Sáng 21-10, Quốc hội (QH) thảo luận trực tuyến về dự án Luật Cư trú (sửa đổi). Theo nghị trình, dự án luật này sẽ được QH thông qua vào cuối kỳ họp và có hiệu lực từ ngày 1-7-2021.
Một trong những vấn đề còn ý kiến khác nhau liên quan đến quy định tại “Điều khoản thi hành” của dự thảo. Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho hay Ủy ban Thường vụ QH và ý kiến của đa số đại biểu (ĐB) QH đều tán thành việc cần chuyển đổi sang phương thức quản lý cư trú mới và nhất trí quy định luật sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2021 như đề xuất và cam kết của Chính phủ.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến đề nghị trong luật cần một số quy định có tính chất chuyển tiếp phù hợp để “bảo đảm sự thích ứng kịp thời của các cơ quan nhà nước có liên quan, tránh làm phát sinh thêm thủ tục, gây khó khăn, phiền hà cho người dân”.
Đại biểu: Cần được xem xét thận trọng
Do ý kiến còn khác nhau, Ủy ban Thường vụ QH đã thiết kế nội dung này thành hai phương án quy định tại khoản 3 Điều 38. Cụ thể:
Phương án 1: “Kể từ ngày luật này có hiệu lực thi hành, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú đã được cấp vẫn được sử dụng và có giá trị như giấy tờ, tài liệu xác nhận về cư trú theo quy định của luật này cho đến hết ngày 31-12-2022…”.
Phương án 2: “Các loại giấy tờ, tài liệu có giá trị pháp lý đã phát hành có sử dụng thông tin từ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú vẫn nguyên hiệu lực pháp luật.
Sổ hộ khẩu, sổ tạm trú không có giá trị sử dụng trong các giao dịch, quan hệ pháp luật được xác lập mới kể từ ngày luật này có hiệu lực thi hành”.
Thảo luận sau đó, rất nhiều ĐB thể hiện sự đồng tình với phương án 1. “Đây là vấn đề không đơn giản. Vì vậy, để tránh tình trạng gây phiền hà và bảo vệ quyền lợi của người dân thì rất cần một giai đoạn chuyển tiếp, từ sau khi luật có hiệu lực cho đến khi chúng ta bỏ hoàn toàn sổ hộ khẩu, sổ tạm trú” - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường nêu quan điểm.
Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Trần Thị Dung, thời gian qua Chính phủ, Bộ Công an cùng các cơ quan liên quan đã thể hiện quyết tâm rất cao, phấn đấu hoàn thành việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu về cư trú để có thể vận hành chính thức từ ngày 1-7-2021. Tuy nhiên, bà Dung cho rằng đây mới chỉ là hoàn thiện về giai đoạn xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, còn giai đoạn kết nối của các cơ quan, tổ chức có liên quan để khai thác được các cơ sở dữ liệu này, phục vụ việc bỏ sổ hộ khẩu (giấy) lại chưa được đánh giá cụ thể.
“Theo kế hoạch của Chính phủ, đến hết năm 2025 vẫn chưa hoàn thành việc kết nối, chia sẻ thông tin cơ sở dữ liệu với tất cả bộ, ngành, địa phương…” - bà Dung thông tin. Trong khi đó, rất nhiều thủ tục hành chính, giao dịch còn cần tới sổ hộ khẩu.
“Việc bỏ sổ hộ khẩu là vấn đề lớn liên quan trực tiếp đến đời sống sinh hoạt hằng ngày của người dân và phương thức hoạt động của các cơ quan, tổ chức có liên quan. Do đó cần phải được xem xét, cân nhắc, đánh giá một cách thận trọng, toàn diện để tránh làm khó cho người dân” - bà Dung nói và khẳng định phương án 1 cũng không làm ảnh hưởng tới sự quyết tâm của Chính phủ, Bộ Công an trong việc hoàn thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và dữ liệu cơ sở quốc gia về cư trú, cũng không ảnh hưởng đến hiệu lực của luật. Phương án 1 sẽ tạo điều kiện thuận lợi, tốt nhất cho người dân khi thực hiện đối với những dịch vụ hành chính.
Bộ trưởng Công an: Cần dứt khoát về thời điểm bỏ
Trong khi đó, ĐBQH Nguyễn Thị Lan (TP Hà Nội) lại “băn khoăn cả hai phương án”. “Nếu đến tận ngày 31-12-2022 mới áp dụng đổi mới toàn bộ phương thức quản lý mới, tôi e là quá muộn” - bà Lan nói. Nếu theo phương án 2, vị ĐBQH TP Hà Nội lại lo lắng sẽ đặt ra thách thức rất lớn đối với Chính phủ và Bộ Công an.
“Tôi đề nghị Chính phủ, Bộ Công an rà soát lại về nguồn nhân lực, vật lực của quốc gia để chúng ta xác định thời điểm áp dụng cho phù hợp, đảm bảo tính khả thi cao nhất của luật” - vẫn lời bà Lan.
Một vị ĐBQH khác của Hà Nội là bà Trần Thị Quốc Khánh lại đề nghị các ĐB “ủng hộ phương án của Chính phủ trình, phải đẩy nhanh tốc độ lên chứ không phải đến năm 2022”.
Bộ trưởng Công an - Đại tướng Tô Lâm mong muốn QH ủng hộ phương án 2. Ông Tô Lâm cho hay ông “rất thấm thía” câu nói của Chủ tịch QH “bỏ sổ hộ khẩu là điều mong ước của người dân”.
