngày càng lớn và hàng triệu người dùng tại 100 quốc gia, ELSA được rót thêm 3,2 triệu USD từ quỹ đầu tư mạo hiểm Monk’s Hill Ventures.

"ELSA là một trong những thương vụ đầu tiên của chúng tôi ở Việt Nam. Chúng tôi rất có cảm hứng trước quyết tâm của Vũ và Xavier trong việc giải quyết một vấn đề có thực của hơn 1,5 tỷ người học tiếng Anh", nhà đồng sáng lập Monk’s Hill Ventures, ông Peng T.Ong, cho hay.

Thêm một "lá phiếu niềm tin" nữa cho ELSA, khi vào năm 2019 ứng dụng này nhận được sự hậu thuẫn của Gradient Ventures, một quỹ đầu tư của Google chuyên về lĩnh vực AI. Nhờ đó, tổng số vốn mà ELSA huy động được đạt con số 12 triệu USD, đồng thời cho phép ứng dụng này được tiếp cận với lực lượng kỹ thuật của Google để xây dựng hạ tầng đầu cuối.

Vụ rót vốn của Gradient diễn ra chỉ vài tháng trước khi đại dịch Covid-19 xuất hiện - sự kiện gây đảo lộn trong lĩnh vực giáo dục, thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của các công cụ dạy và học trực tuyến.

ELSA - ứng dụng vận hành theo mô hình vừa miễn phí vừa có phí (freemium), cho phép người dùng tiếp cận với hơn 1.000 khóa học với chi phí từ 3-6 USD/tháng, tùy thuộc vào gói dịch vụ - có số lượng người dùng tăng gấp 3-4 lần mỗi tháng, Vũ cho biết.

Tốc độ tăng trưởng này không chỉ đến từ những người dùng bình thường của ELSA, mà còn đến từ những trường học và doanh nghiệp muốn áp dụng những phương pháp dạy học mới. ELSA hiện đã tiết lập quan hệ đối tác với hàng chục trường học và doanh nghiệp ở Việt Nam, Ấn Độ, Brazil, và Ukraine.

"Covid thực sự đã mở lĩnh vực mới cho chúng tôi", Vũ nói. "Có một sự thay đổi lớn trong quan điểm của các bậc cha mẹ về cách học. Thay vì đưa con đến các trung tâm ngoại ngữ, họ có thể dựa vào công nghệ. Điều này mang lại lợi ích cho chúng tôi".

CHUẨN BỊ CHO TƯƠNG LAI

Đại dịch còn tiếp diễn, nên nhu cầu của người dùng đối với ELSA sẽ còn duy trì. "Trong thế giới ngày nay, thạo tiếng Anh được xem như một vốn liếng để tìm kiếm cơ hội kinh tế tốt hơn. Chúng tôi hy vọng tiếp tục chứng kiến sự tăng trưởng của công nghệ giáo dục, một phần được thúc đẩy bởi đại dịch, tại khu vực Đông Nam Á. Sẽ có thêm nhiều doanh nhân mang đến những sáng tạo về giáo dục thông qua công nghệ", ông Ong nhận định.

Vũ tiết lộ ELSA sẽ sớm huy động thêm vốn, bởi công ty đang tính mở rộng quân số ở San Francisco, Việt Nam, Ấn Độ và Nhật Bản, đồng thời cân nhắc nhảy vào những thị trường mới như Brazil và Hàn Quốc. Cô cũng nói ELSA đang cân nhắc thêm những sáng tạo sản phẩm, chẳng hạn giám sát liên tục, cho phép ứng dụng đưa ra các báo cáo nhận xét dựa trên các cuộc hội thoại trong ngày của người dùng. Cô nhấn mạnh rằng những bổ sung như vậy sẽ phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về bảo mật dữ liệu.

"2020 là một năm điên rồ, nhưng tôi cho rằng chúng tôi đã làm tốt và chúng tôi rất hứng khởi chờ đón những gì sẽ diễn ra trong năm 2021", Vũ nói.