Nhiều chính sách chưa đi vào cuộc sống

Bộ Y tế đã có hướng dẫn chính sách khen thưởng cho các địa phương và cá nhân trong công tác dân số.

Tuy nhiên, hiện nay mới có rất ít tỉnh thành đưa vào thực hiện do khó khăn về kinh phí.

HĐND vào cuộc "khuyến sinh"

Tại Tiền Giang, nhằm thực hiện khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, tăng tỉ lệ sinh cơ học, nâng cao chất lượng dân số... nên cuối năm 2021, HĐND tỉnh đã thống nhất ban hành nghị quyết quy định các chế độ khen thưởng về chính sách dân số.

Theo đó, mỗi phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi được khen thưởng ở mức 1 triệu đồng (kèm theo một số tiêu chí khác). Ngoài ra còn có các chính sách khác như khen thưởng xã, phường, thị trấn (từ 30 - 50 triệu đồng) có 3-5 năm liên tục đạt và vượt tỉ lệ 60% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh con sinh đủ hai con. Và theo Chi cục Dân số Tiền Giang, chính sách này thực hiện từ năm 2022, mỗi năm số phụ nữ được khen thưởng theo chính sách này khoảng 2.000 người.

Còn tại Hậu Giang, trong kỳ họp HĐND tháng 7-2022 cũng đã thông qua nghị quyết về thực hiện chính sách khen thưởng, hỗ trợ đối với tập thể, cá nhân thực hiện tốt công tác dân số. Trong đó có mục khen thưởng giấy khen cá nhân cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, tặng giấy khen cho cặp vợ chồng sinh đủ hai con một bề là gái...

Đồng thời còn có hỗ trợ một lần chi phí khám sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh theo giá dịch vụ y tế hiện hành tại các cơ sở y tế công lập cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi; hỗ trợ một lần 1,5 triệu đồng tiền viện phí cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi.

Ngoài ra còn có khen thưởng cho các tập thể, địa phương đạt các tiêu chí tỉ lệ 60% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sinh đủ hai con kèm tiền thưởng 15 triệu đồng; tặng bằng khen của chủ tịch UBND tỉnh, thưởng kèm 25 triệu đồng/xã, phường, thị trấn thực hiện 5 năm liên tục đạt và vượt tỉ lệ 60% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ sinh đủ hai con.

Tương tự, tỉnh Bến Tre cũng đã thông qua chính sách hỗ trợ và khen thưởng cá nhân, tập thể trong thực hiện chính sách dân số. Trong đó có chính sách khen thưởng tập thể cá nhân sinh đủ hai con trước 35 tuổi, vợ chồng sinh đủ hai con một bề là gái và chính sách hỗ trợ viện phí khi sinh và tầm soát trước sinh ở bệnh viện công lập đối với phụ nữ sinh nở thuộc hộ nghèo, cận nghèo...

Bãi bỏ chính sách không phù hợp

Trao đổi thêm xung quanh vấn đề trên, ông Mai Trung Sơn, phó vụ trưởng Vụ Quy mô dân số - kế hoạch hóa gia đình (Cục Dân số), cho biết mục tiêu trong chiến lược dân số đến năm 2030 của Việt Nam là duy trì vững chắc mức sinh thay thế (bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có 2,1 con), quy mô dân số đạt 104 triệu dân.

Hiện nay theo chương trình 588 của Thủ tướng Chính phủ, liên quan đến nội dung sinh con thứ ba, cho đến lúc này các quy định của Đảng đối với đảng viên vẫn còn giá trị hiện hữu. Theo đó, việc kỷ luật khiển trách với đảng viên sinh con thứ ba đến nay vẫn còn hiệu lực. Vì vậy, ông Sơn cho rằng đối với những khu vực sinh thấp cần có rà soát, bãi bỏ các chính sách, biện pháp hỗ trợ khuyến khích sinh ít con.

