Ở Hà Nội, không khó tìm những phòng trọ giá rẻ, tối tăm, ẩm thấp sâu trong các khu phố sầm uất như Nguyễn Phúc Lai, sau ga Hà Nội hay phường Phúc Tân ngoài đê sông Hồng.

Chật chội, ẩm thấp và hôi hám

Theo chân bà Nguyễn Thị Liên, 68 tuổi, bán tăm bông, từ phố Tây Sơn, chúng tôi rẽ vào đường Nguyễn Phúc Lai rồi dừng chân ở dãy nhà cấp 4 tối tăm gần đê La Thành, nơi bà Liên và nhiều "đồng nghiệp" đang trọ.

Khoảng 20 phòng trọ chia làm hai dãy úp mặt vào nhau. Mái lợp fibro xi măng. Lối đi giữa gọi là sân rộng chừng 2m. Áo quần, vật dụng treo vắt trước cửa mỗi phòng, khiến không gian càng thêm chật hẹp, ẩm thấp, nồng mùi mốc meo.

Bà Liên gỡ giỏ hàng nặng trịch khỏi người, mở cửa phòng mình. Cánh cửa xếp sắt cũ kỹ kêu ken két, mãi mới chịu "há miệng". Phòng chỉ có một cửa để người và không khí lưu thông. Bà xoay chiếc quạt qua chỗ ngồi để hạ nhiệt vì vừa đi bộ cả quãng đường xa về. "Sang đông rồi mà có hôm vẫn oi bức, mùa hè ở đây nhiều hôm phải chui gầm giường ngủ cho bớt nóng", bà Liên than thở.

Giường ngủ kê bằng những tấm giát gỗ, chứa được 3-4 người nằm ngủ xếp lớp. Bà Liên đang ở cùng người bán hàng rong khác, tối đến hai bà mới về ngủ cùng nhau. "Thi thoảng có người quen ở nhờ, hay người mới chưa kịp tìm phòng thuê cũng vào đây ở tạm, nên đông vui lắm", rót nước mời khách, bà Liên vui vẻ kể.

Phòng không có tủ. Quần áo treo dây dọc tường. Tường lót bằng tấm bạt quảng cáo nhiều màu sắc được bà xin về dán cho bớt ẩm mốc. Dưới nền gạch ọp ẹp, giỏ hàng và đồ dùng cá nhân bày lộn xộn.

Giá phòng 1,5 triệu đồng một tháng, thêm điện, nước, tiền vệ sinh, mỗi tháng hai bà phải đóng hơn 2 triệu đồng. Bà Liên đã thuê được 3 năm, kể từ ngày rời quê Thanh Hóa ra Hà Nội mưu sinh.

Dãy trọ có nhiều đồng hương của bà Liên, và ít người quê ở các tỉnh khác như Nam Định, Lào Cai, Hòa Bình. Hầu hết đều đi bán hàng rong, vài người đánh giày, chạy xe ôm. Nhiều người đã lớn tuổi, có cả người trẻ khuyết tật không kiếm được việc làm cũng thuê trọ đi bán tăm bông.

Tối nay bà Liên ăn cơm hộp đã mua sẵn. "Đồng nghiệp" ở cùng ăn cơm bên phòng gia đình cháu gái cuối dãy trọ. Hai bà không sắm đồ nấu ăn vì phòng nhỏ hẹp như cái hộp, lại làm về muộn và không ăn được nhiều cơm.

Vì hoàn cảnh phải ngả lưng

Giữa thủ đô Hà Nội, dịch vụ cho thuê phòng trọ có nhiều loại thượng vàng hạ cám, được đăng tải trên các trang mạng xã hội, hai năm gần đây nổi lên quảng cáo "cho thuê phòng trọ giá rẻ - sleep box". Nhiều nhất là loại phòng trọ "truyền miệng" của các chị bán hàng rong, nhặt ve chai, nhóm đánh giày.

Những người làm cùng nghề, cùng quê thường rủ nhau ở trọ rẻ tiền. Hay phòng trọ quanh các bệnh viện, mà người quê lên chữa bệnh bất đắc dĩ phải thuê.

Nhờ quen biết các chị bán hàng rong hoa quả khu vực Phúc Đồng gần chợ đầu mối Long Biên, chúng tôi biết được những phòng trọ giá chỉ từ 20.000 đồng một đêm và 400.000 đồng một tháng. Loại phòng rẻ cỡ này được nhiều phụ nữ bán hàng rong và dân bốc vác ở chợ thuê.

Bà Nguyễn Thị Nhàn, 56 tuổi, quê Hưng Yên, trong nhóm bán hàng rong hoa quả. Bà đang ở trọ cùng nhiều đồng hương tại ngôi nhà gần sân bóng Phúc Đồng, quận Long Biên.

