Ngày 18/11, Công ty CP Mía đường Cần Thơ (Casuco) cho biết, vừa có thông báo chính thức về việc đưa ra mức giá thu mua mía cho nông dân trong vụ ép mía 2021-2022.
Cụ thể, mức giá mà Casuco công bố là 1.180 đồng/kg cho mía 10 chữ đường (CCS) tại cầu cảng Nhà máy đường Phụng Hiệp. Trường hợp CCS tăng hoặc giảm 0,1 CCS thì tương ứng tăng hoặc giảm 10 đồng/kg.
Riêng trường hợp mía dưới 7 CCS thì Casuco sẽ không thu mua; tuy nhiên, nếu mía đã qua cân đưa vào ép thì Casuco sẽ thanh toán với giá 500 đồng/kg.
Đây là mức giá cao nhất trong nhiều năm trở lại đây, khiến nông dân vô cùng phấn khởi. Ông Tạ Ngọc Nguyên, nông hộ có 2,5ha mía ở ấp Mỹ Lợi B, xã Hiệp Hưng, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang, cho biết: Toàn ấp này có khoảng 900ha trồng mía. Những năm trước giá mía rớt thê thảm, có khi chỉ còn chưa đến 500đ/kg.
"Liên tiếp nhiều vụ thua lỗ, bà con lâm vào cảnh khổ sở, phải bỏ mía, tìm cây trồng khác. Với mức giá này, chắc chắn người trồng mía sẽ có lãi”, ông Nguyên nói.
Trước đó, Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) cho biết, niên vụ sản xuất mía 2021-2022 được dự báo sẽ là một năm khởi sắc cho ngành mía đường Việt Nam sau khi Bộ Công thương có quyết định về việc áp dụng thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp chính thức đối với sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan.
Từ cơ sở trên, VSSA đã có văn bản gửi đến các nhà máy đường là hội viên sản xuất của hiệp hội về việc khuyến cáo nâng cao giá thu mua mía cho nông dân. Theo đó, tùy vào hoàn cảnh thực tế của địa phương và trong bối cảnh các chi phí đầu vào tăng cao nên các nhà máy đường cần sớm xem xét hiệp thương với nông dân trồng mía và địa phương có vùng mía nguyên liệu để điều chỉnh tăng giá thu mua mía trong vụ ép sắp tới.
Việc đưa ra mức giá thu mua mía phải cân nhắc sao cho đảm bảo bù đắp đủ chi phí đầu tư nhằm tạo ra nguồn thu nhập đủ sống cho bà con nông dân với cây mía; qua đây, giúp nông dân yên tâm phát triển, phục hồi vùng nguyên liệu.
Ngoài ra, giá thu mua mía cũng cần xây dựng đảm bảo cho người nông dân có thu nhập tương đương hoặc cao hơn so với cây trồng chính tại địa phương. Có như vậy mới giúp nông dân an tâm đồng hành cùng với nhà máy đường trong việc phát triển, phục hồi diện tích trồng mía và ngành mía đường Việt Nam…
Ông Đặng Ngọc Giao, Phó Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang cho hay, cây mía một thời tiêu biểu cho sự thịnh vượng của kinh tế nông nghiệp địa phương, nhưng giờ đây, tỉnh đã buộc phải đưa cây mía ra khỏi danh sách cây trồng chủ lực, do không còn phát triển được trong tương lai.
Theo ông Giao, thời hoàng kim, toàn tỉnh Hậu Giang có 13.000-14.000 ha trồng mía, với giá bán lên tới 1.000-1.100 đồng/kg. Những năm gần đây, ngành mía đường liên tục gặp khó khăn, do tác động từ đường nhập lậu, người trồng mía thì liên tiếp thua lỗ.
Niên vụ mía 2020-2021, nông dân trên địa bàn tỉnh Hậu Giang xuống giống được 5.039ha, riêng huyện Phụng Hiệp có 4.725ha. Trong đó, giống mía chín sớm ROC 16 chiếm diện tích khoảng 60%, còn lại là các giống KK3, K88-92, VĐ 86-368, Pháp vàng...
Đến nay, diện tích mía được nông dân thu hoạch sớm để bán mía chục (tính theo chục cây - PV) là 590ha (chủ yếu giống ROC 16), năng suất bình quân đạt 105 tấn/ha, giá bán dao động từ 1.000-1.600 đồng/kg, tùy theo đường vận chuyển và chất lượng mía.
Những thách thức
Theo TS. Cao Anh Đương - Quyền Chủ tịch VSSA, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Mía đường, việc Việt Nam gặp tác động kép của biến đổi khí hậu, miền Tây hạn mặn, miền Trung khô cạn khiến diện tích mía 3 niên vụ giảm liên tiếp, từ hơn 190.000 ha niên vụ 2018-2019 còn gần 129.000 ha niên vụ 2020-2021; Số lượng nhà máy sản xuất đường chỉ còn 24 nhà máy (riêng tại Nam Trung Bộ, số lượng nhà máy giảm từ 9 xuống còn 6 nhà máy).
Bên cạnh đó, việc nhập khẩu đường ồ ạt vào Việt Nam cũng đã tạo sức ép lên thị trường mía đường trong nước.
