Muốn tiếp cận nguồn vốn xanh, doanh nghiệp cần phải “xanh từ trong quản trị”

Tăng trưởng xanh được xác định là xu hướng tất yếu trong chính sách phát triển của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam, nhằm hướng tới sự phát triển bền vững. Tăng trưởng xanh đòi hỏi phải huy động được nguồn tài chính đa dạng và phong phú. Thị trường tài chính xanh là kênh dẫn vốn quan trọng cho tăng trưởng xanh ở tất cả các nền kinh tế, nhưng đây lại là vấn đề khá mới mẻ đối với các thành viên tham gia thị trường chứng khoán nói riêng và thị trường tài chính nói chung tại Việt Nam. 

Bên cạnh nguồn lực công, những năm gần đây, Việt Nam đã huy động được nguồn lực từ khu vực tư nhân và các tổ chức quốc tế, thông qua việc hình thành và phát triển thị trường tài chính xanh. Đến nay, thị trường tài chính xanh tại Việt Nam đã định hình nền tảng và phát triển với 3 cấu phần, gồm: Tín dụng xanh, cổ phiếu xanh, và trái phiếu xanh. 

Việc hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát triển thị trường và các sản phẩm tài chính xanh, qua đó giúp huy động các dòng vốn xanh từ các quỹ đầu tư vào thị trường chứng khoán được coi là một ưu tiên của cả Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp. Quản trị Xanh (hay quản trị bền vững – quản trị các giá trị tác động đến môi trường và xã hội). Các nhà đầu tư và các quỹ đầu tư coi đây là thành tố then chốt, là một tiêu chuẩn và điều kiện cần để đưa ra các quyết định đầu tư, thay vì coi là điều kiện cộng như trước đây.  

Theo VIOD (Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam) muốn tiếp cận được nguồn vốn này thì doanh nghiệp cần phải “xanh từ trong quản trị doanh nghiệp”. Để làm được điều này, trước hết doanh nghiệp cần: Nâng cao nhận thức và hiểu biết về tài chính xanh, xác định những cơ hội và thách thức về tài chính xanh.  Xây dựng chiến lược trong việc xanh hóa hoạt động kinh doanh, đổi mới công nghệ theo hướng công nghệ xanh và tăng cường trách nhiệm với môi trường và xã hội. Thực hiện quản trị Xanh để nâng cao khả năng tiếp cận các công cụ tài chính xanh ưu đãi từ thị trường tài chính xanh trong và ngoài nước.  

Chia sẻ tại Diễn đàn thường niên lần thứ 6 về Quản trị Công ty với chủ đề "Khơi nguồn Tài chính Xanh và Quản trị Xanh", do VIOD tổ chức, ông Darryl Dong, Kinh tế trưởng Tổ chức Tài chính Quốc tế IFC tại Việt Nam cho rằng, mỗi doanh nghiệp đều không thiếu những ý tưởng sáng tạo để đạt được phát thải ròng bằng 0. Con đường quan trọng là tìm nguồn vốn để tài trợ các dự án bền vững: "Theo phát hiện của OECD, các nhà đầu tư tổ chức toàn cầu coi biến đổi khí hậu là vấn đề số một để họ hợp tác với các công ty. Chúng tôi nhận thấy các nhà tài trợ lớn nhất thế giới đang thúc đẩy các đơn vị nhận đầu tư đạt được mức phát thải ròng bằng 0".

Theo ước tính của IFC, để đạt được mục tiêu kép là thu nhập cao và trung hòa carbon, Việt Nam cần đầu tư 6,8% GDP mỗi năm từ nay đến năm 2040. Con số này tương đương 368 tỷ USD, theo giá trị hiện tại, cho phát triển, thích ứng, và giảm nhẹ. Một nửa khoản đầu tư này dự kiến sẽ do khu vực tư nhân gánh vác. Như vậy, các doanh nghiệp Việt Nam cần đầu tư xanh rất nhiều.

"Để tài trợ cho một tương lai ít cacbon như vậy, chúng ta cần huy động mọi nguồn vốn sẵn có và triển khai các công cụ tài chính sáng tạo nhất của thị trường, bao gồm trái phiếu xanh, xanh biển, và trái phiếu liên kết bền vững, vốn đầu tư thông minh về khí hậu, và các công cụ trung gian. Quản trị môi trường, xã hội, và khí hậu theo thông lệ tốt nhất chính là đồng tiền quốc tế để thu hút nguồn vốn đó.

