Thí điểm này được nhiều chuyên gia, doanh nghiệp ủng hộ.

Hứa hẹn phạt đúng, tránh tiêu cực

Việc áp dụng thí điểm phạt nguội được Sở Giao thông vận tải (GTVT) TP.HCM chính thức áp dụng từ ngày 10-11.

Tại Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị, một nhân viên được giao trực tiếp theo dõi, kiểm tra hình ảnh và thu thập dữ liệu thông tin từ các trạm cân truyền về trung tâm.

Có ba trạm cân tự động đã được lắp đặt phục vụ cho việc phạt nguội: Trạm kiểm tra tải trọng xe số 3 khu vực cầu Ông Lớn (quận 7) và hai trạm kiểm tra tải trọng số 6, số 7 tại Trạm thu phí An Sương - An Lạc (quận Bình Tân).

Tại các trạm này, hệ thống cân tự động có thiết bị cảm biến đặt dưới đường, có camera tự động chụp biển số xe, đọc ra các thông tin như tên chủ xe, khối lượng xe, khối lượng hàng hóa được phép chở, kích thước thành thùng... Thời gian thu thập dữ liệu 24/24 giờ.

Về quy trình xử lý dữ liệu, ông Bùi Quang Dũng, phó đội trưởng đội vận hành giám sát giao thông, cho hay chỉ cần một nhân viên trực (người vận hành, thay đổi theo ca trực) sẽ truy cập vào hệ thống kiểm soát tải trọng xe tìm kiếm, trích xuất phiếu cân những xe vượt quá tải trọng cho phép, mức vi phạm theo quy định (hiển thị rõ dòng chữ màu đỏ).

Còn các xe đảm bảo tải trọng hiển thị dòng chữ màu xanh sẽ bỏ qua.

"Sau khi kiểm tra thông tin phiếu cân ít nhất hai lần trên cả phần mềm giám sát của trung tâm và hệ thống đăng kiểm Việt Nam, phiếu cân được xuất và chuyển Thanh tra Sở GTVT TP.HCM xác minh và xử phạt vi phạm tải trọng xe", ông Dũng nói.

Đề cập tính hiệu quả trong vấn đề phạt nguội xe quá tải, ông Đoàn Văn Tấn, giám đốc Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị, nói trung tâm đang có hệ thống máy móc hiện đại nên vận hành trơn tru. Việc thí điểm phạt nguội xe quá tải như vậy hiệu quả, độ chính xác cao. Không chỉ vậy còn giúp tiết kiệm thời gian, công sức, tránh tiêu cực...

Không cần lực lượng ở trạm cân

Là địa phương có số xe vận tải nhiều nhất cả nước, TP.HCM hiện có bảy trạm kiểm tra tải trọng xe (sáu trạm kiểm tra tải trọng xe tự động do TP đầu tư và một trạm kiểm tra tải trọng xe lưu động do Cục Đường bộ Việt Nam cấp), 15 bộ cân xách tay.

Các trạm cân được bố trí trên các tuyến cửa ngõ, tuyến vào cảng - nơi rất đông xe chở hàng hóa. Đồng thời 300 bến, cảng cũng đã ký cam kết không chất hàng quá tải để ngăn chặn ngay đầu nguồn.

Để duy trì các trạm cân khi chưa thí điểm phạt nguội, Sở GTVT phải bố trí lực lượng kiểm tra và xử lý vi phạm tại các trạm hiện nay là sáu người/ca (trong đó có bốn thanh tra viên và hai nhân viên kỹ thuật). Tổng quân số khoảng 145 người, thời gian lực lượng làm việc 24 giờ trên 7 ngày trong tuần...

Ông Phạm Ngọc Dũng, chánh Thanh tra Sở GTVT, cho hay các cảnh sát giao thông và lực lượng thanh niên xung phong đã ngưng phối hợp kiểm soát tải trọng xe tại các trạm kiểm tra tải trọng từ 1-10-2017.

Tại các trạm kiểm tra tải trọng hiện nay chỉ còn lực lượng thanh tra giao thông và nhân viên kỹ thuật. Vì vậy, việc đảm bảo an ninh trật tự và kiểm tra, xử lý vi phạm hết sức khó khăn.