Tầng một căn nhà để chen chúc những chiếc xe đạp cũ, giỏ rế dùng chở hàng bán rong khắp phố. Tầng hai và ba dùng để ngủ. Mỗi người một chiếc chiếu đơn trải dưới nền nhà. Có tám chiếu đơn một tầng, chia hai dãy nằm đối chân vào nhau. Khi họ ngủ mùa đông, chỉ có thể lót chăn trên, chăn dưới.

Nhà trọ có tới 20 người, nhưng chỉ một nhà tắm kèm vệ sinh ở tầng hai. Mùa đông, họ muốn tắm phải đun nước nóng, nhưng quy định chung không được dùng điện để đun nấu, nên ai muốn nấu cơm, nấu nước phải dùng bếp gas mini.

Tiền trọ mỗi người một tháng hết khoảng 400.000 đồng, đã gồm điện nước. Tiền thuê tổng cả nhà là 5 triệu đồng, ít người ở giá chia sẽ càng cao. Bà Nhàn đã trọ nhiều năm, thấy lúc nào cũng đông đúc, chật chội.

Cũng bán hoa quả rong trên phố Phúc Tân, bà Trần Thị Lan, quê ở Xuân Trường, Nam Định, cho biết đang ở phòng trọ một đêm giá chỉ 20.000 đồng. Sáng bà đi làm, tối mới về ngủ, ngủ hôm nào tính tiền hôm đó.

Đặc biệt, chúng tôi còn được giới thiệu loại phòng trọ khiến người lạ ghé thăm không dám ở lâu vì được ví như cái... "quan tài". Quảng cáo tên phòng trọ hộp - sleep box, chủ nhà biến căn năm tầng thành 40 hộp ngủ. 

Nguyễn Văn Ngọc, sinh viên năm nhất ĐH Bách khoa Hà Nội, vẫn còn ám ảnh khi tìm phòng trọ giá rẻ đúng vào nhà trọ hộp này. 

"Phòng chia ngăn bằng tấm ván gỗ, chỉ vừa một người nằm, không quay ngang được. Nếu chui vào đóng cửa thì chẳng khác nào đóng nắp quan tài. Phòng trọ hộp có nhiều ở khu vực trung tâm Hà Nội, giá thuê một tháng khoảng 1,5 triệu đồng/người. Sau các vụ cháy, giờ tụi em hãi lắm", Ngọc kể.

Xóm trọ của phận nghèo

Trong những xóm trọ giá cực rẻ mà chúng tôi tới, phần nhiều người ở trọ đi bán hàng rong tăm bông, hoa quả, bóng bay, quần áo. Người trọ cùng xóm thường bán cùng mặt hàng, và hầu như đều ở cùng quê, vì người này rủ người kia đi làm.

Chẳng hạn, những người già ở Thanh Hóa đi bán tăm bông, đeo những giỏ hàng trước ngực để bán dọc phố. Họ rủ nhau thuê ở các xóm trọ như của bà Nguyễn Thị Liên tại quận Đống Đa hoặc quận Thanh Xuân. 

"Bà Tình cùng phòng tôi có gia đình đứa cháu ở cuối xóm trọ. Bà ấy ra đi làm được vài tháng thì vợ chồng đứa cháu cũng bồng bế con ra. Ông Xuyên có đứa con bị chất độc da cam cũng đưa vợ con ra ngoài này. Đều người Thanh Hóa cả", bà Liên kể.

Trong khi cũng bán tăm bông, nhưng nhiều người trẻ quê ở huyện Thường Tín, hoặc huyện Mỹ Đức mưu sinh bằng cách đẩy xe. Họ rủ nhau thuê trọ ở khu Phúc Đồng, quận Long Biên. 

Nơi này cũng có những nhóm đi rong bán hoa quả đều cùng quê ở Hưng Yên. Số khác thì đến từ quê Nam Định, Hải Dương, cũng ở khu vực này vì gần chợ đầu mối hoa quả Long Biên.

Còn những người đi bán bóng bay, đánh giày và có cả người nhặt ve chai lại thường rủ nhau trọ ở sau ga Hà Nội. Điểm trung tâm dễ đi lại, vì nhiều người phải đi bộ cả trăm km mỗi ngày để làm nghề. Và ai cũng mong tìm được chỗ trọ có giá rẻ nhất, vì đồng tiền đẫm mồ hôi họ cơ cực kiếm được vừa ít ỏi lại vừa quá bấp bênh. 

Những chiếu ngủ sờn rách xếp dãy trên nền đất, những "hộp ngủ" chồng chất như "quan tài" chật chội, ẩm thấp, nhiều nguy cơ bệnh tật và hỏa hoạn.

Hộp ngủ rẻ nhưng mà...!

Nhiều sinh viên, tài xế công nghệ, lao động tay chân chọn thuê các "chung cư mini" hay sleep box (hộp ngủ) với giá mềm, phù hợp với túi tiền.