Sẽ loại bỏ thủy điện nhỏ khỏi quy hoạch để tránh thảm họa thiên tai

Hoàng Thắng

(TBKTSG Online) - Hàng trăm người đã chết và mất tích, 122.000 ngôi nhà bị hư hỏng với tổng giá trị thiệt hại là 2.700 tỉ đồng trong thời gian xảy thiên tai tại các tỉnh miền Trung, theo thống kê của các cơ quan chức năng.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng chủ trì họp báo. (Ảnh: baochinhphu.vn).

Đại diện ba Bộ, gồm: Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã thông tin nguyên nhân gây ra lũ lụt ở các tỉnh miền Trung tại Họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 10-2020.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành cho biết bốn cơn bão số 6, 7, 8, 9 xuất hiện liên tục tại các tỉnh miền Trung chỉ trong ít ngày, trong đó cơn bão số 9 là mạnh nhất. Nhưng nhờ sự vào cuộc kịp thời của các cơ quan chức năng nên  thiệt hại chỉ bằng một phần so với cơn bão lịch sử năm 1999.

Về nguyên nhân gây ra thiên tai ở các tỉnh miền Trung, vị này cho biết các chuyên gia từng đánh giá khu vực miền Trung là vùng đồi núi cao, địa hình có tính chia cắt mạnh và lớp phong hoá dày.

“Khi xảy ra mưa lớn sẽ làm nhão lớp đất bên dưới lớp phong hoá rồi chảy xuống dưới”, ông Thành cho biết.

Ngoài ra, ông cũng cho rằng việc xây dựng cơ sở hạ tầng – trong đó có cả các nhà máy thuỷ điện – cũng gây ra tác động làm mất ổn định sườn dốc địa hình.

“Đây là những nguyên nhân kích hoạt thiên tai xảy ra. Nhưng nói mất rừng có phải nguyên nhân chủ yếu không thì cần có đánh giá cụ thể”, ông Thành cho biết.

Ông cho biết, ở khu vực Rào Trăng 3, thảm hoạ thiên nhiên xảy ra khi đang tiến hành hoạt động xây dựng, gồm cắt xẻ sườn núi. Nhưng chính quyền các tỉnh miền Trung đã có nhiều biện pháp ứng phó như cắt giảm lượng nước trữ nên tránh được tình trạng ngập như thời gian diễn ra cơn bão lịch sử năm 1999.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết Bộ này đã cảnh báo sẽ có 5-6 cơn bão ở miền Trung từ tháng 1-2020. Thông tin về nguy cơ xảy ra lụt ở các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế cũng được đưa ra trước 15 ngày. Thậm chí, có hơn 1 triệu tin nhắn gửi tới bà con miền Trung để người dân nắm trước thông tin.

Nhưng diện tích ngập lụt lần này rộng, ở Lệ Thuỷ thuộc tỉnh Quảng Bình có nơi ngập tới 6,3 mét – vượt đỉnh lụt lịch sử. Thậm chí, nhiều người dân ở trên tầng hai vẫn đối mặt với nguy cơ ngập. Những yếu tố này, theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đã dẫn tới tình trạng người dân không kịp di rời khỏi nơi cư trú.

“Chúng tôi sẽ kiểm tra, đánh giá và đưa giải pháp khắc phục”, ông Hiệp cho biết.

Đề xuất giải pháp ứng phó với các thảm hoạ thiên tai trong thời gian tới, Thứ trưởng Lê Công Thành cho biết Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương và các Bộ, ngành có liên quan đã tham mưu cho Chính phủ loại bỏ hơn thuỷ điện nhỏ khỏi quy hoạch. Ngoài ra, 213 địa điểm có tiềm năng xây dựng công trình thuỷ điện cũng được xem xét kĩ lưỡng nhằm tránh rủi ro thiên tai, qua đó bảo đảm sự phát triển bền vững của địa phương.

