Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) - Ảnh: QUOCHOI.VN
Đại biểu Tô Văn Tám (Kon Tum) chia sẻ như vậy tại phiên thảo luận hội trường về Luật đất đai (sửa đổi). Trước ông Tám, nhiều đại biểu khác cũng bày tỏ quan điểm cần xem xét lại chế định "thu hồi đất", nhất là quy định thu hồi đất để phát triển kinh tế, xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng.
Theo ông Tám, luật hiện hành và dự thảo đều sử dụng phương pháp liệt kê để xác định các trường hợp thu hồi, giúp cụ thể hóa từng trường hợp thu hồi. Tuy nhiên, vấn đề là lợi ích quốc gia, công cộng thường không cố định và phần lớn chưa phát triển; mục tiêu phát triển kinh tế, xã hội cũng rất rộng.
"Liệu những quy định theo phương pháp này có bao quát hết và dự liệu hết các trường hợp, các dự án sẽ phát sinh trong quá trình phát triển hay không là vấn đề ban soạn thảo cần quan tâm hơn", ông Tám nêu.
Mặt khác, theo đại biểu tỉnh Kon Tum, chính quyền nhà nước thu hồi đất đai của chủ thể này trao cho một chủ thể khác bằng một mệnh lệnh hành chính, do đó tiềm ẩn nhiều nguy cơ xung đột, nhiều nguy cơ lạm quyền gây bức xúc trong nhân dân.
Bởi vậy, ông đề nghị tiếp cận vấn đề theo hướng chỉ thu hồi những dự án vì mục đích quốc phòng, an ninh, những dự án phát triển kinh tế, xã hội mang tính chiến lược quy định sự phát triển một vùng, một khu vực, một tỉnh, của cả nước, hoặc các công trình công cộng.
Còn các dự án phát triển kinh tế đơn thuần thương mại theo quy hoạch, mang lại lợi ích chủ yếu cho nhà đầu tư thì thương lượng với người dân để mua lại hoặc thỏa thuận cho họ góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Trong quá trình thương lượng đó có sự tham gia của chính quyền với tư cách là chủ thể quản lý đất đai.
Khi Nhà nước thu hồi đất, người dân mất đi một tư liệu sản xuất quan trọng, bởi vậy việc bồi thường hỗ trợ không chỉ bằng tiền mà quan trọng nhất là bảo đảm kế sinh nhai lâu dài cho người dân. Nếu không bảo đảm được điều này, họ sẽ rơi vào nguy cơ tái đói nghèo, dự thảo cần có quy định cụ thể về việc tạo sinh kế cho người dân khi bị Nhà nước thu hồi đất.
ĐẠI BIỂU TÔ VĂN TÁM
Đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) - Ảnh: QUOCHOI.VN
Cùng quan điểm, đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) chỉ rõ so với luật hiện hành, quy định dự án thu hồi đất trong dự thảo luật có phạm vi mở rộng hơn, nhưng chưa rõ ràng về mục đích, chưa nổi bật tiêu chí trường hợp thật cần thiết phải thu hồi.
"Cần làm rõ các điều kiện, tiêu chí cụ thể của các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng so với các dự án vì lợi ích kinh tế thuần túy. Làm rõ phương án bồi thường đất thỏa đáng để đảm bảo việc thu hồi đất, đặc biệt là ở khu đô thị, khu dân cư diễn ra minh bạch, công bằng", ông Minh ý kiến và kiến nghị cần tiếp tục nghiên cứu, xem xét thêm về nội dung này.
Chú trọng hơn nữa đến chính sách đền bù
Nhận định các quy định về điều kiện thu hồi đất còn chưa đầy đủ, chung chung, đại biểu Mai Thị Phương Hoa - phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội - đề nghị rà soát, đánh giá lại các trường hợp thu hồi đất theo quy định của luật hiện hành xem còn phù hợp hay không.
Với những trường hợp mới bổ sung, theo bà Hoa, cần đánh giá tác động kỹ lưỡng, tránh tình trạng quy định quá nhiều trường hợp thu hồi, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân, tiềm ẩn nguy cơ tăng khiếu kiện về đất đai.
Trong điều kiện thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, hoặc để phát triển kinh tế, xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, cần làm rõ yếu tố "thật cần thiết", quy định rõ các điều kiện nào là "thật cần thiết" để đảm bảo quá trình thu hồi đất diễn ra minh bạch, tuân thủ đúng quy định Hiến pháp năm 2013.
"Trong việc thu hồi đất, Nhà nước phải đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ hợp pháp của ba bên: Nhà nước, người dân, doanh nghiệp, trong đó cần quan tâm hơn đến người dân bị thu hồi đất, vì họ ở thế bị động", bà Hoa nói và đề nghị cần chú trọng hơn nữa đến chính sách đền bù, hỗ trợ tái định cư để người dân bị thu hồi đất không thiệt thòi.
Tại sao Nhà nước phải thu hồi đất, không để dân - doanh nghiệp tự thương lượng? TTO - Nhiều đại biểu Quốc hội đề xuất luật hạn chế tối đa những dự án nhà nước đứng ra thu hồi đất, để các dự án kinh tế, xã hội cho người dân và nhà đầu tư tự thương lượng theo giá thị trường.