HĐQT đóng vai trò quan trọng trong dẫn dắt quá trình chuyển đổi thích hợp cho doanh nghiệp và người lao động, chuỗi cung ứng, và cộng đồng nơi doanh nghiệp hoạt động. Hội đồng Quản trị có thể thúc đẩy hành động khí hậu vì mục đích của doanh nghiệp. Và HĐQT ở vị trí quan trọng nhất để lãnh đạo cuộc chiến chuyển đổi thể chế về biến đổi khí hậu", ông Darryl Dong khẳng định. 

Ưu đãi tín dụng xanh: Tìm ngôn ngữ chung giữa ngân hàng và doanh nghiệp 

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc điều hành Văn phòng Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) cho biết số liệu đáng chú ý trong một cuộc khảo sát đánh giá mức độ nhận thức của doanh nghiệp liên quan đến bài toán phát thải và chuyển đổi xanh do Ban IV thực hiện vào tháng 8/2022. Nội dung được biết đến nhiều nhất thời điểm đó là việc Thủ tướng cam kết tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP 26) chỉ đạt 20%. Các nội dung khác như chính sách thuế cacbon hay các nghị định doanh nghiệp cần thực hiện… cũng trong khảo sát này đạt tỷ lệ quanh 10%. Các con số trên cho thấy mức độ nhận thức và sẵn sàng tương đối thấp của các doanh nghiệp thời điểm đó.

Ngoài ra, khi được hỏi về những thách thức lớn nhất, điều được các lãnh đạo doanh nghiệp đề cập nhiều nhất cũng chính là việc có ít thông tin liên quan đến chuyển đổi xanh, ESG. Đặc biệt rất thiếu các thông tin để hành xử, ra quyết định. Trên 80% doanh nghiệp đề cập đến thách thức này khi giải quyết bài toán giảm phát thải và chuyển đổi xanh.

Thách thức thứ hai là rất thiếu và không nắm được những biện pháp kỹ thuật để có thể thực hiện chuyển đổi, cũng như thiếu thông tin dẫn đến không biết đưa ra lựa chọn như thế nào. Và thách thức thứ ba được đề cập nhiều nhất là bài toàn vốn.

“Câu chuyện tiền ở đâu rất khó khăn, nhất là trong bối cảnh nguồn vốn duy trì hoạt động đã khó, nguồn để chuyển đổi còn khó hơn”, đại diện Ban IV cho biết.

Sau gần 2 năm làm việc với các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp, bà Thuỷ cho biết hiện có thể phân loại các doanh nghiệp thành ba nhóm trong việc ứng xử đối với chuyển đổi xanh.  Trong đó, nhóm đầu tiên với tỷ trọng rất ít là các doanh nghiệp đã có chiến lược,  mô hình sáng kiến chuyển đổi. Nhóm thứ hai đã tìm ra một số việc cụ thể để làm cho đỡ… sốt ruột. Tuy nhiên, các hoạt động được triển khai mà không gắn với chiến lược. Còn một nhóm khác, chiếm phần lớn, đang đo lắng nhưng không biết bắt đầu từ đâu cũng như huy động nguồn tiền từ đâu. 

Chỉ ra hai vấn đề lớn còn vướng mắc hiện nay, bà Phạm Thị Ngọc Thủy cho biết vẫn đang thiếu một ngôn ngữ chung giữa ngân hàng và doanh nghiệp, đồng thời, phân loại “xanh” đang thiếu các tiêu chí, phân loại như thế nào là xanh và không xanh. Đây cũng là điều khiến các ngân hàng gặp khó khăn và hiện chỉ giải ngân vốn tín dụng hầu hết vào nhóm năng lượng tái tạo.

Để gia tăng nguồn tài chính xanh, bà Thủy nhấn mạnh bài toán khung pháp lý rất quan trọng. Bởi khung pháp lý không chính thức thì hoạt động của ngân hàng chỉ mang tính sơ khởi. Hiện đang có dự thảo phân loại xanh, tín dụng xanh. Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân đang nỗ lực thúc đẩy sự ra đời của khung pháp lý.

Cùng chung băn khoăn về vấn đề khung pháp lý, ông Phạm Như Ánh, Tổng giám đốc Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quân đội (MB) cho biết danh mục phân loại xanh quốc gia hiện vẫn chưa có khung pháp lý để làm cơ sở cho các tổ chức tín dụng huy động vốn và cấp tín dụng xanh.

“Ngoài ra, các dự án đầu tư xanh cần thời gian hoàn vốn dài, chi phí đầu tư lớn, rủi ro thị trường cao. Do vậy, các tổ chức tín dụng sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cân đối nguồn vốn để cho vay. Trong khi đó, chúng ta vẫn thiếu cơ chế, chính sách trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng tiếp cận nguồn vốn dài hạn, ưu đãi”, ông Phạm Như Ánh chia sẻ.