Nhân viên cửa hàng Petrolimex xuất hóa đơn giấy từ hệ thống hóa đơn điện tử cho khách hàng tại cửa hàng xăng dầu ở Hà Nội - Ảnh: N.KH.
Trong tờ trình vừa được gửi Chính phủ, Bộ Công Thương đề nghị bổ sung quy định về lộ trình triển khai hóa đơn điện tử (HĐĐT) tại dự thảo sửa đổi nghị định 95 và 83 về kinh doanh xăng dầu. Trước đó, Bộ Tài chính đã yêu cầu áp dụng HĐĐT tại tất cả các cửa hàng bán lẻ xăng dầu. Tuy nhiên, ngoại trừ tài xế có nhu cầu lấy hóa đơn về cho doanh nghiệp khấu trừ chi phí, nhiều người dân cho biết không có nhu cầu lấy hóa đơn vì chẳng biết lấy để làm gì trong khi phải mất thời gian chờ đợi.
17.000 cửa hàng đều phải xuất HĐĐT?
Ngoài việc thiết kế, xây dựng và có trang thiết bị đúng với quy định quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, theo yêu cầu của Bộ Tài chính, các cửa hàng xăng dầu phải có một trong các loại hình, phương tiện, thiết bị ghi, in kết quả đo xăng dầu, đảm bảo kết quả đó được kết nối, chuyển vào hệ thống HĐĐT để lập hóa đơn theo quy định về hóa đơn, chứng từ.
Với hơn 17.000 cửa hàng bán lẻ xăng dầu trải dài khắp cả nước, theo Bộ Công Thương, việc áp dụng quy định này có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp, ảnh hưởng tiêu cực đến nguồn cung xăng dầu, nhất là địa bàn vùng sâu, vùng xa. Tuy nhiên, Bộ Công Thương cho biết sau khi trao đổi về vấn đề này, các doanh nghiệp đều ủng hộ chủ trương nhưng đề nghị cần có thời gian và nguồn lực để thực hiện.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, nhiều doanh nghiệp cho biết đang triển khai thực hiện HĐĐT nhưng chủ yếu là ở các "ông lớn" có nguồn lực tốt. Chẳng hạn, từ năm 2018 đến nay, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) áp dụng HĐĐT thay cho hóa đơn giấy tại hệ thống cửa hàng xăng dầu. Và mới đây, tập đoàn này còn triển khai giải pháp phát hành HĐĐT ngay sau mỗi lần bán hàng.
Cụ thể, với 2.700 cửa hàng bán lẻ xăng dầu thuộc sở hữu của Petrolimex, HĐĐT được phát hành ngay sau khi kết thúc từng lần bán hàng. "HĐĐT được phát hành với từng cá nhân, được lưu trữ phục vụ yêu cầu tra soát của khách hàng và kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng. Khách mua xăng dầu nhận HĐĐT qua email, tài khoản hoặc tra cứu trực tiếp trên website của Petrolimex", đại diện tập đoàn cho hay.
Lãnh đạo một doanh nghiệp đầu mối nhà nước có hệ thống bán lẻ xăng dầu lớn ở phía Nam cũng cho biết doanh nghiệp này đã xuất HĐĐT từ nhiều năm nay. Việc quản lý, vận hành hệ thống xuất hóa đơn này cũng trơn tru, không gặp vấn đề gì trong thời gian qua. Do đó, doanh nghiệp có thể đảm bảo liên thông được dữ liệu xuất hóa đơn.
Một doanh nghiệp đầu mối khác cũng cho biết hệ thống bán lẻ trực thuộc đã áp dụng HĐĐT từ nhiều năm nay, bản thân các doanh nghiệp cũng có nền tảng công nghệ nội bộ để quản lý. Thậm chí, các doanh nghiệp cũng đã phát triển hệ thống để liên thông dữ liệu trên từng trụ bơm, nên việc kết nối dữ liệu, HĐĐT không phải là vấn đề khó đối với các doanh nghiệp lớn.
Khách trả tiền đổ xăng bằng thẻ tín dụng tại một cây xăng ở quận 1, TP.HCM vào chiều 1-11 - Ảnh: T.T.D.
Lo quá tải vào giờ cao điểm
Nhiều doanh nghiệp cho rằng việc áp dụng HĐĐT sẽ giúp thị trường xăng dầu minh bạch, cây xăng được kiểm soát lượng xăng vào, lượng xăng ra cụ thể. Tuy nhiên với các cây xăng tư nhân, dự thảo nghị định cần đưa ra lộ trình áp dụng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp bán lẻ có thời gian chuẩn bị để đáp ứng. "Với các cửa hàng và đại lý bán lẻ, việc áp dụng đồng bộ sẽ là bài toán không đơn giản", một doanh nghiệp nói.
