Chiều nay, 30-10, tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ, nhiều vấn đề liên quan đến thuỷ điện đã được báo chí đưa ra, như vai trò của Bộ Tài nguyên Môi trường (Bộ TN&MT) như thế nào trong việc rà soát, đánh giá ĐTM với các dự án thuỷ điện nhỏ, việc công khai báo cáo đánh giá tác động môi trường với các dự án thuỷ điện được thực hiện thế nào?
Ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ TN&MT tại buổi họp báo.
Loại bỏ 472 quy hoạch thủy điện nhỏ
Trả lời, ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ TN&MT, cho biết đợt thiên tai vừa rồi ở miền Trung khốc liệt hơn cả đợt thiên tai lịch sử năm 1999.
Theo ông Thành, các chuyên gia về địa chất đánh giá nguyên nhân chính là miền Trung có khu vực đồi núi cao, phân cắt mạnh, về địa chất có nhiều loại đất đá cổ bị đập vỡ nứt nẻ, tạo ra lớp vỏ phong hóa dài, nhiều lớp đất sét, là điều kiện hết sức bất lợi để nếu mưa lâu ngày thì nước chứa trong lớp phong hóa này nhão, kéo lực trượt xuống phía dưới.
"Cùng với đó, các hoạt động dân sinh cần mở đường, cần san ủi để có mặt bằng nhà ở, trường học, trong đó có cả các hoạt động thủy điện để đảm bảo an ninh năng lượng cho đất nước, thì việc chúng ta cắt taluy, tạo ra cắt mất chân sườn dốc là nguyên nhân kích hoạt thiên tai có thể xảy ra” – ông Thành nói.
Thứ trưởng Bộ TN&MT cũng nêu quan điểm: “Chúng ta nói nhiều đến chuyện mất rừng có phải là nguyên nhân hay không thì chúng ta cần đánh giá từng trường hợp cụ thể. Như năm 2018, chúng ta chứng kiến kinh hoàng ở những khu vực là rừng nguyên sinh sạt lở như vết bổ cào trên sườn núi. Nên có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong các sự cố sạt lở đất vừa rồi thì thủy điện rào trăng 3 thì đang xây dựng, đang cắt xẻ vào sườn núi thì xảy ra sự cố đáng tiếc này.
Thực tế vừa rồi mưa lũ đều lớn hơn năm 1999 nhưng các tỉnh miền trung đã vận hành quy trình liên hồ chứa, cắt được nhiều lượng nước mà nếu lượng nước này về hạ du thì diện ngập và mức độ ngập sẽ hơn năm 1999. Vừa rồi chúng ta thấy chỉ có một số điểm đạt mức lũ lịch sử thôi. Ở hạ du đã được cắt lũ và diện ngập và độ sâu ngập thấp hơn đáng kể so với năm 1999”.
Về đánh giá tác động môi trường, Thứ trưởng Bộ TN&MT cho biết bộ, các chuyên gia luôn đánh giá tác động đặc thù như tác động đến rừng, thảm phủ thực vật, đa dạng sinh học, dòng chảy tối thiểu mà thủy điện phải trả lại cho hạ du.
“Luật Lâm nghiệp quy định rất chặt chẽ về việc chuyển đổi đất rừng cho tất cả các loại dự án, chứ không riêng về thủy điện. Nên việc đảm bảo trồng lại, phát triển rừng thì một số nhà máy đã nâng cao nhận thức để vừa đảm bảo cho khu vực nhà máy, vừa đảm bảo tránh sạt lở đất.
Trong thời gian tới để giảm thiểu các nguy cơ này thì Bộ TN&MT và các đơn vị tham mưu cho Chính phủ loại bỏ 472 quy hoạch thủy điện nhỏ và 213 điểm tiềm năng có thể xây dựng thủy điện cũng cần xem xét hết sức chặt chẽ, kỹ lưỡng để đảm bảo phát triển các khu vực bền vững, nhất là khu vực miền núi, tránh được thiên tai như thời gian vừa qua” – ông Thành nói.
Tại sao đã cảnh báo sớm mà người dân vẫn không kịp chạy lũ?
Ông Nguyễn Hoàng Hiệp, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT đánh giá, đợt thiên tai xảy ra tại miền Trung vừa rồi rất bất thường và dị thường. Chưa bao giờ trong 20 ngày, miền Trung chịu tới 4 cơn bão, lũ chồng lũ, bão chồng bão. Tuy nhiên việc này cũng đã được cảnh báo từ rất sớm, cùng với đó cả hệ thống chính trị đã vào cuộc rất sớm. Nhưng tại sao lại vẫn xảy ra như vậy, vẫn có hình ảnh người dân không kịp chạy lũ, vẫn ở trên nóc nhà?
Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp tại buổi họp báo.
“Chúng tôi sẽ cho kiểm tra lại vậy điểm nghẽn thông tin có hay không, nếu có ở khâu nào? Bây giờ tập trung vào khắc phục đã, sau đó sẽ đánh giá” – ông Hiệp nói.
Về ứng phó, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhìn nhận là cơ quan chức năng đã rất chủ động, lực lượng công an và quân đội đã tham gia rất tích cực, nhiều người hy sinh, bị thương.
"Nhưng trong những thiên tai mang tính cực đoan thế này, chúng ta cần hơn một lực lượng mang tính chuyên nghiệp cao hơn, trang thiết bị đồng bộ hơn. Đặc biệt, chúng tôi rất mong muốn lực lượng này phải có trang thiết bị phù hợp với mọi lực lượng địa hình và thời tiết, có như vậy chúng ta mới bảo đảm cứu hộ nhanh, an toàn và bảo đảm an toàn cho lực lượng cứu hộ. Như vừa rồi rất khó, chúng ta không có phương tiện để vào" - ông nói.
Ông cũng cho là chúng ta đã đầu tư rất nhiều nhưng sức chịu đựng của cơ sở hạ tầng có mức độ. Đê biển, trong thiết kế chỉ chịu đựng được sóng gió cấp 10, đến 11 là cùng. Nhưng tới cấp 12, giật cấp 15 thì cần kinh phí tăng gấp đôi… Như vậy là sức chịu đựng có hạn. Ngay tránh, trú bão là yêu cầu tối thiểu thì toàn bộ chỗ neo đậu tàu thuyền chúng ta bảo đảm 46%. Đó là những câu chuyện có thật, vẫn đang diễn ra.
Nói tới câu chuyện ngư dân, đặc biệt là ngư dân miền Trung, Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết, đa số chấp hành rất tốt nhưng một số chấp hành chưa tốt vì vẫn có một số tàu hiện không liên lạc được. “Đến 12h trưa ngày 26 khi bão đổ bộ vào biển Đông, bộ phận ngoài này vẫn liên lạc được, nhưng sau đó là tắt máy đi, rất khó liên lạc. Lúc đó chúng tôi đã đề nghị chạy ngay ngược trở lại hướng đi của bão để thoát ra…” – ông Hiệp cho biết.
Hiện nay chúng ta thiệt hại về người chủ yếu do sạt lở đất. Việc sạt lở đất diễn ra rất phức tạp và không theo quy luật. Những chỗ sạt lở đất lớn vừa rồi, kể cả ở trạm kiểm lâm 67, đoàn kinh tế 337 hay mới nhất ở Nam Trà My, đây là những chỗ ổn định lâu dài, không có trong bản đồ cảnh báo.
“Rõ ràng, chúng ta cần phải có ứng dụng khoa học công nghệ nhiều hơn trong cảnh báo. Hiện hơn 10 tỉnh nguy cơ thiên tai cao đã có bản đồ về sạt lở. Nhưng bản đồ sạt lở tỷ lệ đang là 1/50.000, để triển khai được trên thực tế thì cần tối thiểu là 1/10.000, không thì phải 1/5.000, và để xây dựng các điểm cụ thể thì cần 1/500. Với bản đồ 1/50.000, ngay lập tức di chuyển nhiều xã thì không thể làm được. Chúng tôi thấy sắp tới Chính phủ, Thủ tướng sẽ có rất nhiều chỉ đạo. Chúng ta nhìn thấy thực tế như vậy thì sẽ phải có chỉ đạo và đầu tư cho công tác này” – ông Hiệp cho biết.
Cuối cùng, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhấn mạnh: “Con người có tác động vào thiên tai hay không? Tôi khẳng định là có. Mọi hoạt động của con người đều có tác động hoặc xấu, hoặc tốt đến mọi vấn đề, trong đó có thiên tai. Quan điểm của chúng tôi là chúng ta phải thuận thiên, nhưng thuận thiên đối với Việt Nam là thích nghi có kiểm soát chứ không phải cứ để thế. Như vậy là phải có giải pháp công trình để chúng ta thuận thiên”.
