Tuy nhiên, để đảm bảo cho bà con trồng lúa có lợi nhuận cao ngay cả khi giá lúa giảm, các địa phương tại ĐBSCL đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giảm tiếp giá thành sản xuất và tiến tới sản xuất lúa hữu cơ, thân thiện với môi trường…

Khi nông dân được thương lái "o bế"

Vừa thu hoạch xong vụ lúa thu đông với năng suất ước đạt 900kg đến 1 tấn lúa tươi/công, ông Phạm Duy Khánh (xã Định Hòa, huyện Gò Quao, Kiên Giang) cho biết điều mà nhiều người dân khu vực này vui nhất là được thương lái vào thu mua với giá 6.800 - 8.000 đồng/kg lúa tùy loại giống (OM18, Đài thơm 8 hay RVT), cao hơn 300 - 2.000 đồng/kg so với vụ trước.

"Với giá lúa này, sau khi trừ đi chi phí, chúng tôi thu về lợi nhuận khá, khoảng 3 triệu đồng/công. Hơn 20 công đất của gia đình tôi kiếm được hơn 50 triệu đồng", ông Khánh cho biết. Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Xô (xã Thiện Mỹ, huyện Mỹ Tú, Sóc Trăng) cho biết gần 40 năm gắn bó với cây lúa, chưa bao giờ giá bán "ngon lành" như năm nay.

Vụ hè thu 2023, nông dân trồng lúa được thương lái săn đón và o bế, khác xa với cảnh lúa bị "chê ỏng chê eo" và bị ép giá như mọi năm. Thời điểm lúa làm đòng, nhiều thương lái đã tìm đến nhà đặt cọc, nài nỉ tạm ứng tiền trước bao nhiêu cũng được. "Tui làm ruộng lâu đời, chưa từng chứng kiến cảnh này bao giờ. Không chỉ thương lái dễ dãi cân lúa, mà còn mua vào với giá rất cao", ông Xô khoe.

Ông Phan Văn Nhơn - giám đốc Hợp tác xã Bình Hòa (huyện Thanh Bình, Đồng Tháp) - cũng cho hay nông dân đã thu hoạch xong vụ thu đông. Dù giá lúa theo ký kết từ đầu vụ là 7.500 đồng/kg đã tăng lên 7.800 đồng/kg, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với giá thị trường 1.500 đồng/kg. Tuy nhiên, nông dân vẫn vui vẻ giao lúa, công ty bao tiêu thu mua nhanh chóng, hỗ trợ thêm các khâu thu hoạch và vận chuyển.

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Đồng Tháp, vụ lúa thu đông năm 2023, địa phương này xuống giống 116.000ha, đến nay đã thu hoạch xong, năng suất bình quân 60,4 tạ/ha, lợi nhuận gần 30 triệu đồng/ha. Từ đầu tháng 11, lúa chất lượng cao giữ mức giá 8.600 đồng/kg và đến nay chạm mức 9.200 - 9.300 đồng/kg, có nơi bán với giá 9.400 đồng/kg, giá lúa cao hơn so với cùng kỳ năm 2022 từ 2.500 - 3.000 đồng/kg.

Trong khi đó, ông Huỳnh Ngọc Nhã - giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Sóc Trăng - cho biết vụ hè thu 2023, người làm lúa tại địa phương này thắng lớn nên bà con rất phấn khởi. Dự kiến vụ đông xuân năm nay, Sóc Trăng gieo trồng khoảng 174.000ha, đến nay bà con đã xuống giống lúa đông xuân trên 70.000ha. "Những vùng giáp biển có khả năng ảnh hưởng hạn, xâm nhập mặn xuống giống sớm hơn cùng kỳ từ 10 - 25 ngày nên không đáng lo ảnh hưởng đến năng suất", ông Nhã nói.

Sản xuất lúa thân thiện với môi trường

Theo ông Lâm Quốc Toàn, phó chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Kiên Giang, địa phương này đang triển khai chương trình làm lúa thân thiện với môi trường cho bà con ở huyện Giồng Riềng, Hòn Đất với diện tích hơn 400ha. Khi áp dụng mô hình trồng lúa này, nông dân có thể tiết giảm 20 - 30% chi phí sản xuất nhưng năng suất lúa vẫn không đổi, ước đạt 6-7 tấn/ha.

Để triển khai mô hình này, hội nông dân sẽ hỗ trợ tập huấn kỹ thuật, phân bón… và liên kết với doanh nghiệp bao tiêu sản phẩm lúa cho bà con. "Tới đây, chúng tôi dự kiến sẽ triển khai tiếp giai đoạn 2 để nhân rộng ra cho bà con và hướng dẫn trồng lúa hữu cơ để góp phần làm ra hạt lúa sạch, giảm chi phí sản xuất, ít sử dụng phân thuốc và nâng cao lợi nhuận, ổn định cuộc sống gia đình", ông Toàn nói.

Ông Lê Văn Chấn - phó chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Đồng Tháp - cũng cho biết nhiều mô hình sản xuất lúa chất lượng cao đều áp dụng quy trình sản xuất "3 giảm 3 tăng", "1 phải 5 giảm" đạt trên 70% diện tích hướng đến xuất khẩu. Theo ông Chấn, diện tích thực hiện liên kết sản xuất lúa 6 tháng đầu năm 2023 trên 44.000ha, sản lượng trên 309.000 tấn.

Nông dân tham gia sản xuất liên kết tiêu thụ sản phẩm được công ty thu mua cao hơn từ 900 - 1.000 đồng/kg so với giá thị trường tại thời điểm thu hoạch. "Mô hình giúp giảm chi phí sản xuất từ 150 - 250 đồng/kg, tăng thu nhập cho người dân từ 5-8 triệu đồng/ha so với canh tác bình thường. 

Ngoài ra, mô hình tạo được vùng nguyên liệu lớn cho các doanh nghiệp thực hiện liên kết tiêu thụ sản phẩm, tiến tới thực hiện cánh đồng lớn, góp phần xây dựng thương hiệu lúa gạo VN", ông Chấn cho biết.

Trong khi đó, theo ông Nhã, ngoài việc tăng cơ cấu giống lúa chất lượng, đặc sản với khoảng 80% diện tích canh tác, Sóc Trăng cũng triển khai các mô hình như "1 phải 5 giảm", quản lý dịch hại theo phương pháp IPM, sử dụng phân bón hợp lý, ứng dụng cơ giới trong khâu gieo sạ, thu hoạch… Nhờ đó, lượng lúa giống gieo sạ giảm 50 - 80kg/ha, giảm lượng phân đạm bón cho lúa 17 - 30kg/ha và giảm lượng phun thuốc trừ sâu rầy 3 - 4 lần/vụ.

Ngoài ra, ngành nông nghiệp Sóc Trăng đã triển khai các mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ 4.0 trong quản lý nông nghiệp. Trong đó, ứng dụng phần mềm Facefarm tại một số hợp tác xã sản xuất lúa, tạo tiền đề thực hiện hoạt động tín chỉ carbon trong thời gian tới. 

"Sóc Trăng đang đẩy mạnh triển khai mô hình sản xuất lúa theo quy trình canh tác tổng hợp thích ứng với biến đổi khí hậu, giúp nông dân giảm chi phí, hạ giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận, giảm phát thải khí nhà kính", ông Nhã cho hay.