Tối muộn 11/9/1971, Robert Rowlands, người đam mê nghe radio, đang quét sóng trộm từ căn hộ của mình trên phố Wimpole, London để nghe những chương trình cấm.
Khi các tần số kêu lách tách theo núm tay vặn, anh tình cờ nghe được một tần số sóng lạc, đang phát cuộc hội thoại của hai người đàn ông, trò chuyện qua bộ đàm qua tần số công cộng.
Dựa vào những từ được sử dụng, Robert đã đoán hai gã này thuộc về một băng nhóm tội phạm đang thực hiện cướp ngân hàng. Một trong những người đàn ông dường như đang nấp trong bụi cây, trong khi người còn lại ngồi trên mái nhà với vai trò quan sát. Nhưng chúng định cướp ngân hàng nào và ở đâu?
Robert nhanh chóng gọi điện cho đồn cảnh sát địa phương nhưng thông tin của anh ta có vẻ bị xem nhẹ. Đó là 1h sáng thứ bảy, cho rằng chỉ có những kẻ bợm rượu thích trêu đùa cảnh sát mới nghĩ ra những thứ thế này, viên sĩ quan đề nghị nếu muốn, Robert có thể nên ghi âm nó, sau đó gác máy.
Robert thừa biết sĩ quan này đang ghẹo mình nhưng nghĩ đây là ý kiến hay, anh quyết định làm theo.
Không lâu sau, một cuộc thảo luận gay gắt đã diễn ra giữa hai kẻ trộm. Gã ở trong ngân hàng phàn nàn rất lâu về khói và điều kiện làm việc khó khăn, trong khi kẻ giám sát nhấn mạnh sự cần thiết phải tiếp tục "công việc".
Cảm thấy vấn đề đã thực sự nghiêm trọng, Robert lại gọi cho cảnh sát, các thám tử đã đến nhà anh để nói chuyện và nghe đoạn băng. Robertcho biết, tín hiệu ở rất gần phố Wimpole song nhà chức trách khăng khăng sẽ khám xét mọi ngân hàng trong bán kính 12 km, tổng cộng là 750. Quá trình này có lẽ mất tới vài ngày.
Chiều chủ nhật, đến lượt ngân hàng Lloyds được kiểm tra. Đây là một trong các ngân hàng lâu đời và nổi tiếng nhất Anh Quốc, chi nhánh trên phố Baker - cái tên quen thuộc của những độc giả truyện trinh thám.
Baker chính là phố nơi thám tử Sherlock Holmes trong tiểu thuyết cùng tên của Conan Doyle, cư ngụ. Hầu hết các câu chuyện về Sherlock Holmes diễn ra trên con phố nổi tiếng này.
Song cảnh sát nhận thấy kho tiền được bảo mật tốt, không có dấu hiệu xâm nhập. Họ tiếp tục đi sang những ngân hàng khác, không biết rằng, bên kia cánh cửa thép dày, một băng đảng táo tợn đang miệt mài lục lọi 268 két ký gửi an toàn.
Người London trò chuyện trước cửa ngân hàng Lloys sáng chủ nhật, 12/9/1971, không biết rằng sau cánh cửa, băng trộm đang lấy đi hơn 3 triệu bảng Anh từ 268 két bảo mật. Ảnh: History by day
Sáng hôm sau, quản lý Lloyds Bank mở cửa và kinh hoàng nhận ra, hàng trăm két rỗng nằm rải rác khắp nơi, tài sản bị lấy đi ước tính 3 triệu bảng Anh (tương đương 41 triệu bảng Anh ngày nay). Dòng chữ nguệch ngoạc để lại trên tường: Để xem Sherlock Holmes phá vụ này thế nào.
Xem xét hiện trường, cảnh sát nhận thấy một cái hố trên sàn nhà và chui qua đường hầm dài 12 m băng trộm để lại. Nó được đục đẽo thô sơ, thông từ cửa hàng bán đồ da Le Sac, qua nền của nhà hàng Chicken Inn (nay là Pizza Hut).