Về vai trò của Bộ Tài nguyên và Môi trường, ông Thành cho biết: “Chúng tôi luôn có đánh giá về rừng, thảm thực vật, đa dạng sinh học. Luật Lâm nghiệp cũng có những quy định chặt chẽ về chuyển đổi đất rừng nên việc đảm bảo trồng lại, phát triển rừng đã được một số nhà máy thuỷ điện chú ý”.
Còn Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho rằng, Việt Nam cần có cần một lực lượng cứu hộ, cứu nạn chuyên nghiệp với trang thiết bị chuyên dụng.

“Chúng tôi sẽ đề xuất để sớm thực hiện việc này”, ông Hiệp cho biết.

Về hạ tầng chống ngập lụt, ông Hiệp cho biết hiện hệ thống đê biển chỉ chịu được sóng gió cấp 10. Nếu xây dựng đê chịu được sóng gió cấp 12-15 thì kinh phí sẽ tăng gấp đôi, như vậy sẽ không có đủ ngân sách.

Với vấn đề sạt lở đất, ông Hiệp cho rằng đây là vấn đề phức tạp và không theo quy luật. “
Những vùng xảy ra sạt lở dất tại các tỉnh miền Trung đều là vùng mà địa chất ổn định, nằm ngoài danh sách cảnh báo nên rõ ràng phải áp dụng khoa học công nghệ trong công tác cảnh báo sắp tới”, ông Hiệp cho biết.
Ngoài ra, vị Thứ trưởng này cho rằng bản đồ áp dụng trong công tác phòng chống thiên tai hiện đang áp dụng tỷ lệ 1/50.000 trong khi phải dùng bản đồ tỷ lệ 1/10.000 hoặc 1/5.000 mới có thể bảo đảm hiệu quả của phòng chống thiên tai.

Về tác động của con người tới tình hình thiên tai, ông Hiệp khẳng định là có vì mọi hoạt động đều tạo tác động xấu hoặc tốt. Vì vậy giải pháp được ông đưa ra là  xây dựng những công trình mang tính chất không biến thiên - không tạo ra tác động biến đổi các quy luật thiên nhiên, hình thái thời tiết.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Quang Hùng cho rằng hiện có hình thái thiên tai thường xuất hiện ở Việt Nam là: gió bão, lũt lụt, lũ ống - lũ quét – sạt lở đất.

Với gió bão, giải pháp công trình thực hiện được bằng cách xây dựng công trình theo hướng ba cứng: sàn cứng, tường cứng, mái cứng… Còn nhà cấp 4 có thể di rời.

Với lũ lụt, hiện các cơ quan chức năng đã xây dựng 30.000 cốt nhà có độ cao lớn hơn đỉnh lũ lịch sử năm 1999 – nơi người dân có thể cứ trú 10-15 ngày nếu xuất hiện thiên tai.

Nhưng với lũ ống - lũ quét – sạt lở đất, ông Hùng cho biết hiện không có giải pháp công trình nào có thể ứng phó với loại hình thiên tai này. Giải pháp là di rời, lựa chọn địa điểm xây dựng mới. Ngoài ra, cần có hướng dẫn, cảnh báo cụ thể để người nhân nhận biết được nguy cơ từ các dấu hiệu như địa chất, biển hiện thời tiết.

Trước đó, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho biết tình hình mưa lũ phức tạp, thiệt hại vô cùng lớn anh hưởng đến đời sống người dân.

"Đây có thể coi là lần đầu tiên trong lịch sử nước ta hứng chịu các trận lũ chồng lũ, bão chồng bão với mức độ nghiêm trọng như vậy”, ông Dũng cho biết.

Cụ thể, hàng trăm người đã chết và mất tích, 122.000 ngôi nhà bị hư hỏng với tổng giá trị thiệt hại là 2.700 tỷ đồng theo thống kê của các cơ quan chức năng.

Theo ông Dũng, Thủ tướng rất chia sẻ những đau thương, mất mát mà người dân miền Trung đang gánh chịu, cùng với sự hy sinh của quân nhân, chiến sĩ, cán bộ công an thiệt mạng trong khi ứng phó, cứu trợ mưa lũ. Vì vậy Chính phủ sẽ nỗ lực làm hết sức, tập trung khắc phục hậu quả, đẩy mạnh hơn nữa công tác phòng chống thiên tai, vì cuộc sống an toàn bình yên của người dân.