Bất chấp tình hình kinh tế ảm đạm, nhiều cử tri của Mỹ vẫn đánh giá cao "di sản " mà ông Trump để lại trong quan điểm của hai đảng về thương mại, nhập cư và thâm hụt.

Để hiểu Tổng thống Trump đã thay đổi nền kinh tế Mỹ đến mức nào, hãy lắng nghe ý kiến của Bruce Haines, người đã trải qua nhiều thập kỷ làm CEO tại U.S. Steel trước khi gia nhập Historic Hotel Bethlehem.

Từ lâu, các nhà máy thép ở Bethlehem đã trống rỗng. Và điều tương tự cũng đang xảy ra tại nhà hàng Tap Room của khách sạn Historic Hotel Bethlehem – một dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của đại dịch.

Sự ứng phó của ông Trump với Covid-19 là lý do chính khiến nhiều cử tri quay sang ủng hộ đối thủ của ông. Tuy nhiên, Haines quan tâm đến khía cạnh khác.

Ông nói: "Tôi đã trải qua 35 năm trong ngành thép và tôi có thể nói rằng các giao dịch thương mại không công bằng đã được thực hiện bởi cả đảng Cộng hòa và đảng Dân chủ".

Doanh nhân phàn nàn rằng cả hai đảng đều đã từ bỏ lĩnh vực sản xuất – nơi từng tạo công ăn việc làm ổn định cho tầng lớp trung lưu. "Trump là vị cứu tinh của ngành công nghiệp Mỹ. Ông ấy là người duy nhất", Haines nhấn mạnh.

Covid-19 đã tạo ra sự đảo người lớn chưa từng có trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump. Con virus nhỏ bé này đã đạp đổ di sản kinh tế khổng lồ mà đáng ra là lý tưởng cho kế hoạch tái tranh cử của đương kim Tổng thống.

Thay vì tỷ lệ thất nghiệp thấp kỷ lục, mức độ tín nhiệm tăng cao và thu nhập cá nhân tăng trên diện rộng, ông Trump nhiều khả năng sẽ kết thúc nhiệm kỳ của mình với tình trạng nghèo đói gia tăng, tốc độ tăng trưởng giảm sút và tỷ lệ thất nghiệp cao hơn so với khi nhậm chức.

Tuy vậy, bất chấp một trong những năm tồi tệ nhất trong lịch sử nước Mỹ gần đây, vấn đề mà ông Trump được xếp hạng cao nhất vẫn là kinh tế. Nó chỉ ra khả năng của một doanh nhân hiểu biết và một nhà đàm phán gan dạ.

Và đó là bằng chứng cho thấy di sản kinh tế lâu dài nhất của ông Trump có thể không nằm trong bất kỳ niên giám thống kê nào mà là ở mức độ ông xoay chuyển nền kinh tế Mỹ.

Rất lâu trước khi ông Trump xuất hiện trên vũ đài chính trị, các thế lực hùng mạnh đang định hình lại nền kinh tế và khơi dậy những lo lắng sâu sắc về việc đảm bảo việc làm có thu nhập trung bình và sự vượt trội về kinh tế của Mỹ trên thế giới. Vị Tổng thống đã nhận ra điều đó và khơi thông những dòng chảy này để nó có khả năng tồn tại dù ông thắng hay thua trong cuộc bầu cử tới.

Bằng cách bỏ qua cách làm chính thống về kinh tế và chính trị, đôi khi ông Trump đã kết hợp thành công các vấn đề dường như mâu thuẫn hoặc không nhất quán để thu phục các nhà tư bản cứng rắn và giai cấp công nhân. Đã có những đợt giảm thuế và bãi bỏ quy định lớn với chủ doanh nghiệp và nhà đầu tư cùng với việc bảo hộ và viện trợ thương mại cho các nhà sản xuất, thợ mỏ và nông dân.

Trong quá trình này, ông Trump đã tạo lập một đảng Cộng hòa thuyết giảng về thương mại tự do, chi tiêu thấp, giảm nợ và biến nó thành một đảng gây chiến tranh thương mại ngay cả với các đồng minh, tăng thâm hụt kỷ lục thời bình và bảo vệ các chương trình xã hội quan trọng khỏi bị cắt giảm.

Michael R. Strain, một nhà kinh tế tại Viện Doanh nghiệp Mỹ nhận định: "Ông ấy đã hoàn toàn khiến đảng Cộng hòa rời bỏ ý định giảm chi tiêu cho anh sinh xã hội và chăm sóc y tế".

Về vấn đề nhập cư, ông Trump đã xoay chuyển cục diện chính trị theo cách khác. Ông cáo buộc người nhập cư "ăn cắp" việc làm hoặc phạm tội. Khi làm như vậy, ông đã thu được tình cảm cứng rắn có thể có ở mỗi đảng.

Trong khi đó, ứng viên Joe Biden đã tự khẳng định mình là người đấu tranh cho người nhập cư, cam kết đảo ngược chính sách hạn chế của ông Trump nhưng đồng thời lại từ chối các đề xuất như loại bỏ cơ quan Thực thi nhập cư và Hải quan.

Thay đổi về thương mại là quan trọng hơn cả. Ông Biden và các nhà lãnh đạo đảng khác, những người từng thúc đẩy lợi ích của toàn cầu hóa, nhận thấy rằng mình đang phòng thủ trước một đảng Cộng hòa vượt trội hơn họ về các vấn đề như công nghiệp hàng không và cạnh tranh nước ngoài. Họ phản ứng bằng cách tiếp nhận các yếu tố của chủ nghĩa bảo hộ và trước đây họ đã từ bỏ.