Trao đổi với Tuổi Trẻ, giám đốc một hệ thống bán lẻ xăng dầu tư nhân cho biết nếu áp dụng đồng loạt việc kết nối HĐĐT, liên thông với dữ liệu cơ quan thuế, vấn đề đặt ra là hạ tầng công nghệ thông tin phải đồng bộ, đủ mạnh để đảm bảo tốc độ. "Trong trường hợp xảy ra tình trạng chậm, nghẽn mạng sẽ ảnh hưởng đến cửa hàng khi khách hàng chờ đợi, có thể dẫn tới tình trạng "hỗn loạn" nếu khách hàng phản ứng", vị này bày tỏ lo ngại.
Một số doanh nghiệp tư nhân cũng cho rằng nếu quy định 100% người dân mua xăng đều phải xuất hóa đơn và chuyển dữ liệu về cơ quan thuế, sẽ rất khó để các cửa hàng đáp ứng bởi khối lượng hóa đơn cực kỳ lớn. Nếu cứ mỗi lần bán hàng là một lần xuất hóa đơn trong khi vào giờ cao điểm xe máy chạy vào ào ào, cứ mỗi xe 50.000 - 100.000 đồng/lần đổ, e rằng không làm nổi", một doanh nghiệp nói.
Một lãnh đạo thương nhân đầu mối xăng dầu nhà nước tại TP.HCM cho biết đa số người mua xăng dầu ở các cửa hàng bán lẻ là khách sử dụng xe máy nên người mua không mấy quan tâm đến việc nhận lại hóa đơn. Trong khi đó, để ban hành được HĐĐT với khách hàng, doanh nghiệp sẽ phải đầu tư chi phí lớn hạ tầng công nghệ, thiết bị in hóa đơn... với chi phí lớn.
"Đặt trong bối cảnh thị trường xăng dầu biến động khó lường, kinh doanh gặp nhiều khó khăn, yêu cầu bắt buộc sử dụng HĐĐT với từng cửa hàng sẽ là áp lực lớn cho doanh nghiệp do phải đầu tư chi phí lớn. Tuy vậy, là doanh nghiệp nhà nước nên nếu quy định được ban hành, chúng tôi sẽ nghiêm chỉnh tuân thủ dù sẽ gặp khó khăn", vị này cho biết.
Nhân viên cửa hàng Petrolimex (TP.HCM) làm hóa đơn điện tử cho khách hàng (ảnh chụp ngày 1-11) - Ảnh: HỮU HẠNH
Lãng phí nếu dân không lấy hóa đơn?
Một lãnh đạo thương nhân đầu mối tại ĐBSCL cho biết doanh nghiệp này từng đầu tư thiết bị in biên lai, hóa đơn bán lẻ tự động tại từng cột bơm xăng. Tuy nhiên khách hàng đổ xăng không mấy quan tâm nhận lại biên lai, nên hóa đơn phát hành xong người dân vứt bỏ ngay tại cây xăng. Vì vậy, doanh nghiệp này đã dừng việc xuất hóa đơn bán lẻ và chỉ thực hiện việc xuất HĐĐT, hóa đơn đỏ với những khách hàng có nhu cầu.
"Để lắp đặt thiết bị đo bồn bể để kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, chi phí bỏ ra lên tới hàng trăm triệu đồng. Còn việc đầu tư thiết bị để in biên lai bán lẻ tại trụ bơm xăng, chi phí cho mỗi trụ bơm cũng hàng chục triệu đồng, cộng thêm giấy in rất tốn kém, nên chưa hiệu quả với doanh nghiệp mà không phải khách hàng nào cũng cần nhu cầu hóa đơn", vị này cho biết.
Do đó, theo các doanh nghiệp, cơ quan quản lý cần đưa ra các biện pháp khác để ngăn chặn tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng, trốn thuế. Trong đó, yêu cầu doanh nghiệp xây dựng hệ thống dữ liệu đầu vào, đầu ra và cập nhật thường xuyên tới cơ quan thuế. Ngoài ra, không áp dụng tất cả các giao dịch bán hàng đều phải xuất HĐĐT mà thay bằng biên lai mua hàng để thuận tiện hơn cho cả khách hàng và doanh nghiệp...
Bộ Công Thương cũng thừa nhận rằng để áp dụng quy định này, doanh nghiệp cần có thời gian, nguồn lực đầu tư trang thiết bị và cần có chính sách, lộ trình cụ thể đối với cửa hàng bán lẻ xăng dầu, nhằm tránh đứt gãy nguồn cung xăng dầu. Do vậy, Bộ Công Thương đã đề nghị Chính phủ giao Bộ Tài chính căn cứ các quy định pháp luật về thuế, hướng dẫn cụ thể.
