Đề xuất giao xăng dầu về một mối quản lý

Những ngày qua, tình trạng người dân phải xếp hàng dài để mua xăng dầu đã diễn ra tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước do những bất cập về nguồn cung ứng.

Trong quản lý xăng dầu, Bộ Tài chính chịu trách nhiệm quản lý về giá, cách tính các loại giá cả; Bộ Công Thương quản lý về nguồn cung, thị trường, quản lý hoạt động của doanh nghiệp.

Theo nguyên nhân nêu ra từ các doanh nghiệp, thị trường thiếu xăng, doanh nghiệp giảm nhập khẩu do bị lỗ chênh lệch giá, vấn đề này do việc quản lý giá mà Bộ Tài chính chưa thích ứng kịp với những biến động bất thường thời gian qua.

Trong khi đó, hai bộ này chưa thống nhất được việc điều hành, nên đã có sự "đùn đẩy" nhau về trách nhiệm. Vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng việc chuyển quản lý xăng dầu về một đầu mối bộ, ngành sẽ tránh được sự chồng chéo, tạo sự chủ động hơn trong điều hành.

Mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng đã có ý kiến sẽ đề nghị Chính phủ sửa Nghị định 95/2021 về kinh doanh xăng dầu theo hướng giao toàn diện vấn đề xăng dầu về cho Bộ Công Thương quản lý, kể cả quyết định giá và chi phí định mức nhằm đảm bảo vấn đề nguồn cung chủ động. Đề xuất này đã nhận được sự quan tâm lớn của dư luận.

Trao đổi với báo Công Thương, Thiếu tướng Nguyễn Minh Hoàng, đoàn đại biểu Quốc hội Tp.HCM thể hiện sự đồng tình với đề xuất trên. Nếu Chính phủ thống nhất thì đây là một lựa chọn đúng đắn, sáng suốt. Một việc có nhiều người làm nhưng phải có một người chủ trì.

“Đây là việc mới nên chúng ta cần có thời gian theo dõi xem Bộ Công Thương vận hành bộ máy như thế nào và quá trình đó có những cơ chế nhất định. Nếu ngay bây giờ mà đã đánh giá được hay không được là vội vàng, hấp tấp. Khi đã có bộ chủ quản chính danh thì Bộ Công Thương sẽ phát huy được trách nhiệm, năng lực và cơ chế vận hành của mình trong quản lý xăng dầu. Tôi tin rằng Bộ Công Thương sẽ làm được”, Thiếu tướng Nguyễn Minh Hoàng nhìn nhận.

Đại diện một doanh nghiệp xăng dầu thì cho hay, nếu đưa quản lý xăng dầu về Bộ Công Thương quản lý, Bộ này sẽ phải chịu trách nhiệm chung, bao gồm cách tính giá và nguồn cung, mà không phải chịu ràng buộc từ các bộ, ngành khác, không phải xin cơ chế, chính sách và ý kiến của các cơ quan khác để đưa ra các quyết định về nguồn cung, nhập thế nào, dự trữ bao nhiêu, phân giao đầu mối ra sao... Tất cả đều nằm trong tay quản lý của Bộ Công Thương và bộ này có đủ năng lực để quản lý. Song thách thức lớn nhất là nếu Bộ Công Thương quản lý thì có xử lý được vấn đề khan hiếm cục bộ xăng dầu hiện nay hay không, bởi bản chất vẫn là do giá tính đúng, tính đủ...

Theo ông Đinh Trọng Thịnh, giảng viên Học viện Tài chính, hiện nay, Bộ Công Thương quản lý doanh nghiệp sản xuất xăng dầu, đến hoạt động phân phối nhập khẩu về nước. Nhưng vấn đề quản lý giá, các phương pháp tính giá lại được tách khỏi quản lý của Bộ Công Thương khiến mọi hoạt động trở nên khập khiễng, Bộ này khó có thể quản lý được nếu như không được quyết định các chi phí phát sinh, chi phí liên quan đến doanh nghiệp xăng dầu. Về hệ thống chính sách, cơ chế quản lý hiệu quả, việc giao cho một Bộ làm đầu mối, chịu trách nhiệm sẽ thuận tiện hơn giao cho nhiều cơ quan.

Trao đổi với Vietnam+, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục Trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) cũng cho rằng, việc giao Bộ Công Thương quản lý sản xuất kinh doanh xăng dầu xong lại tách quản lý về cơ chế giá để Bộ Tài chính quản lý là không hợp lý, dẫn đến một số vướng mắc nảy sinh.

Ông Thỏa cho rằng đề xuất của Bộ trưởng Bộ Tài chính về việc chuyển hoàn toàn việc quản lý xăng dầu về Bộ Công Thương là hợp lý. Cũng bởi, Bộ Công Thương là bộ quản lý về hoạt động sản xuất kinh doanh, có trách nhiệm bảo đảm cân đối cung-cầu xăng dầu cho nhu cầu. Việc quản lý sản xuất, kinh doanh xăng dầu sẽ giúp Bộ Công Thương nắm rõ về giá thế giới, giá trong nước cũng như các chi phí của doanh nghiệp sản xuất kinh doanh xăng dầu...