"Bên cạnh đó, trong dự thảo Luật Dân số cũng đề xuất nhiều chính sách nhằm khuyến khích sinh đủ hai con tại tỉnh thành có mức sinh thấp như hỗ trợ một lần bằng tiền khi phụ nữ sinh con thứ hai; miễn giảm học phí, hỗ trợ chi phí học tập cho trẻ em lứa tuổi mầm non, tiểu học.

Cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tham gia cung cấp dịch vụ tư vấn, hỗ trợ hôn nhân và gia đình được hưởng các chính sách khuyến khích xã hội hóa trong lĩnh vực y tế.

Đồng thời xây dựng môi trường cộng đồng phù hợp để các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, chăm sóc và nuôi dạy con tốt, chia sẻ trách nhiệm giữa các thành viên trong gia đình. Quy trách nhiệm xã hội của người sử dụng lao động đối với người lao động nuôi con nhỏ", ông Sơn kiến nghị thêm.

Đồng quan điểm, ông Bùi Sỹ Lợi - nguyên phó chủ nhiệm thường trực Ủy ban Về các vấn đề xã hội (nay là Ủy ban Xã hội của Quốc hội) - cũng cho rằng chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình nhiều năm qua đã đạt được mục tiêu đảm bảo mức sinh thay thế. Tuy nhiên, những năm trở lại đây tình trạng sinh con giảm đi, đặc biệt ở những đô thị lớn như TP.HCM.

"Nếu những địa phương này không duy trì đủ mức sinh thay thế, hệ lụy trong 15 năm, 20 năm tới những vùng kinh tế đòi hỏi nguồn lao động sẽ bị thiếu hụt, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến phát triển kinh tế, xã hội trong tương lai", ông Lợi nhấn mạnh.

Theo ông Lợi, hiện nay chương trình dân số - kế hoạch hóa gia đình thay đổi bằng dân số phát triển. Tức là mức sinh phải đáp ứng được nhu cầu phát triển dân số để đáp ứng nguồn nhân lực phát triển kinh tế - xã hội.

Vấn đề quan trọng nhất là cần thay đổi nhận thức của người dân, phấn đấu không vượt quá mức sinh thay thế nhưng phải cân đối giữa các vùng miền. Tránh tình trạng đô thị giảm sinh trong khi vùng nông thôn sinh tăng, tương lai sẽ dẫn đến dòng di dân di chuyển từ nông thôn vào đô thị tạo ra hệ lụy xã hội.

Về việc các gia đình không muốn sinh thêm con do không đảm bảo cuộc sống hoặc nam nữ thanh niên sinh con muộn, theo ông Lợi, cần giải quyết vấn đề an sinh xã hội cho người dân. Các vùng có mức sinh thấp cần thúc đẩy xây dựng nhà ở xã hội, trường, trạm để chăm lo cho sức khỏe trẻ. Thậm chí, khuyến khích những cặp vợ chồng khó khăn sinh con sẽ được hỗ trợ, như vay vốn, hỗ trợ sinh kế. Trong đó, có thể tranh thủ vốn ngân sách từ ngân hàng chính sách cho vay lãi suất thấp hoặc không lãi để các cặp vợ chồng có thể sinh đủ hai con.

Ông Phạm Chánh Trung (chi cục trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình TP.HCM):

Gia đình sinh đủ 2 con được hỗ trợ mua nhà ở xã hội

Chúng tôi đã có những đề xuất tham mưu đối với Sở Y tế trong dự thảo về chính sách dân số tại TP.HCM đến năm 2030 để trình Hội đồng nhân dân TP trong kỳ họp gần nhất, có thể vào cuối năm 2023.

Cụ thể, các giải pháp đề xuất được tập trung vào việc hỗ trợ về mua nhà ở xã hội đối với các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, hỗ trợ viện phí (kinh phí đồng chi trả, ngoài chi phí bảo hiểm y tế thanh toán) cho các cặp vợ chồng ở lần sinh con thứ hai, hỗ trợ chi phí khám sức khỏe trước khi kết hôn...