Cảnh sát tìm thấy cây thương nhiệt, bộ đàm đèn khò oxyacetylene và các công cụ khác. 800 bằng chứng đã được thu thập và kiểm tra pháp y. 120 thám tử được tổ chức thành 4 đội điều tra.
Xem xét hai cửa hàng, cảnh sát nhận thấy hành tung của Le Sac có đôi chút kỳ lạ. Căn nhà chỉ vừa được một người đàn ông 64 tuổi, tên Benjamin Wolfe, thuê lại cách đó 3 tháng để kinh doanh, hoạt động lèo tèo và luôn treo biển đóng cửa để sửa chữa.
Cảnh sát gặp may vì hóa ra, Benjamin Wolfe không phải là cái tên giả. Ông ta vấp phải một sơ suất khá sơ đẳng với giới tội phạm chuyên nghiệp: cung cấp giấy tờ tùy thân thật để thuê nhà.
Từ Benjamin Wolfe, cảnh sát lần ra những người còn lại và vẽ lại được toàn bộ âm mưu trộm cắp bá đạo.
Chủ mưu là nhiếp ảnh gia 38 tuổi, Tony Gavin, sống ở Bắc London. Lý lịch tư pháp của anh ta không có gì ngoài một vụ mua bán thuốc lá lậu. Anh ta nhắm vào Lloys vì đó là ngân hàng uy tín của giới thượng lưu nước Anh, cho rằng những thứ cất giấu trong két chắc hẳn không thể tầm thường.
Điểm độc đáo của ngân hàng này là két an toàn cất giữ nhiều hồ sơ bí mật của nhiều người thuộc giới thượng lưu, tiền mặt, trang sức và nhiều vật phẩm bí mật đen tối khác. Ngay cả khi băng trộm cuỗm chúng đi, chủ nhân của những chiếc két cũng không dại mà khiếu nại. Gavin nhận thức rõ điều này.
Hiện trường ngổn nganh sau vụ trộm. Ảnh: History by day
Gavin lôi kéo người bạn Reg Tekker không có tiền án tiền sự cùng tham gia. Reg Tekker có nhiệm vụ mở một tài khoản tại ngân hàng tại Lloyds Bank, đăng ký một hộp ký gửi an toàn trong kho tiền.
Reg Tekker đã đến kho tiền của ngân hàng khoảng 13 lần và đứng trong đó một mình với lý do sử dụng hộp ký gửi an toàn, và đo chiều rộng và chiều dài của kho bằng một chiếc ô hoặc với cổ tay. Anh ta cũng đo kích thước từng viên gạch, đếm số viên gạch lát trong phòng theo chiều ngang và chiều dọc và lập bản đồ toàn bộ không gian.
Gavin chiêu mộ một chuyên gia cháy nổ, một người buôn bán ôtô cũ tên Thomas Stephen, để lấy vũ khí và các dụng cụ cần thiết như cây thương nhiệt dùng để nấu chảy kim loại, một chiếc kích có khả năng chịu trọng lượng 100 tấn. Ngoài ra, nhiều "đối tác" đã tham gia vào vụ trộm huyền thoại song nhà chức trách chưa thể xác định danh tính.
Sau khi thuê thành công cửa hàng Le Sac, cả băng đảng chuyển về đây, sử dụng cửa hàng làm bình phong để đào đường hầm suốt 3 tháng. Lượng gạch vụn bị thải ra, ước tính 8 tấn.
Họ chỉ đào vào cuối tuần, treo biển "tạm đóng cửa để sửa chữa" để cư dân không nghi ngờ gì về những tiếng ồn ào. Các mảnh gạch vụn được chất đống trong cửa hàng.
Khi đào được hầm qua sàn của nhà hàng Chicken Inn, ngăn giữa "đại bản doanh" của họ và ngân hàng, chướng ngại vật khác thực sự khó nhằn hiện ra, sàn bê tông cốt thép dày một mét của kho tiền.
