Bất cập trong giá điện được Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên nêu tại báo cáo vừa gửi Quốc hội, giải trình bổ sung chất vấn theo yêu cầu của Tổng thư ký Quốc hội.

Bộ này cho biết đang nghiên cứu sửa Quyết định 28/2014 về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện, do cơ chế này thực hiện gần 10 năm qua, bộc lộ bất cập. "Thời gian gần đây, do có sự thay đổi về cơ cấu sử dụng điện, nên giá bán cho nhóm khách hàng không phản ánh kịp thời chi phí sản xuất", Bộ Công Thương nhận xét.

Chẳng hạn, giá bán cho nhóm khách hàng sản xuất đang thấp hơn giá phản ánh chi phí, nên ảnh hưởng tới mục tiêu sử dụng điện hiệu quả, tiết kiệm. Mặt khác, các doanh nghiệp không có động lực đổi mới công nghệ, điều chỉnh sản xuất, nhất là khi nhóm tiêu dùng này chiếm tỷ trọng lớn trong phụ tải của hệ thống điện hiện nay.

"Điều này có nghĩa là vẫn tồn tại việc bù chéo giữa các nhóm khách hàng sử dụng điện ở các mức độ khác nhau", Bộ Công Thương đánh giá.

Khắc phục điều này, cơ quan quản lý cho hay từ năm ngoái đã nghiên cứu phương án cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện. Trong đó, biểu giá bán lẻ này dự kiến còn 5 bậc thay vì 6 như hiện hành.

Khoảng cách giữa các bậc cũng được phân chia lại, phù hợp thực tế dùng điện của người dân, và giá ở bậc cao nhất (701 kWh trở lên) trên 3.450 đồng một kWh (chưa gồm thuế VAT).

(*) Giá chưa bao gồm thuế VAT

Theo nhận xét của cơ quan thẩm tra Quốc hội, cơ chế giá bán lẻ điện chưa đồng bộ với thực tế thị trường điện nên không phản ánh kịp thời chi phí nhiên liệu đầu vào và cũng chưa hình thành giá theo từng khu vực địa lý.

Cụ thể, khung pháp lý cho việc tham gia thị trường điện cạnh tranh chưa hoàn thiện. Các nhà máy điện tái tạo được xây dựng theo tư duy "giá FIT", gặp nhiều rủi ro khi tham gia chào giá trên thị trường điện cạnh tranh.

Bên cạnh đó, chính sách, pháp luật về giá điện cũng bộc lộ bất cập, như hiện chưa có quy định về giá phân phối điện và giá này do Nhà nước điều tiết tương tự giá truyền tải điện. Giá điện chưa tính đúng, đủ và lợi nhuận hợp lý của các đơn vị điện lực, theo cơ quan thẩm tra.

Nói tại tọa đàm tuần trước, ông Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, nhìn nhận giá điện ở Việt Nam hiện thấp so với giá thành sản xuất, dẫn tới EVN - doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh điện - thua lỗ, trên 26.000 tỷ đồng trong 2022.

"Cách bù giá, bao cấp một phần cho các đối tượng yếu thế hiện nay ảnh hưởng trực tiếp tới giá điện thực tế, làm hỏng cơ chế thị trường", ông nhận xét, và nhắc lại quan điểm rằng "giá điện cao chưa chết, nhưng mất điện mới gay".

Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nói, muốn có giá điện hợp lý, nguyên tắc thị trường phải chi phối, đảm bảo cân bằng cung cầu và sản xuất, tiêu dùng.

Hướng sửa cơ cấu biểu giá bán lẻ điện được Bộ Công Thương xin ý kiến các bộ, ngành, nhưng do còn nhiều ý kiến khác nhau, quá trình chỉnh sửa vẫn đang tiếp tục. Dự thảo quyết định đang được hoàn thiện, trình Thủ tướng xem xét, quyết định.

Ngoài thay đổi cơ cấu biểu giá điện, cơ quan quản lý năng lượng cũng nêu loạt giải pháp trong ngắn và dài hạn để đảm bảo cung cấp điện. Theo đó, các giải pháp ngắn hạn như tập trung đầy đủ nhiên liệu sơ cấp cho phát điện; có kế hoạch bảo dưỡng, duy tu hợp lý, khắc phục kịp thời sự cố các tổ máy để có thể phát tối đa công suất.

Cùng đó, ngành điện đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các công trình trọng điểm (về nguồn và truyền tải); tháo gỡ, huy động tối đa các sản lượng năng lượng tái tạo và sớm đưa ra cơ chế phát triển năng lượng mặt trời không nối lưới, cơ chế mua bán điện trực tiếp (DDPA).

Về dài hạn, để đảm bảo đủ điện cho phát triển kinh tế, sản xuất, Bộ này cho hay sẽ sớm ban hành kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII, và sửa cơ chế liên quan tới giá của các loại điện năng, phát triển thị trường điện cạnh tranh và đưa ra chính sách phát triển điện gió ngoài khơi.

Liên quan tới Quy hoạch điện VIII, thảo luận kinh tế xã hội tuần trước, nhiều đại biểu "chê" quy hoạch này ban hành chậm, ảnh hưởng tới cung ứng điện, an ninh năng lượng tới 2030 khi nhiều dự án mới không thể triển khai do chờ bổ sung quy hoạch.

Cơ quan thẩm tra của Quốc hội cũng nhận xét việc Quy hoạch điện VIII chậm ban hành đã ảnh hưởng tới thực hiện mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm (tới 2030) và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội đến 2025.

Tại báo cáo giải trình bổ sung, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định, việc triển khai lập, trình duyệt Quy hoạch điện VIII không chậm so với yêu cầu.

Bởi thực tế, sau khi được giao nhiệm vụ, bộ này đã xây dựng, trình Chính phủ đúng hạn, thậm chí trước hạn cho phép. Song tới tháng 5, tức sau gần 4 năm từ lúc khởi thảo, quy hoạch này mới được Thủ tướng phê duyệt.

"Dự thảo quy hoạch phải cập nhật, điều chỉnh theo cam kết mới của Chính phủ về giảm phát thải, bảo vệ môi trường tại Hội nghị COP26 và điều chỉnh phù hợp quy hoạch tổng thể quốc gia 2021-2030, tầm nhìn đến 2050", Bộ trưởng Công Thương giải thích.

Anh Minh