Thanh tra giao thông cũng chỉ xử phạt được người lái xe và chủ xe, chưa thể thực hiện hạ tải tại chỗ với xe vi phạm do không đủ điều kiện bảo quản hàng hóa. Điều này dẫn tới việc phối hợp dừng xe, truy đuổi, xử lý các hành vi chống đối, gây rối trật tự khu vực trạm cân còn khó khăn. Nhiều tài xế vi phạm tải trọng cố tình né trạm, bỏ chạy, bỏ xe tại hiện trường.

"Trước thực trạng trên, Sở GTVT đã kiến nghị UBND TP, Bộ GTVT cho TP triển khai thí điểm phạt nguội xe quá tải. Quá trình giám sát diễn ra 24/24 giờ, không cần bố trí lực lượng tại trạm. Việc này giúp tiết kiệm sức người và xử lý vi phạm hiệu quả", ông Dũng nói.

Tránh phạt oan

Ông Bùi Văn Quản, chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa TP.HCM, nhận định phạt nguội rất hay, có tính răn đe cao, giúp cơ quan nhà nước dễ quản lý và sòng phẳng với tất cả doanh nghiệp, tránh né trạm hay quen biết... Tuy nhiên, ông Quản cũng lưu ý bài toán bây giờ các cơ quan chức năng cần phải làm là tránh việc phạt oan các tài xế, doanh nghiệp.

Nếu dựa trên cơ sở xử phạt hiện tại thì chỉ tính theo trục là phạt (phần trọng tải toàn bộ xe phân bổ trên mỗi trục xe, bao gồm các loại trục bánh xe đơn, cụm trục kép, cụm trục ba...). Trong thực tế, nhiều xe chở đúng trọng tải cho phép nhưng do sự xô lệch hàng hóa nên dễ bị lỗi quá tải trục. Từ đây các tài xế có thể bị phạt oan, họ có thể khiếu kiện, gây mất trật tự.

Ông Khương Kim Tạo, nguyên phó chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, cho rằng ứng dụng công nghệ để xử lý vi phạm là điều cần thiết.

TP có thể xem xét để ban hành mức độ quá tải cầu đường, nếu xe quá tải bao nhiêu phần trăm (mức độ ít) thì có thể phạt sau - phạt nguội. Còn mức quá tải cực lớn nên đề nghị các lực lượng phản ứng nhanh ở gần khu vực trạm cân hoặc trên tuyến đường xe đó chạy ngăn chặn ngay để không gây hư đường, mất an toàn giao thông.

"Mấu chốt của việc thí điểm xử lý xe quá tải qua phạt nguội là không để xảy ra tình trạng xe quá tải chạy "phá" đường, gây mất an toàn giao thông. Nhưng nếu thời gian thông báo, xử lý phạt nguội quá lâu sẽ dẫn đến tình trạng các xe vi phạm cứ chạy thoải mái, gây hư đường sá... Khi đó, việc phạt nguội không đáng bao nhiêu so với thiệt hại mà các xe vi phạm gây ra", ông Tạo góp ý.

Theo ông Phạm Ngọc Dũng, các đơn vị cũng đã nghiên cứu rất kỹ các lỗi vi phạm, quy trình xử lý... trước khi chạy thử rồi đi vào thí điểm. Về thời gian xử lý vi phạm, ông Dũng cho hay Sở GTVT cũng đã ban hành quy trình.

Theo đó khi phát hiện xe vi phạm, Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị sẽ chuyển hồ sơ đề xuất xử phạt (hằng ngày). Trên cơ sở đó, Thanh tra sở sẽ rà soát và gửi thông báo đến chủ xe để thực hiện các thủ tục xử lý theo quy định.

"Trường hợp tài xế, chủ xe cố tình không chấp hành xử lý thì sẽ chuyển thông tin đến cơ quan đăng kiểm phối hợp xử lý.

Ngoài ra, xe ở tỉnh khác vi phạm thì hệ thống dữ liệu cũng có liên thông bài bản. Trung tâm trích xuất thông tin chuyển thanh tra xử lý đúng quy trình, chứ không có gì quá khó khăn", ông Dũng nhấn mạnh.