Sáng 2/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về kết quả thực hiện ngân sách Nhà nước năm 2023, dự toán năm 2024; đánh giá giữa kỳ về thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch tài chính quốc gia, vay trả nợ công 2021 - 2025.

Hoàn thuế VAT đang có nhiều vấn đề

Nêu ý kiến, đại biểu Trần Văn Lâm - Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho biết, thời gian qua quản trị ngân sách và thực thi chính sách tài khóa đã đạt nhiều kết quả tích cực, tạo tiền đề cho sự phát triển đất nước cả trước mắt và lâu dài.

Nhấn mạnh thành công là cơ bản, song ông Lâm cho rằng công tác này cũng còn những băn khoăn, trăn trở.

Về thu ngân sách, kết quả đạt được trong bối cảnh dịch bệnh phức tạp, kinh tế có lúc đình đốn là nỗ lực lớn. Song thực tế cho thấy, nhiều chính sách thu biểu hiện sự lạc hậu, bất cập nhưng chậm được xem xét, điều chỉnh.

Ông Lâm dẫn ví dụ thuế thu nhập cá nhân hiện hành với các quy định về khởi điểm thu nhập chịu thuế, phân chia bậc lũy tiến, mức giảm trừ gia cảnh... không được cập nhật theo biến động của mức lương tối thiểu, giá cả, lạm phát. "Có nội dung đã lạc hậu cả chục năm. Đây là bất cập lớn", ông Lâm nhấn mạnh.

Tương tự, thuế giá trị gia tăng (VAT) được coi là “sắc thuế tiên tiến, hiện đại” song cũng có không ít vấn đề. Mặc dù số thu lớn, nhưng số hoàn cũng lớn.

Ông Lâm dẫn chứng, năm 2022, thu 390.000 tỷ đồng, hoàn 150.000 tỷ đồng (chiếm 38%). Năm 2023, ước thu 365.000 tỷ đồng, hoàn 160.000 tỷ đồng (chiếm 44%). Năm 2024, dự toán thu 390.000 tỷ đồng, hoàn 171.000 tỷ đồng (chiếm 43%).

"Điều đáng nói là quy trình thu phức tạp, tốn kém, diễn ra ở rất nhiều khâu trung gian, thu rồi khấu trừ; thu rồi lại phải hoàn; chi phí cho thu, rồi lại chi phí cho hoàn nhưng kết cục ngân sách chẳng được bao nhiêu. Quá trình này còn làm tăng nguy cơ, rủi ro sai phạm, gian lận, thất thu ngân sách. Đây là vấn đề cần xem xét giải quyết căn cơ", ông Lâm kiến nghị.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (đoàn Quảng Ninh) bày tỏ đồng tình với ý kiến của đại biểu Trần Văn Lâm về vấn đề hoàn thuế VAT.

Từ kiến nghị của cử tri tỉnh Quảng Ninh, nữ đại biểu cho biết, thời gian qua, nổi lên vấn đề về ách tắc, tồn đọng hoàn thuế VAT, khiến các doanh nghiệp và một số hiệp hội ngành hàng gửi đơn kiến nghị, kêu cứu.

Đồng tình cao với đánh giá và kiến nghị trong báo cáo của giám sát chuyên đề trên, đại biểu cho biết, báo cáo giám sát đã nêu rõ, những ách tắc mang tính hệ thống trong khâu hoàn thuế đối với một số ngành hàng xuất khẩu xuất phát từ những văn bản hướng dẫn nghiệp vụ của Tổng cục Thuế có những điểm chưa phù hợp, thiếu cơ sở pháp lý vững chắc, thiếu tính khả thi, thiếu sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan. 

Đại biểu lấy ví dụ, với nhóm mặt hàng ngành gỗ, Tổng cục Thuế hướng dẫn các cục thuế thực hiện rà soát xác minh qua các khâu mua hàng đến khâu thu mua là quá mức cần thiết, bởi theo quy định của Luật Thuế giá trị gia tăng, thuế giá trị gia tăng chỉ phát sinh và phải nộp từ khâu chế biến có hóa đơn giá trị gia tăng.

“Việc yêu cầu xác minh ở nhiều khâu là không cần thiết, không có cơ sở, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh”, bà Hà nói.

"Thuốc bổ dùng nhiều quá có khi sinh bệnh khác"

Trong bài phát biểu, khi nói về sử dụng các công cụ tài khóa vĩ mô, đại biểu Trần Văn Lâm đánh giá thời gian qua, Chính phủ, Quốc hội đã sử dụng linh hoạt, đồng bộ khá hiệu quả, phù hợp với tình hình tại từng thời điểm.

Tuy nhiên, nhiều biện pháp còn mang tính tình thế, ứng phó, trong đó chứa đựng không ít mâu thuẫn, chưa phải là biện pháp thực sự căn cơ, bền vững.

Mặt khác, các chính sách đề ra để ứng phó bối cảnh tình hình dịch bệnh phức tạp, khi thế giới và trong nước xáo trộn nhiều bề. Song nay đã khác, dịch bệnh đã qua, tình hình trở lại quỹ đạo bình thường thì cũng cần phải thay đổi phù hợp.

"Giống như cơ thể ta khi có bệnh, cần dùng thuốc nhưng nếu thuốc bổ mà dùng nhiều quá có khi còn sinh bệnh khác, chứ chưa nói đến thuốc trị bệnh, dùng phải có liều", ông Lâm ví von.

Đề cập việc giảm thuế môi trường với xăng dầu, nhiên liệu bay, ông Lâm cho là cần thiết trong bối cảnh dịch bệnh gay gắt. Tuy nhiên, ông đặt vấn đề, việc kéo dài chính sách này đến nay, và còn có ý kiến đề nghị tiếp tục kéo dài hơn nữa, liệu có hợp lý?

"Việc bất đắc dĩ dùng công cụ môi trường để ổn định kinh tế khi dịch bệnh phức tạp còn chấp nhận được. Nay tình thế mới, nếu tiếp tục kéo dài thì có phải là đánh đổi môi trường cho mục tiêu tăng trưởng? Trong khi chúng ta đang hô hào chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, thực hiện mục tiêu COP26", ông Lâm nói.

Dẫn thêm ví dụ việc giảm lệ phí trước bạ đối với ô tô sản xuất trong nước để hỗ trợ ngành sản xuất ô tô, ông Lâm băn khoăn, nếu tiếp tục liệu có phù hợp? Theo đại biểu Bắc Giang, đây vẫn là mặt hàng phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt chưa khuyến khích tiêu dùng, nhất là trong điều kiện ùn tắc giao thông và ô nhiễm khí thải ngày càng trầm trọng hiện nay.

Ông Lâm cũng cho rằng, các chính sách miễn, giảm nộp ngân sách khác đã phát huy tác dụng tốt để hỗ trợ doanh nghiệp, nền kinh tế, nhưng đến nay cũng cần phải cân nhắc để bảo đảm nguồn lực ngân sách cho thực hiện các nhiệm vụ khác đã bị trì hoãn thời gian qua cũng như cho các nhiệm vụ khác tới đây cần thực hiện để xây dựng, phát triển đất nước.