Ngày 18-10, tại TP.HCM, Hội nghị khoa học Da liễu miền Nam năm 2020 do Bệnh viện (BV) Da liễu TP.HCM tổ chức với chủ đề “Những thách thức hiện nay trong chuyên ngành da liễu” đã thu hút gần 1.000 đại biểu với nhiều bài báo cáo, nghiên cứu có giá trị trong lĩnh vực.

100% thường soi gương

Đáng chú ý, một nhóm tác giả của BV Da liễu TP.HCM và BV Tâm thần TP.HCM đã thực hiện nghiên cứu và lần đầu tiên đề cập đến căn bệnh rối loạn mặc cảm ngoại hình ở những bệnh nhân (BN) đi khám về thẩm mỹ. Theo nhóm tác giả, rối loạn mặc cảm ngoại hình là bệnh lý biểu hiện bởi tình trạng chú ý quá mức đến những thay đổi nhỏ trên cơ thể. Dữ liệu gần đây cho thấy tỉ lệ bệnh lý này khá cao ở nhóm BN làm thẩm mỹ nhưng đến nay ở Việt Nam chưa có thông tin về tần suất và đặc điểm của căn bệnh này đối với nhóm BN này.

Nghiên cứu được nhóm tác giả thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 6-2020, đối với 173 BN đến khám tại Khoa thẩm mỹ da của BV Da liễu TP.HCM, có độ tuổi từ 20 đến 43. Trong đó, nữ chiếm đa số, 82% có trình độ từ cấp III trở lên, 74,57% có vấn đề thẩm mỹ ở vùng mặt cổ, 85% BN có những khiếm khuyết thẩm mỹ được đánh giá từ mức 3 trở lên (có khiếm khuyết thấy rõ khi nhìn gần).

Sau khi khảo sát, nhóm tác giả phân loại 11 trường hợp BN, đa số là nữ trẻ, có tình trạng rối loạn mặc cảm ngoại hình, chiếm 6,36%, phần lớn không có trị liệu trước đó hoặc có những trị liệu không xâm lấn. 100% mắc bệnh này có trình độ học vấn từ cấp III trở lên và không có tiền căn gia đình mắc bệnh tâm thần. Trong đó có bốn BN bị mụn trứng cá, ba BN bị sẹo lồi, hai BN bị sạm da, một BN đi khám về vấn đề mạch máu và một BN đi khám do lỗ chân lông to. Thời gian mắc bệnh kéo dài ở những BN này trung bình 9,8 năm.

Các BN có những đặc điểm chung như thường soi gương (100%), tự so sánh khuyết điểm của mình với người khác (90,91) và thường hỏi người khác về các khuyết điểm của mình (54,55%).

Đáng lưu ý, có một BN nữ chỉ bị mụn nhẹ nhưng có ý định tự sát như muốn nhảy lầu. Mỗi khi có một nốt mụn nổi lên, cô cảm giác tự ti, không muốn đi làm và không muốn giao tiếp với ai. Mỗi ngày, cô gái mất hơn 3 giờ để đi mua trái cây về ăn cho da đẹp. Cô thường xuyên đến Khoa thẩm mỹ da của BV than phiền về tình trạng mụn của mình. Các bác sĩ đã hướng dẫn cô đi khám chuyên khoa tâm thần do có ý định tự sát là biểu hiện nặng của rối loạn mặc cảm ngoại hình nhưng cô không đồng ý.

Theo nhóm tác giả, nghiên cứu cũng có mặt hạn chế do được thực hiện trong giai đoạn dịch COVID-19 nên có thể tỉ lệ BN rối loạn mặc cảm ngoại hình không cao vì phần lớn những BN này có trình độ học thức và nhận thức cao, họ rất chăm lo cho sức khỏe và ngoại hình của mình nên sẽ hạn chế đi khám trong mùa dịch hơn so với giai đoạn trước đây. Bên cạnh đó, nhiều BN có biểu hiện của rối loạn mặc cảm ngoại hình nhưng lại từ chối tham gia nghiên cứu.

Bệnh nhân đến điều trị thẩm mỹ da tại BV Da liễu TP.HCM. Ảnh: BVCC

Rối loạn mặc cảm ngoại hình là gì?

Theo TS-BS Nguyễn Trọng Hào, Giám đốc BV Da liễu TP.HCM, thành viên của nhóm tác giả, ngày nay những kỹ thuật và công nghệ trị liệu thẩm mỹ y khoa với khả năng xâm lấn tối thiểu ngày càng trở nên phổ biến. Ở Mỹ, 80% những kỹ thuật thẩm mỹ được thực hiện là các kỹ thuật xâm lấn tối thiểu. Ở Đức và Anh, tỉ lệ thực hiện các thủ thuật này cũng khá cao.

Theo trào lưu của thế giới, số lượng BN đến khám và thực hiện các thủ thuật xâm lấn tại Khoa thẩm mỹ da của BV Da liễu TP.HCM ngày càng tăng cao trong thời gian gần đây. Bên cạnh những BN có các vấn đề thẩm mỹ thật sự cần để giải quyết, một số lượng không nhỏ những BN lại tỏ ra buồn rầu và mặc cảm với những khuyết điểm không đáng kể về bề ngoài của mình. Do đó, dù đã can thiệp thẩm mỹ, họ vẫn không thấy hài lòng với kết quả đạt được. Vì ở những đối tượng này, nỗi lo lắng về ngoại hình trở nên quá mức và bị cường điệu hóa. Việc lo lắng quá mức với những khiếm khuyết nhỏ trên cơ thể là biểu hiện chính của tình trạng rối loạn mặc cảm ngoại hình, được phân loại vào nhóm rối loạn tâm thần và thể chất trong phiên bản gần đây của DSM-5 (Cẩm nang chẩn đoán và thống kê rối loạn tâm thần, phiên bản thứ năm).

Mặt khác, các nghiên cứu trên thế giới cho thấy rằng trong khi tần suất rối loạn mặc cảm ngoại hình trong dân số chung khoảng 2%, ở những BN có bệnh da tổng quát tỉ lệ dao động 8,5%-15% thì ở những BN tìm kiếm những can thiệp thẩm mỹ, tỉ lệ này chiếm 2,9%-53,6%.

Đối với những trường hợp nặng, BN có thể sống tách biệt với xã hội, chất lượng cuộc sống giảm, thậm chí có thể có ý định tự tử.

“Điều này cho thấy tần suất rối loạn mặc cảm ngoại hình ở những BN đến khám và có nhu cầu điều trị thẩm mỹ cao hơn so với dân số chung. Các bác sĩ da liễu cần chú ý đến những đặc điểm của các BN này để có hướng điều trị thích hợp” - BS Hào khuyến cáo.