Kiếm tiền thật "đau đầu". Nhưng bỗng dưng có 1 cục tiền to rơi vào đầu thì cũng "đau đầu không ít". Giả sử nhé, ngày đẹp trời bạn mua vé số và trúng giải 10 tỷ đồng. Giả sử tiếp, trên tờ vé số ghi một dòng nho nhỏ sau: Bạn có thể nhận 10 tỷ bây giờ hoặc bạn có thể nhận 1 tỷ vào cuối mỗi năm trong 20 năm tới. Bạn sẽ chọn phương án trả thưởng nào? Không dễ đúng không!

Nếu chỉ cộng số học đơn giản bình thường nhiều người sẽ chọn phương án 2. Tuy nhiên đây là bài toán kinh tế cần bạn tính toán kỹ để so sánh giá trị của đồng tiền hôm nay và đồng tiền ngày mai. Các nhà kinh tế học nói rằng đồng tiền hôm nay và đồng tiền ngày mai không thể so sánh trực tiếp với nhau được. 20 tỷ đồng nhận dần theo thời gian có vẻ như nhiều hơn 10 tỷ đồng hôm nay nhưng thực ra không phải vậy.

Các nhà kinh tế khuyên rằng tốt nhất bạn nên nghĩ về đồng tiền hôm nay giống như trái táo và đồng tiền ngày mai giống như trái cam. Mối quan hệ giữa đồng tiền hôm nay với đồng tiền ngày mai rất phức tạp. Một phần vì lạm phát, thường sẽ tăng trong giá cả theo thời gian. Chắc bạn không lạ gì những câu chuyện bố mẹ hay ông bà từng kể ngày xưa ăn chiếc bánh mỳ chỉ 2.000 đồng còn bây giờ sao đắt vậy tới 30.000 đồng.

Nhưng ngay cả khi không có lạm phát thì hầu hết mọi người đều thích ngay và luôn hơn là để sau. Rõ ràng bạn sẽ thấy mình thích mua chiếc Iphone 13 ngay hôm nay thay vì để sang năm sau. Bạn thích nhận được sếp thưởng 1 triệu ngay hôm nay thay vì chờ đến cuối tháng chuyển vào tài khoản. 

Mấu chốt ở đây là đồng tiền hôm nay có giá trị cao hơn đồng tiền ngày mai. Nói một cách hình tượng thì đồng tiền ở gần trông lớn hơn đồng tiền ở xa và giá trị của đồng tiền hôm nay thực sự lớn hơn giá trị của đồng tiền ngày mai. 

Quay trở lại bài toán trúng số, lời khuyên khôn ngoan là bạn chỉ cần học cách suy nghĩ như ngân hàng là được. Và điều đó có nghĩa là hãy để ý kỹ đến lãi suất mà ngân hàng áp dụng để đổi đồng tiền hôm nay với đồng tiền ngày mai. Lãi suất là công cụ cho phép chúng ta biến đồng tiền hôm nay thành đồng tiền ngày mai và ngược lại.

Nếu bạn gửi tiền vào ngân hàng hôm nay, lãi suất sẽ quyết định tương lai bạn có bao nhiêu tiền. Ví dụ nếu hôm nay bạn gửi vào ngân hàng 100 triệu và không đụng tới nó, lãi suất là 5% thì sau 1 năm bạn sẽ có 105 triệu đồng gồm 100 triệu tiền gốc và 5 triệu tiền lãi.

Và nếu hôm nay bạn vay tiền của ngân hàng thì lãi suất sẽ quyết định bạn nợ họ bao nhiêu trong tương lai. Tương tự như trên, nếu bạn vay 100 triệu ngân hàng với lãi suất 5% thì sau 1 năm bạn sẽ nợ họ 105 triệu đồng.

Theo ngôn ngữ kinh tế học điều ngày có nghĩa là 100 triệu đồng là giá trị hiện tại của 105 triệu đồng sau 1 năm nếu lãi suất là 5%. Giá trị hiện tại  là giá trị hôm na của một hoặc nhiều khoản phải trả trong tương lai. Nó cho phép chúng ta chuyển đổi đồng tiền ngày mai thành đồng tiền hôm nay bằng cách sử dụng công thức:

Một điều đáng chú ý ở đây là lãi kép. Lãi kép là tiền lãi tích lũy sau hơn 1 năm. Nó tăng theo hàm mũ bởi bạn nhận được tiền lãi sinh của tiền lãi. Einstein từng nói lãi kép là kỳ quan thứ 8 của thế giới. 

Trở lại bài toán lựa chọn cách trả thưởng, câu trả lời là bạn chỉ cần tính toán giá trị hiện tại của 2 phương án này. Với phương án 1 tỷ đồng sau 20 năm, bạn có thể tính giá trị hiện tại dựa vào công thức niên kim sau:

Với lãi suất 5% thì giá trị hiện tại của dòng tiền này là 12,5 tỷ đồng còn với lãi suất 10% thì giá trị chỉ còn 8,5 tỷ đồng. Với lãi suất 7,75% thì giá trị hiện tại của dòng tiền này là 10 tỷ đồng. 

Như vậy nếu lãi suất bằng hoặc cao hơn 7,75% thì bạn nên lựa chọn phương án nhận 10 tỷ đồng ngay bây giờ. Nếu lãi suất thấp hơn 7,75% thì bạn nên chọn phương án nhận 1 tỷ đồng sau mỗi năm trong 20 năm tới.

Thảo Nguyên