“Nếu chúng ta không dứt khoát được thời điểm sẽ rất phiền phức cho người dân, kể cả cho các hoạt động quản lý của các cơ quan” - bộ trưởng Công an nói. “Đúng là với sổ hộ khẩu, hiện nay có rất nhiều những điều khoản khác quy định đi theo mà người ta thường hay nói là “ăn theo”. Bây giờ phải thay đổi phương thức quản lý thì đòi hỏi cả hệ thống phải thay đổi, chứ không phải là chỉ có sổ hộ khẩu thay đổi được mà đủ. Đây là bước đầu tiên thay đổi” - Bộ trưởng Tô Lâm nhấn mạnh thêm.
Bộ trưởng Công an sau đó nêu hàng loạt căn cứ khiến bộ “rất mạnh dạn và đề nghị thực hiện ngay được”. Chẳng hạn, bộ đã thu thập được khoảng 90% thông tin cơ sở dữ liệu về dân cư, chỉ còn thẩm định, phúc tra và đưa vào trong hệ thống máy. 10% còn lại trong năm 2020 có thể hoàn thành.
“Chúng tôi thấy hoàn toàn có đủ điều kiện cơ sở để làm việc này” - ông Tô Lâm nói thêm.
Phát biểu cuối phiên thảo luận, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu cho biết sẽ làm phiếu gửi các ĐBQH xin ý kiến nội dung này trước khi trình QH xem xét, biểu quyết về những nội dung đang còn ý kiến khác nhau.
| Đăng ký thường trú: Diện tích nhà ở tối thiểu 8 m2 sàn/người Liên quan đến điều kiện đăng ký thường trú, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho hay nhiều ý kiến nhất trí với nội dung dự thảo luật là cần quy định mức diện tích bình quân về chỗ ở do thuê, mượn, ở nhờ làm điều kiện đăng ký thường trú. Tuy nhiên, một số ý kiến băn khoăn bởi việc giao HĐND cấp tỉnh quyết định mức diện tích bình quân về chỗ ở có thể sẽ tạo ra sự phân biệt đối xử trong thực hiện quyền cư trú của người dân giữa các địa phương. Do còn ý kiến khác nhau, dự thảo thể hiện theo hai phương án. Phương án 1: Bảo đảm điều kiện về diện tích nhà ở tối thiểu do HĐND cấp tỉnh quy định nhưng không thấp hơn 8 m2 sàn/người. Phương án 2: Đã đăng ký tạm trú trong cùng phạm vi tỉnh, TP trực thuộc trung ương từ một năm trở lên. Thể hiện sự đồng tình với phương án 1, ĐBQH Nguyễn Thị Lan (TP Hà Nội) cho rằng diện tích nhà ở tối thiểu 8 m2 sàn/người là chỉ tiêu được xác định cần hoàn thành trong năm 2020 (được nêu trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030). Mức diện tích này cũng nhằm đảm bảo được điều kiện sống và phù hợp với điều kiện của đa số các tỉnh, TP trực thuộc trung ương. Ngoài ra, việc QH trao quyền cho HĐND cấp tỉnh, cơ quan quyền lực cao nhất của địa phương, quy định về điều kiện và diện tích nhà ở tối thiểu trong đăng ký thường trú cho phù hợp với điều kiện của từng địa phương là “điều hợp lý”. Trong khi đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phạm Trí Thức đề nghị cân nhắc phương án 1. Ông Thức cho rằng quy định này không bảo đảm tính bình đẳng về quyền con người, quyền công dân ngay trong điều luật này (giữa quy định về trường hợp là người sở hữu nhà và người về ở cùng với chủ hộ là người thân và đối với những người cho thuê, cho mượn, ở nhờ). Mặt khác, theo ông Thức, “mức sàn mỗi đầu người không thấp hơn 8 m2” là chiến lược và là mục tiêu hướng tới. “Thực tiễn đã được thực hiện hay chưa thì chúng ta cũng chưa có tổng kết” - ông Thức nói và dẫn chứng ở quận Hoàn Kiếm (TP Hà Nội), mức trung bình ở những khu phố cổ có nơi không đến 4 m2/người. Đáng chú ý, HĐND TP Hà Nội quy định theo Luật Thủ đô phải bảo đảm 15 m2/người mới được đăng ký thường trú nhưng trên thực tế cũng không cản trở được việc người dân về Hà Nội cư trú theo dạng tạm trú. Ông Thức dẫn chứng quận Hoàng Mai từ khi có Luật Thủ đô cho đến khi Ủy ban Pháp luật tiến hành giám sát không có trường hợp nào đăng ký thường trú theo Luật Thủ đô. “Những rào cản chúng ta đưa ra về mặt kỹ thuật cũng không đạt được, rõ ràng điều này cũng cần phải cân nhắc” - ông Thức nói. Ông Thức cho rằng phải cân nhắc việc giao thẩm quyền quyết định vấn đề này về cho HĐND cấp tỉnh. “Bởi vì HĐND ở 63 tỉnh, TP khác nhau, quy định khác nhau sẽ không bảo đảm tính thống nhất của pháp chế. Sự quy định khác nhau đó cũng không bảo đảm bình đẳng trong quyền cư trú của công dân” - ông Thức nhấn mạnh. |