Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (thuộc Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng) - Ban IV đã tổng hợp phản ánh của doanh nghiệp từ nửa cuối tháng 10 đến nay. Dựa trên kết quả này, cơ quan này nhận định, thiếu vốn (vốn lưu động và vốn đầu tư trung, dài hạn) đặt các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân, vào tình thế cấp bách; ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của nhiều ngành, lĩnh vực và nội tại nền kinh tế trong nước.

Các doanh nghiệp cho biết, do hạn chế vốn, họ gặp khó trong duy trì sản xuất, kinh doanh, thu mua và chuẩn bị nguyên vật liệu cho các kỳ sản xuất năm sau cũng như việc làm cho người lao động. Vấn đề này càng nghiêm trọng hơn vì sau 2 năm dịch bệnh, dòng tiền của doanh nghiệp đã cạn kiệt.

Cụ thể, với ngành thép, doanh nghiệp cho biết, do khủng hoảng cung vượt mạnh cầu, họ phải bán sản phẩm thấp hơn giá vốn 30-40% để có dòng tiền hoạt động với chi phí vay lãi rất cao trong lúc chờ đợt phân bổ chỉ tiêu tín dụng tiếp theo.

Với ngành công nghiệp hỗ trợ, các doanh nghiệp chia sẻ, trước đây có thể sử dụng hợp đồng đã ký kết hoặc thế chấp bất động sản để vay vốn nhưng nay các ngân hàng không giải ngân vì áp lực về room tín dụng. Điều này khiến doanh nghiệp cũng không thể tiếp nhận và ký kết hợp đồng mới. Doanh nghiệp trong ngành cũng đối mặt với nguy cơ không thể duy trì vị trí trong chuỗi do thiếu vốn để đầu tư máy móc, công nghệ mới sau những đòi hỏi từ các thị trường khó tính.

Hay với ngành nông nghiệp, thiếu vốn khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong thu mua khi một số nông sản (đặc biệt các loại hạt nguyên liệu) có kỳ thu mua tập trung ở các tháng cuối 2022 và đầu 2023. Thời gian thu mua gấp, lượng vốn cần lớn nhưng doanh nghiệp Việt Nam lại không thể tiếp cận tín dụng nên dự báo rất khó cạnh tranh được với các doanh nghiệp có vốn FDI.

Theo Ban IV, "đói vốn" cùng những vấn đề mang tính hệ thống trước đó khiến phần lớn doanh nghiệp rơi vào tình thế "chông chênh để duy trì một phần hoạt động trước khi tính tới việc phục hồi".

Trong khi đó, các doanh nghiệp FDI vốn có nền tảng tốt hơn, chịu ảnh hưởng ít nghiêm trọng trong Covid-19, lại không phụ thuộc vào vốn vay từ các ngân hàng trong nước đang có nhiều lợi thế. Số liệu xuất khẩu tháng 9 năm 2022 của Tổng cục thống kê cho thấy, xuất khẩu của các doanh nghiệp trong nước giảm 1,6% so với cùng kỳ còn các doanh nghiệp FDI giữ được tốc độ tăng 14,1%.

"Tình trạng này nếu kéo dài sẽ tạo ra những khoảng cách và sự chênh lệch ngày càng lớn giữa hai thành phần kinh tế, làm sụt giảm sức cạnh tranh thực chất của doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam", Ban IV cho biết.

Còn trong trung và dài hạn, các hạn chế về kênh huy động vốn sẽ tác động đến việc mở rộng đầu tư, phục hồi doanh nghiệp.

Hiệu ứng sụt giảm niềm tin với các doanh nghiệp bất động sản đã lan rộng tới mọi loại hình doanh nghiệp khác, khiến huy động trái phiếu không thể là kênh giúp doanh nghiệp thu hút được các nhà đầu tư trong ngắn hạn. Thị trường chứng khoán theo đó cũng chịu ảnh hưởng mạnh làm trầm trọng thêm khó khăn về vốn. Nhiều doanh nghiệp lớn phải bố trí nguồn vốn để mua lại trái phiếu trước hạn.

Theo Ban IV, trong bối cảnh niềm tin thị trường xuống thấp, cạn vốn lưu động, cạn dòng đầu tư, các tài sản của doanh nghiệp có nguy cơ bị bán tháo; thậm chí thông tin từ doanh nghiệp, hiệp hội cho thấy, có thể xuất hiện làn sóng bán các nhà máy/cơ sở sản xuất của doanh nghiệp Việt cho nhà đầu tư nước ngoài. Điển hình như doanh nghiệp Thái Lan đang tiến hành nhiều thương vụ đàm phán mua bán các nhà máy dệt may và sản xuất lĩnh vực khác.

Để hỗ trợ doanh nghiệp trước khó khăn rất lớn về dòng tiền, Ban IV đề xuất Chính phủ xem xét kéo dài hết năm 2023 một số chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong giai đoạn Covid-19, như: giảm 2% VAT; giãn/hoãn áp dụng biểu giá thuê đất mới; cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ,...

Với thách thức liên quan thị trường tài chính, Ban IV đề xuất Chính phủ trong trường hợp cần thiết, có thể tính tới các giải pháp đặc biệt trong giai đoạn nhất định nhằm giải nguy cho doanh nghiệp, nền kinh tế. Ví dụ, cho phép các ngân hàng thương mại trong nước tham gia mua lại các trái phiếu sắp tới hạn và xử lý như một dạng tín dụng đặc biệt ngoài tín dụng thông thường, vì lượng trái phiếu sắp tới hạn có giá trị vượt rất nhiều lần khả năng mua lại của một số tổng công ty nhà nước.

Bên cạnh đó, để gia tăng hiệu quả sử dụng hạn mức tín dụng năm 2023, Ban IV đề xuất cần nghiên cứu, thiết kế các gói tín dụng ưu đãi cho các ngành, lĩnh vực sản xuất chủ lực, trong đó có những khoản mục dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Mặt khác, với việc siết tín dụng với bất động sản, cần thiết phải phân tách các loại bất động sản để các loại hình như xây dựng nhà ở xã hội, bệnh viện, trường học, các dự án xây dựng hạ tầng sản xuất... không bị ảnh hưởng tiêu cực theo chính sách chung.

Đức Minh