Theo đó, cần quy định chi tiết về HĐĐT và lộ trình để các thương nhân kinh doanh xăng dầu áp dụng. Bộ Công Thương cũng đưa ra đề xuất với lộ trình. Theo đó, với các cửa hàng bán lẻ xăng dầu tại vùng đồng bằng và đô thị, thời gian thực hiện sau một năm kể từ ngày nghị định có hiệu lực. Với các cửa hàng xăng dầu tại vùng núi, thời gian thực hiện hai năm kể từ ngày nghị định có hiệu lực.
Nhiều người dân khi mua xăng không quan tâm đến việc nhận hóa đơn - Ảnh: HỮU HẠNH
Ông Bùi Ngọc Bảo (chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam):
Chi đầu tư hạ tầng cần được hạch toán vào giá thành
Việc áp dụng HĐĐT, kết nối dữ liệu với cơ quan thuế là cần thiết và phù hợp để ngăn chặn xăng dầu lậu, kém chất lượng, trốn thuế với những doanh nghiệp làm ăn không nghiêm túc, giúp cho thị trường lành mạnh hơn và doanh nghiệp cũng có công cụ quản lý hàng hóa hiệu quả hơn.
Tuy nhiên để làm được, doanh nghiệp cần có sự đầu tư, bỏ ra chi phí duy trì thường xuyên nên các khoản chi phí này cần được tính toán, hạch toán vào giá thành ở mức tương ứng, gắn với các hỗ trợ ban đầu, đặc biệt là hệ thống xăng dầu nhỏ lẻ có năng lực tài chính còn hạn chế.
Do đó, theo tôi, để triển khai việc xuất HĐĐT cho người đổ xăng cần phải đưa chi phí đầu tư hạ tầng thiết bị đo kiểm, kết nối dữ liệu với HĐĐT vào các chi phí đầu tư, hạch toán các chi phí thường xuyên khi duy trì hoạt động này trong cơ cấu giá bán lẻ xăng dầu với tỉ trọng khoảng 0,5%.
Ông Nguyễn Văn Đại (đại diện một cửa hàng xăng dầu ở TP.HCM):
Chỉ xuất hóa đơn cho người có nhu cầu
Cửa hàng chúng tôi đang xuất HĐĐT cho mọi khách hàng có nhu cầu. Tuy nhiên, chỉ có xe của các doanh nghiệp hoặc xe chạy thuê cho các doanh nghiệp... mới yêu cầu lấy hóa đơn vì được khấu trừ chi phí trước khi tính thuế.
Phần đông những người vào đổ xăng, nhất là với xe máy, đều không yêu cầu lấy hóa đơn nên chúng tôi cũng không xuất. Dù vậy, doanh số trên hệ thống vẫn được ghi nhận đầy đủ thông tin của những người không yêu cầu xuất hóa đơn.
Bà Trần Quỳnh Diễm (ngụ quận 7, TP.HCM):
Việc xuất hóa đơn chưa thuận tiện
Với những người đi xe máy, mỗi lần đổ xăng chưa tới 100.000 đồng, không ai nán lại để ghi hóa đơn làm gì, vì chỉ tốn thêm thời gian chứ lấy hóa đơn cũng đâu được trừ chi phí trước khi nộp thuế.
Chỉ những xe của các doanh nghiệp hoặc tài xế chay xe theo hợp đồng với các doanh nghiệp mới đề nghị xuất hóa đơn. Tuy nhiên theo quan sát của tôi, việc lấy hóa đơn cũng rất mất thời gian, phải đến quầy cung cấp thông tin, chưa kể phải chờ đợi nếu số lượng người yêu cầu lấy hóa đơn quá đông.
Do đó, phải có giải pháp đảm bảo việc xuất hóa đơn bán lẻ thuận tiện, nhanh chóng và đặc biệt là phải có chính sách khuyến khích mới hy vọng người dân đề nghị các cây xăng xuất hóa đơn.
Ông Lê An Thái (ngụ TP Thủ Đức):
Lấy hóa đơn chẳng biết để làm gì
Cứ mỗi người chỉ đổ 50.000 - 70.000 đồng, cao lắm 100.000 đồng tiền xăng mà phải lấy hóa đơn sẽ rất mất công và phiền phức, gây thêm ùn ứ ở cây xăng.
Do vậy, tôi chưa bao giờ lấy một tờ hóa đơn đổ xăng nào cho xe máy cả vì lấy về không biết để làm gì, chưa kể phải cung cấp thông tin trong lúc vào giờ cao điểm xe cộ vào cây xăng đông đúc, thậm chí phải sắp hàng để chờ đổ xăng và chờ để lấy hóa đơn.
Hóa đơn điện tử góp phần quan trọng trong chuyển đổi số quốc giaCục Thuế TP.HCM đã ghi nhận những vướng mắc bất cập và các góp ý nội dung dự thảo về quy định xử lý với các trường hợp xử lý hóa đơn điện tử có sai, sót.