Từ nay cho đến khi kết thúc nhiệm kỳ tổng thống của mình, ông Trump vẫn có nhiều công cụ hành pháp mà ông có thể vận dụng nhanh chóng và hầu như không bị cản trở. Mục tiêu công kích hàng đầu của ông Trump khi ấy vẫn có thể là Trung Quốc trong bối cảnh ông Trump đã đổ lỗi cho nước này về đại dịch Covid-19 với hậu quả là nền kinh tế Mỹ bị ảnh hưởng thê thảm khiến ông “thất cử”.

Hình ảnh minh họa về đối đầu Mỹ-Trung Quốc. Đồ họa: Challenge Advisory.

Loạt đòn đánh toàn diện có thể nhắm vào Trung Quốc

Hiện nay vẫn có ít dấu hiệu cho thấy Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ dễ dàng chịu rời bỏ nhiệm sở sau bầu cử 2020 với kết quả có vẻ thuận lợi cho đối thủ Jode Biden. Trong bối cảnh ấy giới chuyên gia và cựu quan chức Mỹ nhận thấy có một nguy cơ gia tăng là ông Trump sẽ thực thi các động thái gây khó dễ cho người kế nhiệm ông.

Nếu định hướng của ông Trump là vậy thì nhiều khả năng mục tiêu của ông ấy là lĩnh vực chính sách đối ngoại. Các công cụ của ông sẽ là các sắc lệnh hành pháp và các bổ nhiệm không cần đến sự xác nhận của Thượng viện Mỹ để “cài cắm” người của mình vào các vị trí công chức khó bị “nhổ đi”.

Jeff Moon – cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia (Mỹ) nhận thấy có xác suất cao là ông Trump sẽ tung đòn trừng phạt Trung Quốc vào phút cuối. “Trump đã hứa sẽ trừng phạt Trung Quốc vì Covid-19. Câu hỏi hiện giờ - đó sẽ là đòn gì”.

Một hướng cho đòn trừng phạt của ông Trump có thể là yếu tố Đài Loan. Ông Trump có thể cử một thành viên nội các của mình tới Đài Bắc (thủ phủ của đảo Đài Loan), tăng cường hơn nữa quan hệ quân sự giữa Mỹ và Đài Loan, và công bố đàm phán một thỏa thuận thương mại tự do với vùng lãnh thổ này.

Bonnie Glaser, Giám đốc Dự án Sức mạnh Trung Quốc của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) nói: “Họ sẽ xác lập và củng cố thật nhiều chính sách ở mức có thể - những chính sách khó đảo ngược, dù là về Trung Quốc, Iran , hay nơi nào khác”.

Ông Trump có thể sẽ xoáy mạnh vào vấn đề người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương (Trung Quốc), cản trở visa cho các quan chức Trung Quốc, hay lệnh cho các vận động viên Mỹ bỏ qua Thế vận hội mùa Đông tại Bắc Kinh 2022.

Mặc dù các lệnh hành pháp không có nhiều sức nặng về mặt pháp lý (nên chúng dễ bị đảo ngược) nhưng chúng vẫn có thể gây trở ngại lớn cho chính quyền Biden tương lai vì việc làm ngược lại các lệnh đó có thể bị xem là mềm yếu, đặc biệt là trong bối cảnh Bắc Kinh tiếp tục có nhiều động thái cứng rắn trên Biển Đông, với Ấn Độ, Nhật Bản, và các nước Đông Nam Á, rồi ở Tân Cương, Hong Kong, và với Đài Loan.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Pew, 73% người Mỹ có thái độ tiêu cực về Trung Quốc, tăng 13% từ năm 2019 và 20% từ khi ông Trump nhậm chức tổng thống vào năm 2016.

Thomas Duesterberg, một nghiên cứu viên tại viện Hudson, nhận định: “Tất cả những điều này khiến khó bảo vệ việc hợp tác với Trung Quốc”.

“Chính quyền kế vị” sẽ gặp khó khăn lớn nếu ông Trump quyết ra tay

Christopher Miller, phó giáo sư lịch sử quốc tế tại Đại học Tuft nói: “Rõ ràng quan điểm phê phán của đảng Cộng hòa sẽ là Biden mềm yếu trước Trung Quốc và phe tả”.

Các lựa chọn khác của ông Trump gồm: Trừng phạt các công ty thuộc sở hữu của nhà nước Trung Quốc, mở rộng lệnh hạn chế đối với các mặt hàng xuất khẩu dân sự-quân sự “lưỡng dụng”, cấm thêm các ứng dụng công nghệ của Trung Quốc sau các chiến dịch liên quan đến TikTok và WeChat và chặn tất cả việc bán thiết bị bán dẫn cho Huawei bên cạnh những thứ dùng cho mạng 5G. Và, Duesterberg nói, Washington có thể tuyên bố Bắc Kinh là bên thao túng tiền tệ và do đó sẽ bị trừng phạt tương ứng.

Nếu “thích”, chính quyền Trump sắp mãn nhiệm có thể tuyên bố rút hẳn nước Mỹ khỏi NATO hoặc rút toàn bộ quân Mỹ khỏi Afghanistan, tạo ra một khoảng trống trong khu vực và gây bất ổn cho nội bộ Lầu Năm Góc. Một cựu quan chức Mỹ cho hay, ông Trump cũng có thể còn thực hiện thêm một số nhượng bộ với Nga.

Thậm chí dù không có những xáo trộn ở phút 89 như vậy, thì “tân chính quyền Biden” vẫn sẽ phải đối diện một Trung Quốc cứng rắn hơn. Sarah Kreps, giáo sư tại Đại học Cornell, nhận định vì sức mạnh Trung Quốc đã gia tăng đáng kể trong 4 năm qua, nên nhiều chính sách của ông Biden sẽ mang dáng dấp của chính quyền Trump.

Một vấn đề nan giải khác là đảo ngược lại hàng trăm triệu USD thuế nhập khẩu đã áp đặt lên Trung Quốc trong thương chiến – đây có thể là điều kiện tiên quyết để cài đặt lại quan hệ với Bắc Kinh.

Zack Cooper – nghiên cứu viên tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, từng là quan chức trong chính quyền Tổng thống George W. Bush, cho rằng “nếu đơn giản loại bỏ thuế quan mà không thu được gì để đền đáp thì đó là khó khăn về mặt chính trị”.

Tất cả những điều này đều ngốn thời gian trong bối cảnh Mỹ đang gặp khó khăn về y tế, kinh tế, và vấn đề chủng tộc và sự mất niềm tin giữa Mỹ và Trung Quốc đã ở mức sâu sắc.

Tổng thống Trump đã dựa nhiều vào lệnh hành pháp, đã ban ra tới 33 lệnh trong 4 tháng đầu tiên trong nhiệm kỳ của mình, gần như gấp đôi con số 18 của Tổng thống Ronald Reagan. Con số tương ứng của Barack Obama là 17, Bill Clinton là 22, và Jimmy Carter là 36, nhưng sắc lệnh của ông Carter bao gồm các sắc lệnh liên quan đến việc phóng thích con tin Mỹ bị giam giữ ở Iran sau Cách mạng Hồi giáo, theo Cơ quan Lưu trữ và Lục sự Quốc gia Mỹ./.

Trung Hiếu