Sông Đăk Psi chảy qua các huyện Tu Mơ Rông, Đăk Hà và Đăk Tô của tỉnh Kon Tum. Do độ dốc lớn, nhiều thác lắm ghềnh, sức nước chảy xiết nên sông Đăk Psi được xếp vào loại "dòng sông năng lượng”. Hiện trên dòng sông Đăk Psi có tới 10 thuỷ điện nhỏ và vừa, có công suất từ 4Mw đến 30Mw trải dài trên 2 huyện Tu Mơ Rông và Đăk Hà.

Riêng đoạn qua xã Đăk Pxi, H.Đăk Hà có tới 5 thuỷ điện, gồm thủy điện Đăk Psi bậc 1, Đăk Psi bậc 2, Đăk Psi 5, Đăk Trưa 1 và Đăk Trưa 2. Cạnh đó, còn có thủy điện Đăk Psi 6, thuộc xã Đăk Long, H.Đăk Hà cũng đang được triển khai xây dựng.

Hạ du phía thuỷ điện Đăk Psi bậc 2 khô hạn

Sông Đăk Psi giờ phải oằn mình gánh chịu sự “đổ bộ” của các thủy điện nhỏ và vừa. Hệ luỵ, vào mùa khô, nước sông cạn trơ đáy, dòng chảy bị thu hẹp lại, lòng sông lộ ra những khối đá lởm chởm. Mùa mưa, các thuỷ điện đồng loạt xả lũ, sông Đăk Psi trở nên “hung dữ”, cuốn phăng hoa màu, tài sản của người dân 2 bên bờ.

Năm 2020, thuỷ điện xả lũ, kết hợp với mưa lớn khiến 83 hộ dân xã Đăk Pxi bị trôi tài sản, hoa màu. Ngoài ra, 13 hộ khác vẫn chưa được nhận đền bù do bị thu hồi đất làm thuỷ điện. Nguyên nhân người dân chưa được bồi thường, hỗ trợ là do các thuỷ điện đùn đẩy trách nhiệm xả lũ cho nhau.

Mùa mưa tại Tây Nguyên còn chưa kết thúc nhưng sông Đăk Psi đã cạn trơ đáy.

Phải mất hơn 2 năm, Đoàn liên ngành tỉnh Kon Tum mới “phán xử” thành công việc các thuỷ điện tố nhau xả lũ, phân chia trách nhiệm bồi thường cho dân.

Theo đó, do ảnh hưởng của cơn bão số 9 (năm 2020), lũ về quá nhanh, tức thời, thuỷ điện Đăk Psi bậc 1 và thuỷ điện Đăk Psi bậc 2 vận hành mở van xả lũ vượt giới hạn cho phép, và chưa đúng quy trình vận hành hồ chứa được Bộ Công thương phê duyệt. Còn thuỷ điện Đăk Psi 5 không thường xuyên bảo trì, nạo vét hồ chứa, ảnh hưởng đến khả năng thoát lũ của hồ. Với những lý do trên và việc lũ quá lớn đã gây ngập lụt đến các hộ dân ở xã Đăk Pxi.

Ông Trần Phước Tuấn, Chủ tịch UBND xã Đăk Pxi, H.Đăk Hà cho biết, sau khi các cơ quan chức năng vào cuộc quyết liệt, chủ đầu tư thuỷ điện Đăk Psi bậc 1, thuỷ điện Đăk Psi bậc 2 và thuỷ điện Đăk Psi 5 đã thống nhất được việc đền bù cho 87 hộ dân. Hiện còn 9 hộ trên địa bàn xã vẫn chưa đồng ý với mức bồi thường.

Sông Đăk Psi đoạn qua xã Đăk Pxi.

Không chỉ riêng H.Đăk Hà, phía trên thượng nguồn, thuỷ điện Đăk Psi 2 hơn 2 năm vẫn không giải quyết số tiền 1,3 tỷ đồng đền bù cho người dân xã Tê Xăng, H.Tu Mơ Rông.

Sau phản ánh của Chuyên đề Công an TPHCM, Sở Công thương tỉnh Kon Tum phải ra “tối hậu thư” yêu cầu thuỷ điện Đăk Psi 2 phải đền bù cho dân. Nếu không hoàn thành, sở này sẽ tham mưu UBND tỉnh thu hồi chủ trương đầu tư; đề xuất Bộ Công thương xem xét loại khỏi quy hoạch phát triển điện lực.

Đến ngày 23-11, người dân xã Tê Xăng mới được nhận 1,3 tỷ đồng tiền bồi thường, hỗ trợ của chủ đầu tư thủy điện Đăk Psi 2.