Để phá vỡ sàn này, họ đã sử dụng chất nổ, sau đó là cây thương nhiệt, một công cụ cực kỳ nguy hiểm khi hoạt động trong một môi trường bít kín. Chính quá trình này đã tạo ra cuộc tranh cãi về khói bụi mà thính giả radio, Robert Rowlands đã nghe trộm được.
Trong quá trình đào hầm, một người trong nhóm đã "đóng quân" trên nóc tòa nhà gần đó với bộ đàm để thông báo trong trường hợp có bất kỳ sự cố nào. Không may, cuộc trò chuyện cũng bị Robert quét được.
Vị trí của các tòa nhà trong vụ án, từ trái qua, ngân hàng Lloys, nhà hàng Chicken Inn và cửa hàng đồ da Le Sac. Ảnh: History by day
Đhận định đây là vụ cướp chuyên môn cao nhưng băng nhóm toàn những kẻ vô danh nên ắt hẳn, đứng sau là một tên tội phạm chuyên nghiệp, song nhà chức trách chưa bao giờ xác minh được danh tính kẻ này. Những tên trộm cũng chưa bao giờ khai gì để xác nhận những nghi ngờ.
Tòa án cũng nhận định rằng kế hoạch của họ rất hoàn hảo. Mặc dù là những tên trộm, nhưng sự kiên trì và trí tuệ của họ thật đáng khâm phục, "nếu như được sử dụng vào các mục đích lương thiện hơn".
Phiên tòa được mở ngày 2/1/1973, bốn bị cáo gồm Tony Gavin, Benjamin Wolfe, Reg Tekker và Thomas Stephens.
Chủ mưu, Tony Gavin, thừa nhận rất hâm mộ Sherlock Holmes và đã lên kế hoạch cho vụ trộm dựa trên truyện Hội tóc đỏ của bộ tiểu thuyết. Nội dung truyện là một vụ cướp ngân hàng được thực hiện bằng cách đào đường hầm. Anh ta chọn Lloys Bank trên phố Baker vì trong truyện, Sherlock Holmes sống ở con phố cùng tên.
Sau 24 ngày xét xử và nghị án, Wolfe bị phạt 8 năm do tuổi cao, ba người còn lại cùng bị phạt 12 năm tù. Số chiến lợi phẩm kếch sù, như nhiều kỳ án trộm cắp khác, không bao giờ được tìm thấy.
Vụ án dù kết thúc nhưng còn nhiều điều khó hiểu kéo dài. Chính phủ ra Thông báo DSMA (Thông báo Tư vấn Truyền thông Quốc phòng và An ninh) yêu cầu chính thức các cơ quan truyền thông, báo chí không xuất bản hoặc phát sóng tin bài về các chủ đề cụ thể vì lý do an ninh quốc gia.
Điều này dấy lên nhiều ngờ vực về danh tính chủ nhân và những thứ được cất giấu trong những chiếc két bị trộm. Thuyết âm mưu này cũng giải thích vì sao, dù số tài sản lớn bị lấy đi, không có bất cứ bị hại nào ra mặt đòi bồi thường hoặc khiếu nại.
Sau vụ án, cảnh sát cân nhắc việc truy tố Robert Rowlands vì đã nghe lén các đường truyền trái phép nhưng cuối cùng đã không làm vậy. Ngay sau phiên tòa, ngân hàng Lloyds đã gửi Robert một tấm séc 2.500 bảng Anh để cảm ơn.
Vụ trộm truyền cảm hứng cho bộ phim The Bank Job, năm 2008. Nhiều giấy tờ liên quan đến vụ trộm vẫn bị đóng dấu "tài liệu cấm" tại Cơ quan Lưu trữ Quốc gia, tới tháng 1/2071.
Hải Thư (Theo History by day, Crime Magazine, Robs London)
Xem thêm: lmth.0526354-neyurt-uhn-pac-mort-uum-pal-semloh-kcolrehs-iab-gnus-hcihc-oad/ten.sserpxenv