Phiên tòa xét xử Thò Bá Tồng (SN 1998, trú xã biên giới Tri Lễ, Quế Phong, Nghệ An) thỉnh thoảng phải dừng lại để đại diện Viện kiểm sát nhân dân (KSND) tỉnh Nghệ An và các thành viên Hội đồng xét xử (HĐXX) giải thích cho bị cáo hiểu một số thuật ngữ. Tồng chưa từng đi học, một chữ bẻ đôi cũng không biết, mọi giao tiếp đều gói gọn trong cộng đồng người Mông của mình. 

Tồng bị truy tố ra trước tòa án để xét xử về tội mua bán trái phép 2,1 kg ma túy.

Theo lời khai, 2 năm trước Tồng sang Lào để mua trâu bò, tình cờ quen người đàn ông bản địa tên Mùa nên hai bên trao đổi số điện thoại cho nhau. Rạng sáng ngày 18/6, Tồng đang ngủ thì nhận được điện thoại của Mùa nói cầm ma túy đi giao cho khách rồi nhận tiền mang về cho Mùa, tiền công 2 triệu đồng. Sáng hôm sau, khi Tồng đang đưa ma túy giao cho khách thì bị công an phát hiện, bắt giữ cùng toàn bộ tang vật.

Tồng cho biết, bản thân không nhận thức được việc làm của mình là vi phạm pháp luật, không biết ma túy bị cấm mua bán, vận chuyển. Bị cáo chỉ suy nghĩ đơn giản có người thuê, trả công thì làm.

Chủ tọa giải thích cho Tồng hiểu hành vi của bị cáo là phạm vào tội "Mua bán trái phép chất ma túy". Đây là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm và xử lý rất nghiêm khắc nếu vi phạm.

Với số lượng ma túy lớn, đại diện Viện KSND giữ quyền công tố tại phiên tòa đề nghị HĐXX tuyên phạt bị cáo Thò Bá Tồng tử hình. Bị cáo không tranh luận gì về tội danh cũng như mức hình phạt. Vị luật sư bào chữa cho Thò Bá Tồng đề nghị HĐXX xem xét việc bị cáo là người dân tộc thiểu số, nhận thức pháp luật hạn chế, thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải... để tuyên mức án dưới mức đề nghị của Viện KSND tỉnh.

Được nói lời sau cùng trước khi tòa vào nghị án, Thò Bá Tồng gọn lỏn "Bị cáo không có gì để nói". Vị hội thẩm nhân dân hỏi lại "Bị cáo có hiểu "tử hình" nghĩa là gì không?", Thò Bá Tồng lắc đầu "bị cáo không biết". Khi được giải thích rõ, bị cáo Tồng tỏ rõ sự luống cuống, lí nhí xin tòa xem xét cho mức án nhẹ nhất.

HĐXX vào nghị án, tôi hỏi Tồng về vợ con. Khác với câu trả lời nhát gừng trước tòa, Tồng nói khá nhiều về gia đình mình. Gã bảo nhà nghèo quá, đông anh em, lại là con đầu nên không được đi học một ngày nào. Vợ Tồng thì khá hơn, học được hết lớp 6. Cưới nhau khi vợ mới hơn 16 tuổi, một năm sau thì sinh con đầu lòng, đứa thứ 2 sinh năm 2019. Hai vợ chồng, hai đứa con, sống bám vào mấy thước rẫy, hết rẫy này đốt rẫy khác. 

Từ hồi Tồng bị bắt chưa được gặp lại vợ con lần nào, cũng không biết ở nhà một mình vợ có lo được cho hai con không phải đói ăn, đứt bữa không. Rồi Tồng tự an ủi bản thân chắc hôm nay không biết lịch xét xử nên vợ không xuống dự. 

Tôi hỏi Tồng có muốn nhắn gì cho vợ không? Tồng ngước lên "Có được không chị? Nếu được, chị nhắn giúp vợ em xuống thăm em, đưa cả hai con xuống thăm em, một lần thôi cũng được". Rồi gã khóc, hai bàn tay ôm lấy mặt, đôi vai rung lên từng chặp. Có thể, chẳng bao giờ Tồng còn có cơ hội được gặp lại vợ và hai đứa con của mình nữa...

Mặc dù Thò Bá Tồng có nhiều tình tiết giảm nhẹ nhưng số lượng ma túy mua bán rất lớn nên HĐXX tuyên phạt bị cáo tử hình. Trên đường ra xe về trại, Tồng co rúm lại, không rõ vì nỗi sợ phải chết hay cơn gió lạnh buốt đầu Đông thốc vào người. Vợ Tồng cũng chưa gửi áo ấm cho chồng...

Hoàng Lam