Ngày 2/11, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc, thay mặt Chính phủ, thừa uỷ quyền Thủ tướng, trình dự luật Giá (sửa đổi).

Theo Bộ trưởng Phớc, Chính phủ đề nghị duy trì Quỹ bình ổn giá xăng dầu. Ông Phớc giải thích, quỹ này được hình thành nhằm góp phần bình ổn giá xăng dầu, không quản lý tập trung cũng như phát sinh thêm bộ máy.

Vừa qua, Quỹ bình ổn giá xăng dầu phát huy tác dụng trong tạo "bước đệm" nhằm bình ổn, giúp mặt hàng này trong nước không tăng sốc, góp phần kiềm chế lạm phát. "Diễn biến giá xăng dầu phức tạp, khó dự báo nên công cụ Quỹ bình ổn giá vẫn cần thiết", ông Phớc nêu.

Đề xuất này của Chính phủ nhận được phần lớn ý kiến đồng tình từ cơ quan thẩm tra. Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính ngân sách Nguyễn Phú Cường nói, vẫn cần duy trì vì đây là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, tức là biện pháp kinh tế, không phải can thiệp hành chính. "Bối cảnh thực tế của Việt Nam hiện nay, việc bỏ Quỹ là chưa phù hợp", ông Cường nhìn nhận.

Tuy nhiên, đa số ý kiến của Uỷ ban Tài chính ngân sách đề nghị việc duy trì này nên có thời hạn, tiến tới phải vận hành theo thị trường. Việc điều hành Quỹ Bình ổn giá xăng dầu phải linh hoạt, hiệu quả, kịp thời hơn; có cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng quỹ.

Ngược lại, cũng có một số quan điểm tại cơ quan thẩm tra đề nghị không duy trì khi cho rằng quỹ này hình thành qua trích lập từ giá mua (người tiêu dùng trả), song lại do doanh nghiệp quản lý và quyết định sử dụng nằm tại cơ quan điều hành. Người tiêu dùng không tiếp cận được thông tin về việc sử dụng quỹ.

Việc lập Quỹ Bình ổn giá xăng dầu bản chất là sự can thiệp của Nhà nước vào một loại hàng hóa có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới khó đồng nhất, không phản ánh đúng tính chất thị trường của hàng hóa.

Khi giá xăng dầu tăng cao, quỹ bị âm, doanh nghiệp vẫn phải chi, thậm chí vay ngân hàng bù vào; còn khi giá xăng dầu thế giới xuống thấp, giá trong nước lại giảm chậm do phải trích lập, bù đắp cho phần quỹ âm trước đó, làm ảnh hưởng đến tâm lý người tiêu dùng.

Ngoài ra, điểm mới ở sửa đổi Luật Giá lần này, là sách giáo khoa được lần đầu đưa vào diện Nhà nước định giá, kiểm soát giá. Theo đó, Nhà nước sẽ quy định giá bán tối đa (giá trần), không ấn định giá để các đơn vị phát hành sách quyết định giá bán. Việc này nhằm tạo tính cạnh tranh, góp phần hạ giá bán sách giáo khoa và bảo đảm lợi ích người dân.

Thẩm tra, ông Nguyễn Phú Cường, Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính ngân sách nhận xét, sách giáo khoa là mặt hàng thiết yếu, ảnh hưởng rất rộng và tác động trực tiếp tới người dân, trong đó có người thu nhập thấp.

"Cần thiết phải kiểm soát, khống chế giá mặt hàng này để bảo đảm không tác động tiêu cực đến người tiêu dùng; bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người dân, nhất là người nghèo", ông Cường nêu. Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính ngân sách lưu ý, dự luật cần quy định bổ sung việc kiểm soát chặt tổ chức thực hiện, tuyệt đối không thông đồng giá.

Theo số liệu của Tổng cục thống kê (GSO), giá sách giáo khoa tiếp tục tăng trong tháng 10, gần 0,3%; giá vở, giấy viết các loại nhích nhẹ 0,09%... so với tháng trước.

Cũng theo tờ trình, lần sửa đổi này Chính phủ đưa ra khỏi danh mục 14 nhóm hàng hoá, dịch vụ và bổ sung 2 hàng hoá, dịch vụ vào danh mục, gồm sách giáo khoa, hàng hoá dịch vụ phục vụ quốc phòng, an ninh.

Tuy vậy, số lượng hàng hoá Nhà nước định giá vẫn nhiều. Ông Nguyễn Phú Cường lo ngại, việc này có thể dẫn đến can thiệp sâu, làm giảm tính cạnh tranh lành mạnh theo cơ chế thị trường, ảnh hưởng đến lợi ích, quyền lựa chọn của người tiêu dùng.

Ông đề nghị Chính phủ rà soát, bổ sung các tiêu chí... để bảo đảm vai trò quản lý nhà nước song vẫn tôn trọng yếu tố thị trường, tránh áp dụng tuỳ tiện.

Với một số lĩnh vực đặc thù, Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính ngân sách đề nghị có quy định khắc phục những bất cập phát sinh thời gian qua, một mặt bảo đảm không để lỗ hổng trong quản lý song phải khả thi để không làm ách tắc quá trình vận hành như định giá vật tư, trang thiết bị y tế...

Quốc hội sẽ xem xét, thông qua dự Luật Giá (sửa đổi) theo quy trình hai kỳ họp. Theo chương trình, Quốc hội sẽ thảo luận ở tổ dự án luật này ngày 7/11 trước khi thảo luận tại nghị trường ngày 12/11.

Hoài Thu