Bất kể ai trở thành ông chủ của Nhà Trắng trong 4 năm tiếp theo, chính sách kinh tế có thể sẽ chú ý nhiều hơn đến việc làm, các doanh nghiệp công nghệ mà Mỹ bị đe dọa bởi Trung Quốc và cạnh tranh nước ngoài khác.

Charles Jefferson, chủ quản lý của Khu nghỉ mát trượt tuyết Montage Mountain cho biết: "Sự cải tổ trong nền kinh tế khá rõ ràng. Đó không phải điều mà chúng ta có cách đây 5 năm. Việc di cư của sản xuất là sai lầm".

Ông Jefferson, 55 tuổi, lớn lên ở Bắc Philadelphia trong một gia đình lao động nhớ lại sự thất bại của những công việc mà nhiều nhà lãnh đạo đảng Dân chủ cho là không thể ngăn cản trong một thế giới toàn cầu hóa.

Sản xuất phục hồi sau khi chạm đáy trong cuộc Đại suy thoái nhưng gặp khó khăn trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Barack Obama. Ông Jefferson, người từng bỏ phiếu cho ông Obama, ủng hộ ông Trump vào năm 2016 và ông dự định làm như vậy một lần nữa.

Sản xuất vẫn đại diện cho một phần tương đối nhỏ của nền kinh tế Mỹ, chiếm 11% tổng sản lượng của cả nước và sử dụng ít hơn 9% lao động. Nhưng ông Trump là một người khuyến khích không ngừng. Tốc độ tuyển dụng trong lĩnh vực này đã tăng lên đáng kể trong năm 2018 trước khi đình trệ vào năm ngoái.

Kết quả là, trong cuộc bầu cử này, không giống như lần trước, tầm quan trọng của sản xuất và nhu cầu về một cách tiếp cận hoài nghi hơn đối với thương mại tự do không còn là vấn đề phải tranh cãi.

Ông Biden, sau nhiều thập kỷ ủng hộ các hiệp định thương mại, hiện đang thực hiện một chương trình "được thực hiện trên toàn nước Mỹ" hứa hẹn sẽ "sử dụng toàn bộ quyền lực của chính phủ liên bang để củng cố sức mạnh công nghiệp và công nghệ của Mỹ". Ông cũng tuyên bố sẽ sử dụng mã số thuế để khuyến khích các doanh nghiệp duy trì hoặc tạo việc làm trên đất Mỹ.

Ngay cả những cử tri không đặc biệt thích ông Trump cũng ghi nhận ông đã tái tạo năng lượng cho nền kinh tế Hoa Kỳ. Walter Dealtrey Jr., người điều hành một dịch vụ lốp xe ở Bethlehem cho biết ông đã bỏ phiếu cho ông Trump vào năm 2016 tuy không phải fan hâm mộ lớn của vị Tổng thống.

Khi ngay bầu cử chỉ còn hơn một tuần nữa, ông Daeltry sẽ ủng hộ ông Trump một lần nữa ngay cả sau nhiều tháng kinh doanh trì trệ bởi ông tin tưởng vào khả năng điều hành của ông Trump.

Ông Trump phải chịu trách nhiệm như thế nào trong việc sắp xếp lại một số vấn đề kinh tế quan trọng là điều còn phải bàn cãi. Một nhà kinh tế nói: "Tôi không nghĩ rằng Tổng thống thực sự đã đẩy ranh giới của bất kỳ vấn đề chính sách nào vượt ra ngoài phạm vi của chúng ta trước đây".

Cuối cùng, có thể tác động đáng kể nhất của Tổng thống Trump đối với chính sách kinh tế không phải là điều mà ông ấy dự định. Đó là lật ngược sự hiểu biết thông thường về tác động của thâm hụt chính phủ.

Bằng cách đồng thời theo đuổi việc cắt giảm thuế mạnh cho doanh nghiệp, cá nhân giàu có, tăng chi tiêu quân sự và từ chối cắt giảm chi tiêu y tế và an sinh xã hội, ông Trump đã tạo các khoản thâm hụt trị giá hàng nghìn tỷ USD chưa từng có. Người ta lo ngại rằng những khoản tiền như vậy sẽ khiến lãi suất và lạm phát tăng đột biến và lấn át đầu tư tư nhân. Nhưng điều đó không xảy ra.

Jason Furman, Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế thời Obama nhận định: "Ông Trump đã làm rất nhiều để hợp pháp hóa thâm hụt chi tiêu". Furman là một trong những nhà kinh tế kêu gọi Washington từ bỏ ám ảnh nợ nần. Họ cho rằng đầu tư vào cơ sở hạ tầng, chăm sóc sức khỏe, giáo dục và tạo việc làm là những thứ đáng để vay, đặc biệt là trong thời kỳ lãi suất thấp.

Điều đó không có nghĩa là nỗi lo thâm hụt biến mất. Đảng Cộng hòa hay Dân chủ đều chắc chắn sẽ phản đối các đề xuất gây thêm thâm hụt của nhau. Tuy nhiên giờ đây, điều khác đi là cảnh báo về hậu quả của nợ liên bang không còn quá gay gắt.

Mộc Tiên