Theo ông Nguyễn Văn Lộc, Tổng Thư ký VSSA, đường Thái Lan đã được chuyển sang các nước láng giềng để bán vào Việt Nam với số lượng cực lớn. Tình trạng này là do trước đó, Bộ Công Thương ban hành quyết định về việc áp dụng biện pháp CBPG và CTC tạm thời đối với sản phẩm đường mía xuất xứ từ Thái Lan. Theo đó, các công ty sản xuất, xuất khẩu Thái Lan bị áp thuế tạm thời 48,88% đối với đường tinh luyện và 33,88% đối với đường thô, gồm thuế CBPG và thuế CTC.
Vì vậy, từ cuối tháng 10-2020, các thương nhân nhập khẩu đường Việt Nam đã ráo riết tìm mua đường có xuất xứ ASEAN ngoài Thái Lan như Malaysia, Indonesia, Myanmar, Campuchia để đưa vào thị trường nước ta, gây sức ép lên đường trong nước. Cả năm 2020, tổng lượng đường nhập khẩu của Việt Nam lên đến 1,384 triệu tấn, tăng gần 4 lần so với năm 2019.
Ông Lộc cho biết thời gian qua, bất chấp dịch Covid-19, buôn lậu đường vẫn diễn biến phức tạp tại khu vực biên giới Tây Nam. 8 tháng đầu năm 2021, Campuchia nhập khẩu 393.414 tấn đường từ Thái Lan và xuất bán chính thức sang Việt Nam hơn 100.000 tấn, gần 300.000 tấn còn lại được tập kết tại biên giới để tìm mọi cách tuồn vào nước ta.
Bên cạnh đó, báo cáo của Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương cũng cho biết, đến nay, ngành đường Việt Nam đã hoàn thành niên vụ mía 2020-2021. Toàn ngành đã ép được 6.739.417 tấn mía, đạt sản lượng 689.830 tấn đường, thấp hơn niên vụ 2019/2020. Trong niên vụ 2020/2021, mặc dù giá mía nguyên liệu có tăng khoảng từ 150.000 đến 200.000 đồng/tấn so với niên vụ trước, nhưng vẫn là năm khó khăn chung của ngành mía đường nước ta.
“Gỡ nút thắt” cho ngành mía đường
Về giải pháp phục hồi và phát triển ngành mía đường, TS. Cao Anh Đương cho rằng, cần tập trung khâu trồng mới đúng kỹ thuật, cơ giới hóa trong canh tác mía để giảm giá thành, nâng cao hiệu quả trồng mía. Thêm vào đó, cần phải chăm sóc kịp thời, đúng yêu cầu kỹ thuật về mật độ trồng, làm cỏ - một khâu tốn rất nhiều chi phí nên nếu làm không đúng sẽ thiệt hại về tiền mà lại không hiệu quả, bón phân, phòng trừ sâu bệnh, chống chịu hạn.
Dưới góc độ của doanh nghiệp, theo ông Nguyễn Thanh Ngữ, Tổng Giám đốc Công ty CP Thành Thành Công - Biên Hòa, cần giải quyết đồng bộ, căn cơ từ bài toán nguyên liệu đầu vào đến phát triển sản phẩm đồng hành bổ sung cho sản phẩm đường. Để làm được điều đó, doanh nghiệp phải tích lũy, đầu tư và chấp nhận rủi ro. Ngoài ra, cần giải quyết tốt bài toán thị trường, làm thương hiệu. Xây dựng kênh phân phối toàn diện từ sản xuất đến tiêu dùng, bán lẻ để tiết giảm khâu trung gian, chi phí cho người trồng mía, doanh nghiệp. Đồng thời, tìm hiểu cơ hội tiềm năng của thị trường xuất khẩu, ví dụ như xuất khẩu đường hữu cơ, đường phèn, ông Ngữ cho biết thêm.
Đưa ra các giải pháp để phát triển ngành mía đường trong thời gian tới, Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhận định, phải cân đối được quyền và lợi ích hợp pháp. Nếu thiên về một nhóm lợi ích, chính sách sẽ thất bại.
Thứ trưởng đề nghị tách bạch ngành mía với ngành đường, không đánh đồng vì bản chất hai ngành khác nhau, không nhất thiết phụ thuộc lẫn nhau. Ngành đường cần phải đồng hành với nông dân, doanh nghiệp cần đưa ra giá mua hợp lý cho người nông dân vì bình quân giá thu mua 1 triệu đường/tấn hiện nay chưa phải là cao. Người nông dân cũng phải nắm được giá đường để có căn cứ đàm phán giá với doanh nghiệp.
Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhìn nhận, đường nhập lậu góp phần làm cho ngành đường gặp khó, hội nhập cũng khiến ngành đường vào thế cạnh tranh cao. Tuy nhiên, chúng ta mới chỉ chính thức mở cửa thị trường đường từ ngày 1/1/2020, trong khi đó, các ý kiến phân tích đều cho thấy ngành mía đường gặp khó từ những giai đoạn trước đó. Và rất nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng, hiệu quả của ngành đường. Vì vậy, ngành đường cần phải trung thực với chính mình. Phải nhìn nhận đúng để Nhà nước ra chính sách đúng đắn cho ngành đường, nếu không sẽ thiết kế sai chính sách.
“Nhà nước đã và sẽ hết sức mình để tạo lập môi trường cạnh tranh công bằng thông qua các loại thuế phòng vệ thương mại để hỗ trợ cho ngành đường phát triển. Giờ là lúc chúng ta cần quay lại để hoàn thiện bản thân mình” - Thứ trưởng Khánh nhấn mạnh.
Hương Anh (tổng hợp)