Các chuyên gia đều cho rằng, việc đưa mảng xăng dầu về Bộ Công Thương để chịu trách nhiệm quản lý thống nhất là phù hợp, thuận tiện trong điều hành.

Thực tế, Bộ Công Thương được giao nhiệm vụ đảm bảo cung cầu thị trường, nhưng liên quan đến công thức tính giá xăng dầu thì lại vẫn giao một phần trách nhiệm cho Bộ Tài chính quản lý.

Trong khi đó, vướng mắc lớn nhất trên thị trường xăng dầu thời gian qua là việc chi phí giá xăng dầu chưa được tính đúng, tính đủ vào giá cơ sở, doanh nghiệp thua lỗ và gặp nhiều khó khăn trong việc tạo nguồn. Bộ Tài chính muốn sửa đổi quy định liên quan đến công thức tính giá thì cũng phải dựa trên cơ sở doanh nghiệp xăng dầu báo cáo, xem xét chi phí đó có hợp lý hay không để làm căn cứ điều chỉnh.

Do đó, hoàn toàn có thể đưa về Bộ Công Thương để xem xét, đánh giá các yếu tố này, do chi phí thay đổi liên tục. Việc đưa về một mối cũng để tránh đổ trách nhiệm khi tình hình thị trường có diễn biến phức tạp, sau này quy trách nhiệm sẽ rõ hơn.

Cần đánh giá tác động

Đại biểu quốc hội Hoàng Đức Thắng, đoàn Quảng Trị cho rằng, xăng dầu liên quan nhiều cơ quan có trách nhiệm phối hợp thực hiện. Do vậy, việc Bộ Tài chính đề xuất giao về một đầu mối cho Bộ Công Thương thì cần phải đánh giá đầy đủ cơ sở theo chức năng nhiệm vụ và đánh giá tác động, có cơ sở về thẩm quyền và thực tiễn ảnh hưởng, đồng thời chứng minh được tính ưu việt của nó, vì thế phải thận trọng, cân nhắc quyết định.

Theo đại biểu Thắng, vấn đề quan trọng là phải thống nhất để tháo gỡ khó khăn về thiếu hụt nguồn cung. “Tôi cho rằng, đề xuất của Bộ Tài chính giao cho một đầu mối quản lý xăng dầu chưa hẳn là tốt, bởi nó không thấy rõ có cơ sở. Quan điểm của tôi không phải là bộ nào làm, mà cần nhiều bộ, liên bộ để nâng cao vai trò tham mưu của mình với Chính phủ, để thực hiện mục tiêu chung. Do vậy, nếu chưa có cơ sở, chưa đánh giá được tác động của việc giao cho một bộ quản lý có hiệu quả hơn thì cần phải cân đối”, vị đại biểu này chỉ ra.

Trong khi đó, theo chuyên gia Vũ Vinh Phú, việc chuyển quản lý xăng dầu sang Bộ Công Thương chỉ là giải pháp tạm thời. Về lâu dài, để thị trường xăng dầu vận hành tốt, cần thực hiện tăng dự trữ lên 3-6 tháng.

Nguồn dự trữ này sẽ tăng khả năng đối phó với những diễn biến khó lường của giá thế giới. Nguồn xăng dự trữ này sẽ được quản lý bởi doanh nghiệp thuộc nhà nước. Đồng thời ông Phú cho rằng để doanh nghiệp nhập khẩu, bán lẻ cạnh tranh và tự quyết định giá theo nguyên tắc “lời ăn lỗ chịu,” chiết khấu tự thoả thuận. Nhà nước chỉ quản lý khâu chất lượng, quản lý buôn lậu, gian lận thương mại.

Doanh nghiệp bán lẻ sẽ tự quyết định việc điều chỉnh giá theo thị trường và biết cách tính toán chi phí cho việc kinh doanh xăng dầu của mình. Ngoài ra, cũng có thể có những khung giá cần thiết khi có biến động đột biến như thời gian vừa qua. Chúng ta có thể thử nghiệm việc này trong những năm tới, làm quen dần với cơ chế thị trường đúng nghĩa,” ông Vũ Vinh Phú nêu ý kiến.

Ngoài ra, số doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu của Việt Nam hiện nay đã quá cao, cao gấp nhiều lần so với các nước Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và Singapore. Với khâu trung gian quá nhiều thì đều ảnh hưởng đến giá bán ra, thiệt hại cho người tiêu dùng. Trung gian càng nhiều, giá thành bán ra càng lớn.

Ông Vũ Vinh Phú cho rằng thị trường xăng dầu muốn bình ổn, phải rà soát hoạt động doanh nghiệp đầu mối, thương nhân bán buôn, phân phối, sàng lọc giữ doanh nghiệp tuân thủ quy định trong nhập khẩu, phân phối về kho lưu trữ, hệ thống cửa hàng... Cần cắt bỏ khâu trung gian để giảm chi phí.

Liên quan tới vấn đề này, chia sẻ với báo chí bên hành lang Quốc hội chiều 2/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, đã giao các bộ, ngành liên quan rà soát, nghiên cứu theo hướng một đầu mối quản lý xăng dầu là Bộ Công Thương. “Tất nhiên còn phải rà soát, nhưng cơ bản sẽ theo hướng một bộ quản lý duy nhất xăng dầu", Thủ tướng nói.

Minh Hoa (t/h)